Нан және нан өнімдерінің түрлері мен құрылымын талдау

 
131 
29 кесте 
«Айша»ЖШС 2016 ж. шығарылған өнімінің құрылымын талдау 
Өнім түрі 
Кө
те
рме 
баға, 
те
нге
 
Өндіріс көлемі, 
дана 
Өнім 
құрылымы 
% 
Жоспарлы бағадағы 
өнімді шығару, мың 
тенге 
Құ
ры
лы
мы
ны
ң өз
ге
-
ру
і есе
бі
не
н ө
ні
мд
і 
шыға
ру
ды
ң 
өзге
ру
і 
жоспар  нақты 
жос
пар 
нақ-
ты 
жос-
пар 
жоспар
лы 
құры-
лымда-
ғы 
нақты 
нақты 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
1/с бидай 
наны 
24  71670 
72309 
21 
22 
1720,0  1647,0 
1735 
88 
2/с нан 
23  37200 
36000 
11 
11 
855,0 
826,8 
828 
1,21 
батон 
24  72290 
71700 
21 
22 
1735,0  1647,0 
1721 
74 
булочка 
4 
54000 
49000 
16 
15 
216,0 
209,2 
196 
-13,15 
лепешка 
12  91000 
84425 
27 
26 
1092,0  1058,8 
1013 
-45,8 
Сухари  
27
/1 
14510 
13360 
4,3 
4,1 
391,0 
379,4 
361 
-18 
Барлығы:   
340670  326794   
 
6009 
5768,3 
5854 
86 
 
5854
1


усл
ВП
мың тенге, 
тенге
м
ВП
усл
.
3
,
5768
)
27
*
3
,
4
*
326794
(
)
12
*
27
*
326794
(
)
4
*
16
*
326794
(
)
24
*
21
*
326794
(
)
11
*
23
*
326794
(
)
24
*
21
*
326794
(
2









 
тенге
м
ВП
стр
.
0
,
86
3
,
5768
5854





 
Бұл  нәтижеге  өте  қарапайым  әдіспен,  яғни  проценттік  айырмалар 
әдісімен жетуге болады. Бұл үшін құндық және шартты натуралды (норма  – 
сағат  бойынша)  өнімді  шығару  көлемі  негізінде  есептелген  өнім  өндірісі 
бойынша  жоспардың  орындалу  коэффициенттері  арасындағы  айырманы 
құндық мәндегі өнімнің жоспарлы шығарылуына көбейтеміз: 
К
ст
=5854 / 6009 = 0,974; 
К
н
 =326794 / 340670 = 0,954 ( 4 ) 
0
,
86
6009
*
)
954
,
0
974
,
0
(




стр
 
Осы  сияқты  өткізілген  өнім  құрылымының  түсім  сомасы  мен  кәсіпорын 
қызметінің басқа да көрсеткіштеріне әсерін анықтаймыз. 
 
 
 
 
 
 
 

 
132 
30-кесте 
«Айша»ЖШС 2016 жыл бойынша өнімді жөнелту және өткізудің  
құрылымын талдау 
Өнім түрі 
Кө
те
рме 
баға, 
те
нге
 
Өнімді өткізу 
көлемі, дана 
Өнімді 
өткізу 
құрылы-
мы, % 
Жоспарлы бағадағы 
өнімді өткізу көлемі , 
мың тенге 
Құ
ры
лы
мы
ны
ң өз
ге
ру
і 
есеб
ін
ен
 ө
ні
м
ді
 
шыға
ру
ды
ң 
өзге
руі
 
жоспар  нақты 
жос
пар 
нақ-
ты 
жос-
пар 
жоспар
лы 
құры-
лымда-
ғы 
нақты 
нақты 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
1/с бидай 
наны 
24 
71940 
72442  20,9  22,4  1726,6  1623,6  1738,6 
+115 
2/с нан 
23 
38011 
35433  11,0  10,9 
874,3 
818,9 
814,96 
-3,94 
батон 
24 
73000 
70301  21,2  21,7  1752,0 
1647 
1687,2 
+40,2 
булочка 
4 
54785 
48772  16,0  15,1 
219,4 
207,2 
195,1 
-12,1 
лепешка 
12 
91506 
83917  26,6  25,9  1098,1 
1033 
1007,0 
-26 
сухари  
27
/1 
15020 
12828 
4,4 
3,96 
405,5 
384,5 
346,4 
-38,1 
Барлығы: 
 
