Қазақ ӘдебиеТІ
жүктеу/скачать 2,89 Mb. Pdf көрінісі
|
811-002-002к-20 КазЛитра 11 каз УЧЕБНИК ЕМН
№ 1 срс дөт, 1 тапсырма
- Бұл бет үшін навигация:
- Білгенгемаржан 10 «Атау-кере»романы («Қауіптібудан»)
| Кітап–асылқазына
Қазақстан жазушылары: Анықтамалық / Құрастырушылар: Қамшыгер Саят, ЖұмашеваҚайырниса–Алматы:Анарыс,2009. Білгенгемаржан 10 «Атау-кере»романы («Қауіптібудан») Жа зу шы Бө кеев – ту ған өл ке сі – әсем Ал тай дың, ас қақ Ал тай дың жыр шы сы! Оның шы ғар ма ла ры Ал тай өл ке сі нің гим ні іс пет тес. Ра би ға Сыз дық Орал хан Бө кей дің «Атау-ке ре» ро ма ны на эпиг раф ре тін де бе ріл ген «Ара жа са ған қо ғам дық өмір дің дең гейі не же ту үшін адам ба ла сы ның ал дын да әлі талай ұзақ жол жа тыр» (Ма тер линк), «Көп тен кет кен кө му сіз қа лар» (Ха лық на қы лы нан) де ген екі афо ризм шы ғар ма сю же ті нің өрі сін та ны та ды. Шы ғар- ма ның өзе гі бас кей іп кер Ерік де ген омар та шы ай на ла сын да өр би ді. Шы ғар- ма да төрт негізгі кей іп кер бар. Ерік тің бар есіл-дер ті – ақ ша та бу, бай лық қа ма ста ну, аң ау лау, қи ял да ғы қыз ға ға шық бо лу. Ай на – та би ға ты мо мын, адам- гер ші лі гі, мейі рім-ша па ға ты мол адам. Та ған – ас пи рант, ғы лым жо лы на түс- ке ні мен, жо лы бол май, өмір ден баз кеш кен мас кү нем. Ал Нүр ке (Ню ра) кем пір осы үш адам ға қо сал қы әсер ете тін төр тін ші кей іп кер ре тін де сю жет же лі сін бір-бі рі мен бай ла ныс ты рып, да мы тып оты ра ды. Ро ман ның «Атау-ке ре» ата лу ын да да үл кен ма ғы на бар, өйт ке ні «атау- ке ре» адам ның өлер ал дын да ғы ең соң ғы асы, дә мі де ген ма ғы на ны біл ді ре ді. Қа зақ ара сын да қатты ашу ла нып, ұрсы сып қал ған жағ дай да «Атау-ке рең ді іш кір» де ген сөз қар ғыс тү рін де тұ рақ ты тір кес ке ай нал ған. Ерік тің ара ша руа шы лы ғы нан бас қа оннан аса си ыры, бес-ал ты жыл қы сы, елу шақ ты қойы бар. Әке сі Қан дау ыр Ерік тің ес біл ме ген ша ғын да қай тыс бо лып ке те ді. Ол әді лет ті, шын шыл адам ре тін де су рет те ле ді. Ше ше сі Ню ра Ене мен ке лін ын ты ма ғы 11 Фа деев на (ау ыл дас та ры Нүр ке деп атай ды) – мың дап ма рал өсі ріп, пан ты сын (дәрі жасау үшін қолданылатын жас мүйіз) Қы тай ға сат қан сан жет пе с омар- та сы бар кер жақ-орыс тың ең шон жары бол ған Фа дей дің қы зы. Ню ра ның ше ше сі Ан на Фи ли мо нов на ның жа ды лай тын сұң ғы ла өне рі бол ған дық тан, жұрт одан қо рық қан. «Дұ ға ны оқы ған кез де қа ра су ды те ріс ағы за тын адам еді» деп су рет те ле ді. Ба сы нан не бір азап ты күн дер ді өт кіз ген Ню ра Ерік тің қо лын да, сал ау ру ына ұшы ра ғандықтан, ор ны нан тұ ра ал май ды. Оған Ерік тің әй елі Ай на қа рай ды. Ерік пен Ай на Ал ма ты да та ныс қан. Қо лаң ша шы ті зе сі не түс кен өте өң ді Ай на қа зір гі Қа зақ ұлт тық қыз дар пе да го ги ка лық уни вер си те ті нің жа ра- ты лы ста ну фа куль те ті не түс ке ні мен, бел гі лі бір се беп тер мен оқуын аяқ тай ал май, Ал ма ты мақ та-ма та ком би на ты на ор на ла са ды. Осы кез де сұң ғақ бой лы, кө гіл дір көз ді, бұй ра шаш ты де не шы нық ты ру ма ман ды ғын да оқи тын ере сек жі гіт Ерік пен та ны са ды. Еке уі қа тар жүр ген де жұрт тың бә рі та ма ша лап қа рай тын әде мі жұп бо ла ды. Ерік спорт мек те бін де, Ай на ин тер нат тәр биеші сі бо лып, ау дан ор та лы ғын да он жыл жұ мыс іс тей ді. Шы ғар ма экс поз иция сы бас кей іп кер дің қа зақ тар Бек-ал қа, орыс тар Фа ди ха деп атап кет кен, ол жы лы на бір рет мін дет ті түр де қа ты най тын ау ыл ға са па ры нан бас тала ды. Бұл – Шығыс Қазақстан облысының Бұқ тыр ма мен Ка тон қа ра ғай өзен де рі нің жа ға сын да ор на лас қан шұ рай лы жер лер інің бі рі. Жа зу шы Ерік ту ған өл ке ні «Атақ ты «Мұз тау» деп атала тын шың Ал тай дың мәң гі жы ғыл мас, ша ңы ра ғы шай қал мас ақ отауы сын ды еді. Осы нау шіл де нің ми қай на тар ыс ты ғын да пұш па ғы ше ті не мей жа та тын, мұз құр сау лы шың ның ал қы- мы нан бұ лақ бо лып бас та лып, ары ны қат ты ар қы ра ған өзен ге ай на ла тын су ды жер- гі лік ті қа зақ тар «Қа тын суы» деп ата ға лы қа-а-а-ша-ан, одан бе рі де мың жыл өт кен шы ғар-ау. Сол, әсі ре се, бас жа ғы ақ ай ран бо лып бас та лып, Тау лы Ал тай өл ке сі не жа қын да ған да, тау- тау дың омы ра уы нан сан да ған бұ лақ сау лап қо сы лып, мөл дір- ле ніп ба рып Обьқа құя тын ағын ды өзен нің сол түс ті гін ал тай лық тар, оң түс ті гін қа зақ тар жай лай тын. Ка тон қа ра ғай ау да ны мен оған ір ге лес Үл кен На рын ау да ны- ның үй ір-үй ір жыл қы сы, қо ра-қо ра қойы, та бын-та бын си ыры жаз бойы емін-ер кін шүй гін деп, тау ба сы на ал ғаш қы қар түс кен де ға на, етек ке ма мыр лай кө шу ші еді. Мі не, сол Қа тын суы на Ти хой (Ти хая) өзе ні ке ліп құя тын» деп си пат тай ды. Оның ауыл ға жы лы на бір-ақ рет қа ты най тын се бе бі – жол ұзақ әрі тау іші нен ат пен түс- кен де бір күн де же те тін ау ыр жол. Қыс тың кү ні ау ыл ара сы мен мүл де қа ты нас бол май ды. Ерік бір жыл жи нап, дай ын да ған ара ба лын Бек зат де ген са ту шы әй ел ге өт кі зіп, ақ ша сын алып қай ту үшін ке ле ді. Осындай кейінгі бір са па рын да оған мек- теп те бір ге оқы ған Та ған де ген сы нып та сы жо лы ға ды. Іш кі лік ке са лы нып, үс ті-ба сы кір-қо жа лақ, әб ден азып-тоз ған Та ған ды оның «Әй, Қа ра бау ыр» де ген сө зі нен ке йін ға на та ни ды. Өйт ке ні «Қа ра бау ыр» де ген сөз ді оған ке зін де Та ған ға на ай та ала тын. Оралхан–ешуақыттатақырыптантаусылыпкөргенжазушыемес.Бірақсөйлем дікмәселеденқалауыншашығарматудыраберугеқабілетіде,құдіретідежететін. Солсебептідеболар,ол:«Жоспарланғандүниемніңкөптігісондай,олардыешқа шанжазыптауысаалмайтыншығармын»,–депқиналатын. Ди дах мет Әшім ха нұлы жүктеу/скачать 2,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|