сын есім, сан есім, есімдік, етістік) белгілі бір бекітілген өзгертулер
тэн. Синтаксистік ережелерге сүйене отырып,
мұғалім өз сөзінде
оқушылардьщ
қабылдауына жеңіл
болатын
жай
сөйлемдерді
қолданғаны жөн. Әрдайым тек жай сөйлемдерді колданып қоймай,
сездің бірізділігін, мэнін, ырғақтығын жоймау үшін күрделі қүрмалас
сөйлемдерді
қолданған
дүрыс.
Хабарлы
сөйлемдермен
қатар
материалдағы негізгі мэселені көрсетуде, оқушылардың назарын
аударарда,
олардың
ақыл-ойын
белсендендіруде,
проблемалык
ситуацияны тудыруда сүраулы, риторикалық
сөйлемдер қолдану
орынды.
Педагог
созі
сауаттылыгымен
қатар
мәнерлілігімен,
бейнелілігімен,
эмоционалдығымен
ерекшеленеді.
Оған
фразеологизмдер,
мақал-мәтелдер,
накыл
сездер,
афоризмдер,
анафора, градация, инверсия сынды стилистикалық фигуралар
жатады.
Интонация - ауызша сөйлеудің жүрегі. Оның екі түрі бар:
логикалық
жэне
эмоционалдық-экспрессивті.
Логикалык
интонацияның мақсаты - сөйлемде маңызды мэнге ие сөздерді
айқындау. Эмоционалдық-экспрессивті интонация мүғалімге өзі
эңгімелеп отырган адамдарға, қубылыстарга, оқиғаларға деген карым-
катынасын, көзқарасын, сезімін, бағасын көрсетуге мүмкіндік береді.
Осылайша, тіл - бүл мацызды ақпарат құралы,
педагогикалык
қарым-қатынас қүралы, тәрбиешініц тэрбиеленушілерге ықпал ету
құралы. В.А.Сухомлинский сөздің маңызын былайша көрсетеді:
«...Сөз - адамның мінез-қүлқының өте нэзік салаларына өз эсерін
тигізуге қабілеті бар өте жіңішке пышақ. Оны дұрыс қолдана білу
іскерлігі - үлы өнер. Сөз арқылы жан с^лулығын тудыруға болады,
керісінше, сөзбен оны бүлдіруге де болады. Ендеше, тек сүлулықты
тудыратын іскерліктерді меңгерейік».
5.
Мүгалімнің сөзін қабылдау жэне түсіну процесі тыңдау
процесімен бірге жүреді. Оған,
ғалымдардың айтуынша, оку
уақытының шамамен
V* - /г
бөлігі келеді. Сондықтан, оқушының оқу
материалын дүрыс қабылдау процесі мұгалім сөйлеуінің сапасы мен
жетілу деңгейіне байланысты.
Балалар педагогтьщ сөйлеу қабілеттерін ете жақсы сезеді. Кейбір
дыбыстардың дұрыс айтылмауы олардың күлкісін келтіруі мүмкін, бір
сарынды
үн
олардың іштерін
пыстырса,
дүрыс
қойылмаған
интонация, ашық әңгімедегі қатты дауыстап сөйлеу, етірік, жасанды
нәрсе ретінде қабылданып, окушыларды мүғалімнен алыстатады.
Кейбіреулердің айтуынша, дауыс пен ырғақ - бүл адамга берілетін
табиги дарындылық. Бірақ қазіргі эксперименталдық физиологияның
зерттеулері бойынша, дауыстың сапасын түпкілікті езгерту әбден
мүмкін. Тарих мэліметтеріне сүйенсек,
осы бағыттағы адамныц өзін-
өзі жетіддіруінің таң каларлық нәтижелерін көруге болады. Әйгілі
18
Демосфен езінің денелік кемшіліктерін жеңе отырып, Ежелгі
Грецияның әйгілі саяси шешені атанған. Осылайша, Владимир
Маяковский д а 20 жасында аузына
кішкентай тастарды толтырып
алып, шулы Рион жағасында сөз сөйлеп, өзін халық алдында сөйлеуге
дайындаган.
Бұлардың бэрі бізге үлгі болғанмен, олардың әдістемесін біз
қолданбаймыз. Бүл тек техниканы меңгеруде адамға үлкен үмтылыс,
күшті ерік жэне жүйелі дайындық кажеттігінің дәлелі бола алады.
Қазір театр педагогикасына негіздеоген сөйлеу техникасын дамытуға
арналған жаттығулар жүйесі жинақталган.
Достарыңызбен бөлісу: 