344262  323693  100 
100 
6075,6  5714,2  5789,3 
+75,1 
 
3
.
5789
1


усл
ВП
мың тенге, 
тенге
м
ВП
усл
.
2
.
5714
)
27
*
4
,
4
*
323693
(
)
12
*
6
.
26
*
323693
(
)
4
*
16
*
323693
(
)
24
*
2
.
21
*
323693
(
)
23
*
11
*
323693
(
)
24
*
9
.
20
*
323693
(
2









  
тенге
м
ВП
стр
.
1
,
75
2
.
5714
3
.
5789





 
Егер  өнімді    өткізу  бойынша  жоспар  6  %-ке  кем  орындалған  және 
жоспарланған  құрылым  өзгермеген  жағдайда  жсопарлы  бағадағы  өнімді 
жөнелту  мен    өткізудің  жалпы  көлемі  5714,25  мың  тенгені  құрайды,  нақты 
құрылымдағы оның мәні  75,1 мың тенгеге жоғары болатын еді. 
Талдау  нәтижелері  кәсіпорын  жетекшілігіне  нарық  құрылымының 
талаптары  мен  стратегиясына  сәйкес  товар  ассортименттерін  құруға  зор 
көмек береді. 
Өнімнің нарықта орналасуы мен сапасын талдау 
Өткізу  нарығына  сату  көлемі,  орташа  баға  деңгейі,  өнімді  өткізуден 
түсетін  түсім,  алынған  табыстардың  сомасы  және  т.б.  байланысты.  Ең 
алдымен  2  –  3  жылдағы  өткізу  нарығындағы  өнімнің  әрбір  түрінің 
жағдайының динамикасын (өзгерісін) зерттеу қажет. 
31-кестедегі  берілгендерді  пайдаланып,  «Айша»ЖШС  бойынша  өнімді 
нарықта  сату  динамикасын,  кәсіпорынның  рентабельділік  деңгейін 

 
133 
анықтайық. 
Рентабельділік 
бизнес 
табыстылығының 
деңгейінің 
салыстырмалы  көрсеткіші  болып  табылады.  Рентабельділік  көрсеткіштері 
кәсіпоырнның  барлық  жұмысының  тиімділігін,  әртүрлі  бағыттағы 
қызметтердің  (өндірістік,  коммерциялық,  инвестициялық)  табыстылығын 
сипаттайды. 
 
31-кесте 
«Айша»ЖШС 2015 –2016 ж.ж. бойынша сауда пунктерінде нан және нан 
өнімдерін өткізу динамикасын талдау 
Өнім түрі 
Өнімді 
өткізу 
көлемі, 
дана 
Өнім 
бірлігіні
ң бағасы, 
тенге 
Өнім 
бірлігіні
ң өзіндік 
құны, 
тенге 
Таза 
табыс, 
мың 
тенге 
Рентабель-
ділік, % 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
2014 ж. 
1/с бидай 
наны 
88925 
25 
22,15 
325,2 
16,5 
2/с нан 
37250 
24 
21,21 
94,3 
11,9 
батон 
74421 
25 
22,45 
-54 
- 
булочка 
51020 
4 
3,0 
45 
29,4 
лепешка 
84974 
13 
11,4 
-18,4 
- 
Сухари  
15410 
27 
25,1 
 
 
2015 ж. 
1/с бидай 
наны 
72309 
24 
21,47 
207,3 
13,4 
2/с нан 
36000 
23 
20,44 
82,1 
11,2 
батон 
71700 
24 
22,02 
-128 
- 
булочка 
49000 
4 
3,1 
-15 
- 
лепешка 
84425 
12 
10,7 
-96,1 
- 
Сухари  
13360 
27 
25,1 
 
