12Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі.
Ғұн империясы ыдырағаннан кейін Орталық Азия аумағына түркі тайпаларының мемлекеттігі басталды.Олардың 1 мыңжылдықтың ортасында шоғарлануы Ұлы далада көшпелілер империясының-Түрік қағандықтарының пайа болуына әкелді.Түрік қағанаты(552-603),Батыс Т.қ(603-704) Шығыс Т.қ(682-744)(екінші Т.қ)Түргеш қағандығы(704-756)
Түркілердің бірігуі Ашина руының және Қлы жағбу атағын иеленген Бумынның(олардың көсемі) басшылығымен жүрді.552 ж Бумын Түрік елінің қағаны болып тағайындалды.Қытайдың күшеюә, түркілердің билеуші топтары арасындағы шайқас Түрік қағандығының ыдырауына және 603 ж Батыс Түрік қағанының бөлінңп шығуына әкелді.Жетісудағы қытай тағайындаған билеушіні құлатып,699 ж түргештер мен дулуды біріктірген түргештер тайпасының көсемі Үшеліктің билігін орнатты..Түркі империялары Еуразияның геосаяс сипатын өзгертіп,халықаралық істер мен саудаға белсенді араласты.
13 Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері
Моңғолдар-түркілерге туыстас халық.Олар 1 мыңжылдықтың ортасында Ұлы Даланың шығысында көшіп-қонып жүрді.Шыңғыс ханның шы есімі Темучин.Моңғол тайпаларын біріктірген Шыңғыс хан Даланың түркілік көшпелілері мен отырықшы халықтарды бағындыруды мақсат етті.1215 ж қарай моңғолдар Солтүстік Қытайдағы Цзинь мемлекетін жулап алды.1224 ж қарай Шыңғыс хан өз билігін бүкіл Орталық Азияға таратты.Мемлекеттегі жоғарғы билік шыңғы ханның «алтын әулетуінде» мұрагерлікпен қалдырылды.Хан атағына ерекше құқық оның алғашқы төрт ұлы Жошы,Шағатай,Үдегей және Тқле мен олардың тікелей ұрпақатрына ғана берілді.Моңғол империясы дүниежүзілік тарихта құрлықтағы ең ірі империя саналды.
14 Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі
Жошы ұлысының шығыс бөлігінде Орда Ежен қрпақатарының ұлысы бөлектене бастағаны айтылды.Осы Орда Ежен «Ақ Орда» деп аталды.Қлы даланың батыс бөлігін жаулап алғаннан кейін,Бату Еділ Жағалауына қоныс аударды.Жайық өзені Орда Ежен мен Бату Қлыстарының арасындағы шегараға айналды.Алтынордалық билеушілер алғашында Ақ Орданың істеріне араласқан жоқ.Ол іс жүзінде тәуелсіз болды.Орыс хан тұсында Ақ Орда күшейіп,Жошы әулетінің сол қанаты тиесілі барлық жерді біріктірді.Кейін ол шайбанилердің Көк ордасын – Батыс Қазақстанды қосып алды.Ақ орда алғашқы қазақ мемлекеті болды.
15 Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары
Қазақ қоғамы саяси билік институттарының – ханның,билердің,құрылтайдың,ұлыстардың көмегімен басқарды.Хан етіп тек сұлтандарды тағайындады.Ханның орасан зор құқықтары болды, бас қолбасшы және жоғары төреші болды.Сұлтанның басты сяаси құқығы биікті мұрагерлікке алуы болды. Ол үшін Шыңғыс хан тұқымынан шығуы тиіс еді.Сұлтандар мемлекетті басқаруға қатысты және өздеріне бөліп берілген ұлыстарды басқарды.Рулар мен тайпалардың басшылары-билер халық мүдделерін қорғайтын өзіндік бір ұлттық үкімет болды.Батырлардың мемлекеттң басқарудағы орны соғыстар мен бейбітшілік кезеңдеріне орай анықталды.Бейбіт уақытта олар ұлыс сұлтандары мен билер,ақсақалдар билігіне бағынды.
16 Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі
Қазақтар өздерінің егемендігін алу үшін көптеген қадамдарға барды.Қазақ халқының ұлт азаттық күресінің тарихында Сырым атұлы, Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлының көтерілістері маңызды орын алды.Кенесары Қасымұлының ьилігімен болған қлт азаттақ соғыс тәуелсіздік үшін күреске барлық үш жүзді көтерген, 19 ғ қазақтардың ең ірі және уақыты жағынан ең ұзаққа созылған көтеріліс болды.18ғ соңы мен 19ғ бірінші жартысындағы көтерілістер отаршылдыққа қарсы сипатта болды.Олар патша үкіметін белгілі бір жеңілдіктерге баруға мәжбүр етті.
17 Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі
Қазақстанда Кеңес үкіметі 1918 ж наурызда орнатылды.Ленин 1919 ж 10 шілдеде «Қырғыз өлкесіе басқару бойынша революциялық комитет туралыуақытшы ережеге»қол қойды.1920 ж Кеңес Социалистік Республикалар Одағы құрылды, оған алғашқы төрт республика- Украина КСР-і,Беларусь КСР-і,Закавказье КФСр і мен РКСФр енді.КСРО билік қатаң орталықтандырылған біртұтас мемлекет бола отырып,сөз жүзінде ғана федерация болды.КСРОның 1936 ж Конституциясы бойынша Қазақстанның мәртебесі одақтас республикаға – Қазақ КСР не дейін көтерілді.Бұл мәртебе 1991 ж дейін сақатлды.Өз конституциясы бар Қазақ Кср інің құрылуы ұлттық егемендікті қалпына келтірудің келесі бір сатысына айналды.Кеңестік қазақ мемлекетінің құрылуы болашақта ұлттық егемендік пен тәуелсіздікке ие болудығ мүмкіндігін жасады.
18 Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы
КСРО ұлттық саясатындағы қайшылықтар экономиканың дәрменсіздігіне әкеліп тудырды.Экономикадағы дағдарыс,сяыртқы саясаттағы сәтсіздіктер,коммунистік идеология ықпалының шұғыл төмендеуі кеңестік жүйеге кері ықпалын тигізді.Алматыда 1986 ж Желтоқсан оқиғасы арын алды.Қазақ КСР басшысы Д Қонаевты қызметінен босатып,орнына Колбинді қоюға қарсылық танытты. Бұл ұлттық сананың өскенін білдірді.1990ж КСРО да президент қызметі,кейін барлық республикада президенттік лауазымдар қабылданды.Қазақ Кеңес Сессиясында Тұңғыш Президент болып Қазақстан Компартиясының Бірінші хатшысы Н.Ә.Назарбаев сайланды.1990 ж 25 қазанда Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Республиканың мем. Егемендігі туралы Декларацияны қабылдады.Осылайша ҚР 1991 жы 16 желтоқсанда өз тәуелсіздігіне қадам басады.Қазақстан тәуелсіз жолда да , тәуелді жолда да қыйындықтарды бастан шектң , алайда бар күш бір жұдырыққа айналып барлығын бастан кешті
