Ахметжанов о. Н. Жануарлардың КӨз аурулары оқу құралы семей, 2012 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 7,92 Mb.
|
7e7b7439-84b7-11e3-9ea3-f6d299da70eeкоз-3
7e7b7439-84b7-11e3-9ea3-f6d299da70eeкоз-3
| Аккомодация - көздің әртүрлі қашықтықтағы заттарды анық көру мүмкіндігі, көздің ерекше физиологиялық қасиеті. Көз анық көру үшін көздің рефракциясы қалыпты болуы шарт. Сонда жануарлар жақынды да, алысты да жақсы көреді. Қалыпты жағдайда жануарлар әртүрлі қашықтықтардағы заттарды анық көре алады. Ол аккомодацияға байланысты. Аккомодация – негізінен көз бұршағының өз дөңестігін өзгерте алу қасиетіне байланысты жүзеге асады. Аккомодация механизмі көзді қозғалту жүйкесімен қамтылған цилиарлық бұлшық етің қызметіне байланысты. Бұлшық ет жиырылғанда қарашықты ұстап тұрған циннова байламы босаңсыды. Бұл кезде көз бұршағы өзінің серпімділік қасиетінің арқасында дөңестенеді, сөйтіп жарық сәулесін сындыру қасиеті артады. Ал жоғарыдағы бұлшық ет босаңсыса көз бұршағы бастапқы қалпына келеді де жарық сәулесін сындыру қасиеті төмендейді. Сонымен бірге аккомодацияға басқа да көздің құрылымдары қатысады: қарашық кішірейеді, көздің алдыңғы камерасының ортасы тығыздалып, дөңестенеді.
Көздің аккомодация қасиеті шексіз емес, осыған байланысты көздің алыстан немесе жақыннан көруі белгілі бір деңгейде шектеулі. Ол жасқа да байланысты. Адамдардағы сияқты жасқа байланысты рефракцияның өзгеруі жануарларда өте аз байқалатыны (0,25 Д) анықталған. Дегенмен жас жануарларда аккомодация ешбір қиналыссыз жүрсе, жасамыс жануарларда көз бұршағында ерімейтін белок, майлы заттар, әсіресе холестерин, сонымен бірге бейорганикалық заттар: калий, фосфор көбейіп, судың азаюы оның серпімділігін төмендетеді. Осыған байланысты аккомодация баяулайды. Бұл кезде көз бұршағы біршама жалпайып, жақыннан көру қиындап, жасамыс жануарларда «алыстан көргіштік» қалыптасады. Ол біртіндеп пайда болып, өрши береді. Оның механизмі рефракцияда қарастырылды. Жасқа байланысты «алыстан көргіштік» - пресбиопия деп те аталады. Адамдарда ол 40 жастан асқанда, иттерде 8 – 10 жаста, сиыр мен жылқыда 15 – 18 жаста пайда бола бастайтыны белгілі. Осыған байланысты бұл жаста айналаны бағдарлау қиындайды. Жоғарыда айтқандай бәйге, спорт, цирк жануарларын пайдалануға кері әсерін тигізеді. Жан – жануарларда анатомиялық құрылысы бірдей екі көз бар. Жақсы көру үшін осы екі көзбен бірдей көру керек. Бір көзбен қарап көру – монокулярлық, ал екі көзбен бірдей көру – бинокулярлық көру деп аталады. Бір көзбен көру зат туралы барлық деректерді алуға толық мүмкіндік бермейді, негізінен ол заттың ені мен биіктігі бойынша сұлбасын көреміз. Ал заттарды үш өлшемде (ені, биіктігі, тереңдігі) және анық көру екі көзбен бірдей қарағанда мүмкін болады. Ол екі көздің көру осьтерінің көретін затта түйісуі нәтижесінде жүзеге асады. Бинокулярлық көру – көздері бас сүйегінің бет аймағында орналасқан адам, маймыл және мысық тектес жануарларға тән. Ал өзге жануарлар, оның ішінде ауылшаруашылық малдарында монокулярлық көру басым. Өйткені олардың көздері бас сүйектерінің екі жағында орналасқан. Олар бинокулярлық көруді тек заттарды жақыннан көру үшін қысқа уақытқа пайдаланады. Сонымен бірге бұл жануарлар монокулярлық көрудің кемістіктерін ұзын мойындарының қозғалғыштығымен, көз бұлшық еттерінің көмегімен көздерін жан – жаққа қозғап, көру алаңын ұлғайта алуымен толықтырады. Олар бір көзбен анық көру үшін көз бұлшық еттері көмегімен заттардың сұлбасын көздің торлы қабығының ең сезімтал ортаңғы бөлігіне бағыттайды. 7 – ші сурет. Көздің жарықты сындыруы: 1 - эмметропиялық рефракция; 2 - миопия; 3 - миопияны екі жағы ойық дөңес линзаман түзеу; 4 - гиперметропия; 5 - гиперметропияны екі жағы дөңес линзаман түзеу. жүктеу/скачать 7,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|