Ашу және жазуға үйретудің

Көрнекі құрал: аттың, алманың, ағаштың суреті және

«Әліппедегі» суреттер.

Сабақтың барысы, оқушылардың назарын сабаққа аудару үшін, балаларға көздерін жұмып, аз уақыт не істелетініне құлақ салып отыру тапсырылады. Балалар машинаның дүрілі, біреудің дауысы т.б. дыбыстар естігенін айтады. Біздің сөйлейтін сөздеріміз де осы сияқты дыбыстардан құралатыны түсіндіріліп, Ажар, апа, Асыл т.б. сөздер мысалға келтіріледі, буынға бөлінеді (А-жар, а-па, А-сыл). Бұл сөздердің басында қандай дыбыс естілетінін айтады. – Осы дыбысты бәрің де айтып көріңдерші. Әлия, сен де, Асқар, сен де – барлығымыз айтайық.

Суреттерді қарау және олардың атын атау; атауларды буынға бөлу. Ішінде «а» дыбысы бар сөздер ойлату. «А» дыбысының таңбасымен таныстыру. Кеспе әліппеден «а» әріпін алып, оның екі тік сызықтан және бір көлденең сызықтан құралғанын ажыратып, қосып көрсету. Оқушылар бұл әріпті таяқшадан өздері құрастырады.

«А» әріпінің кіші таңбасымен таныстыру. Оны да талдау (сопақшалау келген дөңгелек пен имек таяқшадан тұрады). Әріп кассасынан бұл таңбаны табады.

• 
  Өткен сабақта балалардың өздері атын айтып, буынға бөлген еді; бүгін сол сөздерді тағы қайталайық, - деп мұғалім оқушылар айтқан сөздерді талдау арқылы оның құрамында «а» дыбысының бар-жоғына көңіл аудартады.
  

Бұл – сауат ашудың басты, негізгі кезеңі. Әліппе кезеңінде дыбыстар оқушыларға алфавит ретінде үйретілмейді, алғашқы кезде балаға естілуі, айтылуы ең оңай дауысты және дауыссыз дыбыстар үйретіледі. Әр дыбыстың тұсындағы суретке байланысты әңгіме өткізіледі.

Бірінші кезеңінде жуан дауысты дыбыстар мен созылымды дауыссыздар және олардың таңбалары таныстырылады. Грамматикадан: сөйлеу, сөйлем, буын, дыбыс практикалық жолмен ұғындырылады.

сөздерді (ана, ара т.б.) оқу-жазу әдістері кең қолданылады.

Екінші кезеңде негізінен қысаң дауыстылардың жуаны және қалған сонар, ұяң, қатаң дауыстылар таныстырылады. Бұл

кезеңде дыбыстар мен танысу жолдары да бірінші кезеңдегідей әдістер арқылы өтеді. Мұндағы айырмашылық – ұқсас дыбыстар салыстырыла оқытылады. Танылатын әріп санының көбейе түсуіне байланысты бұл кезеңнің жазу материалында қысқа- қысқа сөйлемдер кездеседі.

Үшінші кезеңде жіңішке дауысты дыбыстар мен к, г, п, б, ж, з, ң сияқты дауыссыздар танытылады. Бұл кезеңде оқушыларға үйретілетін буын саны да арта түседі.

Әліппені оқытудың төртінші кезеңінде тілімізде сирек кездесетін «һ» сияқты дыбыстар мен солардың таңбалары таныстырылады. Сонымен қатар бұл кезеңнің мақсаты – орыс алфавитінен қосылған әріптерді және олардың дыбыстарын саналы түрде таныту.

Балалар әліппені өтудің бірінші кезеңінде алдын ала буынға, дыбысқа талдап, кеспе әліппеден құрастырған сөздерін оқитын болса, екінші кезеңде үдету амалымен жасалған сөздерді және бір дыбысы өзгеше сөздерді оқиды. Бір дыбысты өзгеше сөздер мен үдету амалы арқылы жасалған сөздерді оқыту жұмысы кеспе әліппені пайдалану жұмысымен байланыстырыла жүргізілгенде ғана тиімді және нәтижелі болып шығады.

сөздер мен буындарды құрап жаттығу және оларды оқу жұмысы әліппеден кейінгі кезеңде де ұштастырыла қатар жүргізіліп отырады.

Жазуға берілетін мәтіндердегі сөздердің айтылуы мен жазылуы бірдей, бір-біріне сай болуы әліппеден кейінгі кезеңде де қатты қадағаланады. Балалар бұрын оқылған, талданған сөйлемдерді мұғалімнің айтуы бойынша жатқа жаза алады. Аяқталмаған сөйлемдерді өздері аяқтай алады. Сөйлемдердегі қалдырылып кеткен сөздерді өздері тауып, қосу немесе сөйлемді аяқтау жұмыстары, әрине оқушылар бұрыннан оқып талдап, танысқан сөйлемдері бойынша жүргізіледі.

3.Әліппе кезеңінде жаңа дыбыс пен әріпті үйрету сабағының жүйесі