Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
-кесте. Мектептегі зорлық-зомбылықты
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| 5.3-кесте. Мектептегі зорлық-зомбылықты
анықтау Толық іріктеме N = 40 n % Мектепте мектептегі зорлық- зомбылықтың жұмыс бабындағы анықтамасы бар, ол балалар бетпе-бет кездесетін және шешетін балаларға қатысты күш қолдану нысандарына ықпал етеді. 11 27,5% Басқа мектеп директорлары олардың пікірінше мектептегі зорлық-зомбылықтың үлгілері бо- лып табылатын қылықтардың кең шеңберін анықтап, анықтама берген; алайда оларда мек- теп зорлық-зомбылығы туралы және осындай зорлық-зомбылық ретінде қандай әрекет түрлері қарастырылуы жөнінде нақты не келісілген түсінік болмаған. Мысалы, бір директор зорлық- зомбылықтың үш түрі бар екенін түсіндірген: «оқушылар арасындағы (қорлау), оқушы мен мұғалім арасындағы және ата-аналар мен балалар арасындағы. Біздің мектепте зорлық-зомбылық бар; балалар арасындағы зорлық-зомбылықтың белгілі бір пайызы бар шығар, бірақ ол шамамен 1-3%-дай ғана» [25]. Салыстыратын болсақ, тағы бір мектеп ди- ректоры зорлық-зомбылықтың екі түрі бар екенін сендірген «моральды және физикалық; физикалық 126 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ зорлық-зомбылық денсаулыққа залал келтірумен бай- ланысты, ал моральдық зорлық-зомбылық кемсіту мен қорлаумен тығыз байланысты» [1]. Мектеп директорларының көпшілігі бала- лар арасында болатын әрекеттер арқылы мектептегі зорлық-зомбылыққа анықтама беруге тырысқанымен, оалар көрсеткен әрекеттер ара- сында айтарлықтай алшақтық байқалған, мұны төменде келтірілген цитаталардан көруге болады. «Мектептегі зорлық-зомбылық – бұл жоғарғы сынып оқушыларының төменгі сынып оқушыларынан ақша бопсалауы, оларға қоқан- лоққы көрсетіп, нашар қылықтарға күштеуі. Мектептегі зорлық-зомбылық сондай-ақ оқушылар тарапынан жәбірлеуді қамтиды» [19]. «Зорлық-зомбылық актісі кішкентай оқушыларға қатысты зорлық-зомбылықты бейнелейді, ол біреуді қандай да бір әрекетке күштеуді, қыз ба- лалар арасындағы дауды және ақша бопсалау не қоқан-лоққыны біріктіреді» [26]. «Балаларға қатысты зорлық-зомбылық – бұл оқушылар бір-біріне қоқан-лоққы көрсетіп, бір-біріне дене күшін қолдануы. Бұл сондай-ақ балалардың біреуді ауыр нәрселер айтып зәбірлеуі немесе тіл тигізіп зәбірлеу» [29]. «Зорлық-зомбылық – бұл балалар бір-бірімен қайшылыққа түсіп, төбелесуі және бір-біріне зәбірлеуі» [12]. Кейбір мектеп директорлары зорлық-зомбылыққа анықтама берген кезде өз мектептерінде зорлық- зомбылықтың жоқтығын сендіріп баққан. «Біздің мектепте балаларға қатысты зорлық- зомбылық жағдайлары болған емес, бірақ, менің пікірімше, балаларға қатысты зорлық-зомбылық – бұл біреуге тіл тигізу, біреуге қоқан-лоққы көрсету немесе денесіне зақым келтіру арқылы, пышақ не таяқ секілді қарудың қандай да бір түрін пайдаланып күш көрсетіп ақша немесе киім тәрізді заттарын тартып алу» [31]. Мектеп директорларының көпшілігі мектептегі зорлық-зомбылыққа балалар арасында болатын зорлық-зомбылық ретінде анықтама бергенімен, кейбір директорлар бұл анықтамаға мұғалімдер тарапынан болатын зорлық-зомбылық актілерін де қосқан. Екі мектеп директоры түсіндіргендей: «Мұғалімдер баланың арына тіл тигізгенде, қол жұмсап, балалардың арасынан өз сүйіктілерін ерекшелегенде және балаларға қатысты кемсітушілікті жүзеге асырғанда. Бұл сондай-ақ мектептері біреуді қорлау немесе ақша бопсалап, соққыға жығу» [21]. «Бұл оқушылар сабаққа кешігіп, мұғалімнің айтқанын тыңдамаған кезде оқушылар мен мұғалімдер арасында туындайды. Бұл үнемі әлеуметтік қиындық салдарынан бола бермейді. Балалар да бір-бірен қоқан-лоққы көрсетеді. Зорлық-зомбылық – бұл балалардың бір-біріне күш көрсетіп немесе сөзбен белгілі бір әрекетке мәжбүрлеуі. Қазіргі уақытта балаларды күшпен не сөзбен мәжбүрлеуге жол берілмейді» [18]. 5.3-кестеде көрсетілген сандық мәліметтер дәйексөздерде ұсынылған сапа көрсеткіштерімен үйлесімде мектеп директорларының мектептегі зорлық-зомбылық туралы нақты түсінігінің жоқтығын және жеткіліксіз түсіну мектеп зорлық- зомбылығы жағдайларын анықтау мен тиімді елеу немесе балалар арасында не мектеп мұғалімдері мен мамандандырылған қызметкерлер құрамы тарапына зорлық-зомбылық туындауының алдын алу қабілетсіздігінің себепшісі болатындығын дәлелдейді. жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|