 
 
«Айша»ЖШС  бойынша  өндірістік  қызметтің  (шығындардың  орнын 
толтыру)  рентабельділігін  Р
з
 
анықтау  үшін  мына  формуланы 
пайдалануымызға болады: 
З
П
R
РП
З
/

 немесе 
З
ЧП
R
З
/

 ( 5 ) 
мұндағы; 
П
РП
 - өнімді өткізуден түсетін  табыс, тенге; 
ЧП - негізгі қызметтен түсетін таза табыс; 
З - шығарылған және өткізілген өнім боынша шығындардың 
сомасы, тенге. 
2015 жылы рентабельділік деңгейін анықтайық: 
1 сортты бөлке наны бойынша: 
R
З
 = 325200/1969689=16,5  

 
134 
2 сортты бөлке наны бойынша 
R
З
 = 94300/790072,5=11,9 
бөлешке бойынша 
R
З
 = 45000/153060=29,4 
Енді 2016 жыл бойынша  рентабельділік деңгейін анықтайық: 
1 сортты бөлке наны бойынша: 
R
З
 = 207300/1552474,2=13,4  
2 сортты бөлке наны бойынша 
R
З
 = 82100/735840=11,2 
Сатудың (айналымның) рентабельділігі  келесі түрде анықталады: 
R
об
=П
рп 
/ В немесе R
об
=ЧП / В ( 6 ) 
Талдау  нәтижесі  бойынша  2014  жылы  рентабельділік  деңгейі  1  /  с  бидай 
наны бойынша 3,1 %- ке, ал 2/с бөлке наны бойынша 0,7 %- ке төмендеген. 
Ал  қалған  нан  өнімдері  бойынша  өнімдерді  шығару  мен  оларды  сатуға 
кеткен  шығындардың  орны  толтырылмаған.  Бұдан  біз  кәсіпорын  өнімді 
шығару  мен  сатуға  кеткен  әрбір  теңгеден  түсетін  таза  табысы  қаншалықты 
екенін көреміз. 
Аталған  талдауларға  сүйене  отырып,  2016  жылы  жалпы  рентабельділік 
деңгейінің төмендегенін байқаймыз. Бұл негізінен өндіріс көлемінің алдыңғы 
жылдарға  қарағанда  төмендеуі,  өткізілмей  қалған  нан  өнімдерінің 
шамасынынң  көбеюі,  осының  салдарынан  шығындардың  өсуінен  болып 
отыр. Кәсіпорын қызметінің қаржылық - шаруашылық қызметі туралы есепке 
сүйенетін  болсақ,  кәсіпорынның  2016  жылы  шығынға  ұшырап  отырғанын 
көреміз.  Өнеркәсіптік  кәсіпорындардың    қызметінің  маңызды  көрсеткіштері 
болып  өнімнің  сапасы  саналады.  Оның  артуы  -  бәсекелестік  күрестің  , 
нарықты  жаулап  алу  және  нарықта  орналасуының  бір  нысаны.  Өнім 
сапасының  жоғарыға  деңгейі  өнімге  сұраныстың  артуына  және    тек  сату 
көлемі есебінен ғана емес, сондай – ақ аса жоғары баға есебінен де таза табыс 
сомасының ұлғаюына мүмкіндік береді. 
Талдаудың 
бірінші 
шешілетін 
мәселесі 
- 
өнім 
сапасының 
көрсеткіштерінің  динамикасын,  деңгейі  бойынша  жоспардың  орындалуын, 
өзгеру себептерін зерттеу және өнім сапасының деңгейі бойынша жоспардың 
орындалуына баға беру. 
Талдаудың  екінші  шешілетін  мәселесі  -  кәсіпорын  жұмысының  құндық 
көрсеткіштеріне  өнім  сапасының  әсерін  анықтау,  яғни  тауар  өнімінің 
шығарылуына (

) өнімді өткізуден түсетін түсім (

) және таза табыс 
(

) . Есептеу келесі түрде жүргізіледі: 
1
0
1
*
)
(
VBП
Ц
Ц



;( 7 ) 
1
0
1
*
)
(
VPП
Ц
Ц



;( 8 ) 








1
1
1
0
1
*
*
VPП
С
С
VPП
Ц
Ц
о





( 9 ) 
Мұндағы, 
Ц 
0
  және  Ц
1
  –  сапасын  өзгертуге  дейінгі  және  кейінгі  өнімнің  сәйкес 
бағасы, тенге; 

 
135 
С
0
 және С
1
 - өнім сапасын өзгертуге дейінгі және кейінгі өнімнің өзіндік 
құнының сәйкес деңгейі; 
VBП
1
 – сапасы жоғары шығарылған өнім саны; 
VPП
1
 – сапасы жоғары өнімді өткізу көлемі, дана. 
Өнімнің  сорттылық  құрамының  құндық  мәндегі  өндіріс  көлеміне 
әсерінің есебін абсолютті айырма  әдісі арқылы жүргізуге болады: әрбір сорт 
бойынша  үлес  салмағының  өзгерісін  (
i
УД

)  сәйкес  сорттың  бағасына  (Ц
i
) 
көбейту арқылы нәтижелерін қосып, натуралды мәндегі (
ф
общ
VBП
.
) өнімнің 
берілген түрінің нақты жалпы шығындарының көлеміне көбейтеміз 


ф
общ
i
i
сорт
VBП
Ц
УД
ВП
.
*
*




( 10 ) 








тг
тг
тг
3
,
2173
72442
*
44
,
20
47
,
21
72442
*
24
25
72442
72442
*
)
24
25
(
72309
72309
*
)
24
25
(















 
32 кесте 
Бөлке нанның бағасының орташа деңгейінің өзгерісіне сорттылықтың 
тигізетін әсері 
Өнім сорты  Баға, тенге 
Өнім құрылымы 
Орташа бағаның 
өзгерісі, тенге 
жоспар 
нақты 
(+,-) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1-сорт 
25 
0,60 
0,73 
+0,17 
(+0,17)*25=+4,25 
2 – сорт 
24 
0,40 
0,27 
-0,13 
(-0,12)*24= -3,12 
Барлығы 
24 
1,0 
1,0 
 
+1,13 
32  кестеден  байқағанымыздай,  1  –  сортты  өнімнің  үлесі  өсіп,  2-  сортты 
нан өнімінің үлесі сәйкесінше  төмендеуіне  байланысты, нан  өнімінің  өткізу 
бағасы  жоспармен  салыстырғанда  1,13  тенгеге  жоғары.  Нан  өнімдерінің 
нақты  шығындарының  құны122389,2  теңгеге  (1,13*108309)  төмендеген,  ал 
түсім сомасы 122389,2 теңгеге скен. (1,13*108309) 
Осы  сияқты  сорттылықтың  өзгерісі  есебінен  өнімнің  өзіндік  құнының 
орташа деңгейінің өзгерісі анықталады. 
33-кесте 
Нан өнімдерінің өзіндік құнының орташа деңгейінің өзгерісіне сорт 
құрамының тигізетін әсері 
Өнім сорты 
Өнімнің 
өзіндік 
құны, 
тенге 
Өнім құрылымы 
Орташа бағаның 
өзгерісі, тенге 
Жоспар  Нақты  Ауытқу 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1 – сорт 
21,47 
0,60 
0,73 
+0,17 
(+0,17)*21,47=3.65 
2 – сорт 
20,44 
0,40 
0,27 
-0,13 
(-0.13)*20.44=-2.66 
Барлығы 
 
1,0 
1,0 
 
+0.99 
 

 
136 
Осыдан кейін сорт құрамының өзгерісінің таза табыс сомасына әсері 
анықталады: 
ф
общ
сорт
сорт
сорт
VPП
С
Ц
П
.
*
)
(





( 11 ) 
3
,
15163
108309
*
)
99
,
0
13
,
1
(




сорт
тенге. 
 

жүктеу/скачать 1,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: