Қазіргі қазақ тілі


Қазіргі қазақ тілі лексикологиясы



бет2/11
Дата11.03.2020
өлшемі163,51 Kb.
#59977
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Байланысты:
Биринши модуль

Қазіргі қазақ тілі лексикологиясы





  1. «Жиеншар» сӛзіндегі екінші сыңардың мағынасы А) тұқым

В) туысқан С) бала

D) жиен


Е) дӛңгелек


  1. Қызғалдақ, сарғалдақ туынды сӛздеріндегі «ғадақ» сыңарының мағынасы А) дала

В) тау С) түс

D) гүл Е) биік




  1. «Қыз-қырқын» дегендегі «қырқын» сӛзінің мағынасы А) сәби

В) бала

С) бойжеткен

D) күң Е) кӛп


  1. «Тоқты-торым» дегендегі «торым» сӛзінің мағынасы А) қозы

В) түйенің ботасы С) тұсақ

D) бұзау Е) лақ




  1. Біріккен «кӛкпар» сӛзінің екінші сыңарының білдіретін мағынасы

  1. қой

  2. ешкі

  3. қасқыр

  4. түлкі

  5. ат




  1. «Қас батыр» деген тіркестегі «қас» сӛзінің білдіретін мағынасы

  1. ерекше, асқан

  2. мықты, күшті

  3. ақылды, есті

  4. атақты, әйгілі

  5. аңқау, аңғал




  1. Кӛне түркі тілінде «жиын» деген мағынаны білдіретін сӛз

  1. мая-мая

  2. некен-саяқ

  3. оқта-текте

  4. қатар-қатар

  5. ығы-жығы




  1. Тауықтың және басқа құстың баласы

  1. құнай, шӛнжік

  2. кӛбдік, кӛбе, кӛбеген

  3. абдан, кӛгілдір

  4. алан, мамыр

  5. шӛже, шіби




  1. Қасқырдың еркегі

  1. кӛкжал

  2. қаншық

  3. кірекей

  4. мая

  5. қаншыр




  1. Жылқыны қалай шақырады?

  1. моһ-моһ

  2. кос-кос

  3. шӛре-шӛре

  4. сорап-сорап

  5. құрайт-құрайт




  1. ХХ ғасырдың 60-70-жылдары неологизм ретінде енген сӛздер

  1. шығын, ӛсім

  2. дауысқа салу, бірлесу

  3. айдауыл, торуыл

  4. кӛрермен, үшсайыс

  5. паровоз, локомотив




  1. «Дүние» сӛзінің синонимі

  1. әуселе, аужай

  2. әтуер, марқадам, марқадар

  3. жаһан, жер-кӛк, әлемет

  4. дүйім, бүкіл, тұтас

  5. ғаламат, керім, жойыт




  1. Қатыстық сын есімдерден тұратын синонимдер қатары

  1. сабырлы, салмақты, ұстамды

  2. ақылдылық, естілік, ақылгӛйлік

  3. кемеңгер, дана, ұлы, ойшыл

  4. ақсүйек, бекзада, шонжар

  5. ақжарқын, аңқылдақ, кӛңілшек




  1. Синонимдік қатарды белгілеңіз

  1. жүз жылқы, жүз кӛрісті

  2. ат ізін салмады, ат ізін құрғатпады

  3. бетінен оты шықты, беті бүлк етпеді

  4. ат-тонын ала қашты, азар да безер болды

  5. жомарт, сараң




  1. Антонимдік қатарды белгілеңіз

  1. қара шаш – тақтаға қара

  2. тас бауыр су жүрек

  3. ұрысты – бағаттады

  4. амандасу – сәлемдесу

  5. айы оңынан туды жолы болмады




  1. Эвфемизм қатысқан сӛйлем

  1. Зайыбы үй иесінің қас-қабағына қарап үндемеді.

  2. Туғанда дүние есігін ашады ӛлең.

  3. Бұлаңдап үкі тағынып, бұралып ән шырқап тұр.

  4. Тартынбай тамылжытып сӛйлегенде, ӛзінен үлкен-кішілердің аузының суын ағызып, кӛңілдеріндегі уын шығара жаздаушы еді.

  5. Сӛзінің тӛркінін енді ұққандаймын.




  1. Метонимия қатысқан сӛйлем

  1. Кӛзді ашып жұмғанша.

  2. Анам ӛте ақылды жан.

  3. Курстас қыздар киноға кетті.

  4. Оқытушы пәнін жақсы кӛруі керек.

  5. Мағжанды жатқа білмеуің ұят.




  1. Тӛмендегі қатардан табу сӛздерді анықтаңыз

  1. қара, кӛк

  2. үлкен, дәу, зор

  3. қысқа, ұзын

  4. шырайлым, тӛрем

  5. әлденеше, кейбір




  1. Белгілерінің ұқсастығына қарай бір заттың не құбылыстың екінші бір зат не құбылыс атауымен аталуының негізіндегі сӛз мағынасының ауысуы

  1. теңеу

  2. метанимия

  3. синекдоха

  4. метафора

  5. эпитет




  1. Метонимия қай тілден шыққан сӛз?

  1. парсы

  2. араб

  3. ағылшын

  4. француз

  5. грек




  1. «Сыпай тұспалмен бастап, шыншыл бір тың сӛздермен мұң тӛкті» деген сӛйлемде курсивпен берілген кӛріктеуіш құрал

  1. метафора

  2. метонимия

  3. синекдоха

  4. эпитет

  5. теңеу




  1. «Мен бұрын Толстойды аз оқыған едім» деген сӛйлемде курсивпен берілген кӛріктеуіш құрал

  1. эпитет

  2. метафора

  3. синекдоха

  4. метонимия

  5. теңеу




  1. В.В.Виноградовтың сӛз мағынасын бӛліп кӛрсеткен типтер саны

  1. 3

  2. 5

  3. 2

  4. 1

  5. 4




  1. Кӛп мағынаға ие болатын сӛз

  1. есік

  2. зат

  3. кітап

  4. түп

  5. айт




  1. Омоним сӛздерді белгілеңіз

  1. білім алу, сурет салу

  2. тез жүгіру, анық айту

  3. түс болды, түс кӛрді

  4. кәрі адам, селдір шаш

  5. адамның басы, сӛздің басы

  1. Диалект сӛздер

  1. ыңғыру, боз

  2. даң, дарбаза

  3. тышуыр, балдаң

  4. оқымысты, ғалымсымақ

  5. қылша, тоғай




  1. Мал шаруашылығына байланысты кәсіби сӛз

  1. шанақ

  2. мұсала

  3. шӛктірме

  4. қатырма

  5. қарасаң




  1. Аусыл, қарасаң, шыбыш деген кәсіби сӛздердің жататын түрі

  1. мал шаруашылығы

  2. бау-бақша шаруашылығы

  3. балық шаруашылығы

  4. тігіншілік

  5. мақта шаруашылығы




  1. «Ашық» сӛзінің ауыспалы мағынада қолданылуы

  1. ашық кӛрпе

  2. ашық есік

  3. ашық жер

  4. ашық бӛлме

  5. ашық мінез




  1. Ажарлау ӛңдеу, ат-тұрман – ер тоқым синонимдерінің жасалу тәсілі

  1. аналитика-синтетикалық тәсіл арқылы

  2. кірме сӛздер арқылы

  3. диалектизмдер арқылы

  4. фразалық тіркес арқылы

  5. лексика-семантикалық тәсіл арқылы




  1. Қазақ тілінің диалектологиялық сӛздігін (1955) алғаш құрастырушы

  1. Ә.Болғанбаев

  2. С.Аманжолов

  3. Ж.Досқараев

  4. М.Балақаев

  5. І.Кеңесбаев




  1. А.Құнанбаев шығармалары сӛздігінің жарық кӛрген жылы A) 1968

B) 1977

C) 1955


D) 1975

E) 1995



  1. Ж.Досқараевтың тұңғыш сӛздігінің басылған жылы A) 1904

B) 1945

C) 1911

D) 1955

E) 1961



  1. Сауал, сағат сӛздері қай тілден енген?

  1. орыс

  2. парсы

  3. араб

  4. иран

  5. грек




  1. Кӛше, маржан сӛздері қай тілден енген?

  1. грек

  2. араб

  3. орыс

  4. иран

  5. парсы




  1. Болыс, бӛрене сӛздері қай тілден енген?

  1. орыс

  2. парсы

  3. араб

  4. иран

  5. грек




  1. Қазақ тіліне «сауда, гауһар» сӛздері қай тілден енген атаулар?

  1. моңғол тілінен

  2. араб тілінен

  3. орыс тілінен

  4. парсы тілінен

  5. қытай тілінен




  1. «Әдет» сӛзі қай тілден енген?

  1. араб

  2. грек

  3. орыс

  4. иран

  5. парсы




  1. «Бақыт» сӛзі қай тілден енген?

  1. иран

  2. грек

  3. орыс

  4. араб

  5. парсы




  1. «Тақ» сӛзі қай тілден енген?

  1. иран

  2. араб

  3. грек

  4. парсы

  5. ӛзбек




  1. «Сандық» сӛзі қай тілден енген?

  1. араб

  2. грек

  3. орыс

  4. моңғол

  5. парсы




  1. «Сабыр» сӛзі қай тілден енген?

  1. грек

  2. араб

  3. орыс

  4. моңғол

  5. парсы




  1. «Қайрат» сӛзі қай тілден енген?

  1. араб

  2. грек

  3. орыс

  4. иран

  5. моңғол




  1. «Гүл» сӛзі қай тілден енген?

  1. моңғол

  2. грек

  3. орыс

  4. араб

  5. парсы




  1. «Қазына» сӛзі қай тілден енген?

  1. моңғол

  2. грек

  3. орыс

  4. иран

  5. араб




  1. «Сұлтан» сӛзі қай тілден енген?

  1. араб

  2. грек

  3. орыс

  4. иран

  5. моңғол




  1. Қол жеткен жетістікке қӛңілі толмау, місе тұтпау

  1. азырқану, азсыну, назырқану

  2. азайту, алу, кеміту, шегеру, қысқарту

  3. адамсу, кісімсу, адамсыну

  4. жӛңкілу, жосу, босу

  5. дебдіреу, қалбаңдау, абалақтау




  1. Аумалы-тӛкпелі қиыншылық уақыт

  1. арай, шапақ

  2. бұлаң, бұлағай, сергелең

  3. бозамық, бозғыл, бозалаң

  4. дәуір, кезең, замана

  5. үдеу, ӛршу, ӛрбу




  1. Ағынан жарылып, жаны қалмай елгезектену

  1. аңқылдау, қауқаңдау, қауқылдау

  2. аңқаулық, аңғырттық, аңғалдық, алаңғасарлық

  3. апырақтау, апыраңдау

  4. асығу, аптығу

  5. обығу, оңазалану, обырлану




  1. Басы мен денесі сарғылт, топырақ түстес қызғылтым, ал жалы, құйрығы мен аяқтары қара түсті жылқы

  1. шұбар

  2. шабдар

  3. құласұр

  4. қарагер

  5. жирен




  1. Ӛлім-жітім деген қос сӛздің екінші сыңарының білдіретін мағынасы

  1. шығындану, жоғалу

  2. о дүние, бақи

  3. ӛмірден ӛту, дүние салу

  4. жан, тән

  5. қаза, ажал




  1. Аң аулауды сүйетін, соған жан-тәнімен берілген адам

  1. атпаз, атсейіс, сейіс

  2. аңкӛс, аугер, аңсақ

  3. атжалман, аламан, алағоржын

  4. кӛшір, жәмшік, атқосшы

  5. кермеше, аушы




  1. Шамамен тоқсан, жүз сантиметрге дейінгі ұзындық

  1. елі

  2. құлаш

  3. аршын

  4. тұтам

  5. сүйем




  1. Біреудің науқандық қауырт жұмысына ел-жұрттың беретін кӛмегі, жәрдемі

  1. атыз, жүйек

  2. үме, момыш, асар

  3. бәйек, бәйпек қағу

  4. босқын, үркін, ауғын

  5. дабыл, ұран, үндеу




  1. Кеме тоқтайтын жер

  1. айтатыр, кӛлтабан

  2. абыз, машайық, абзи

  3. айлақ, жайлақ

  4. аймақ, ӛлке, дуан, уәлаят

  5. арна, дере




  1. Баспадан шыққан шығармалардың мазмұны жайында қысқаша түйін, сипаттама

  1. анафора

  2. резюме

  3. рецензия

  4. аннотация

  5. глоссарий




  1. Адамдардың ӛзіне меншікті есімдері, аты-жӛні, бүркеншік, жасырын, лақап аттары

  1. ойконим

  2. топоним

  3. гидроним

  4. антропоним

  5. этноним




  1. Ет тағамы

  1. жӛргем

  2. сүзбе

  3. нарын

  4. майсӛк

  5. бӛкпен




  1. Жылқыға қатысты қолданылатын құрал-жабдық

  1. бұйда

  2. науа

  3. тұмылдырық

  4. шідер

  5. жазы




  1. Қойға байланысты атау

  1. лақса

  2. тана

  3. шыбыш

  4. тұсақ

  5. жасаған




  1. Елді мекен, қала т.б. адам есімімен аталуы

  1. эпоним

  2. антропоним

  3. гидроним

  4. ойконим

  5. мнемоника




  1. Ірі малдың бас терісінен немесе мойын терісінен қымыз құюға арналған үлкен торсық

  1. сүйретпе

  2. самар

  3. мес

  4. талыс

  5. шанаш




  1. Үйдегі кіре беріс бӛлме, дәліз

  1. ықтырма

  2. ұра

  3. сенек

  4. сағана

  5. қос

  1. Үй жануары

  1. мәлике

  2. кірекей

  3. қаншыр

  4. мәші

  5. таутан




  1. Мағынасы жағынан бір-біріне қайшы келетін екі анатомиялық ұғымның бірігуінен құралған сӛйлеу айшығы

  1. конверсия

  2. омофон

  3. парафраза

  4. пароним

  5. оксюмарин




  1. Арба-шанаға жегілген кӛлікті жӛнге салып, жүргізіп отыратын ұзын қайыс бау

  1. тізгін

  2. үзеңгі

  3. делбе, божы

  4. қамыт

  5. құйысқан




  1. Болмашыға ӛкпелегіш, шырт етпе, шорт мінез

  1. қабаған, қапқыш

  2. қалы, зербарақ

  3. кіртию, кілмию, кірбию

  4. кіді, кідің, кілт етпе

  5. қабыну, ісіну




  1. Жас адам алғаш жолға шыққанда жасалатын дәстүрлі бас қосу

  1. қызойнақ

  2. иткӛйлек

  3. бастаңғы

  4. тоқымқағар

  5. шарғы




  1. Ұзатылатын қыз ӛзіне тетелес сіңлісіне басына тартатын орамалын беру дәстүрі

  1. қалау

  2. қынаменде

  3. шарғы

  4. кӛгентүп

  5. жасау

  1. Тек қана түйе жүнінен тоқылатын жаздық сырт киім

  1. жақы

  2. шапан

  3. ішік

  4. күпі

  5. шекпен




  1. Жас марқаның етінен жасалатын тағам

  1. қарма

  2. мипалау

  3. ақтүймеш

  4. томыртқа

  5. сірне




  1. Олжалы, қанжығасы қанданып келе жатқан аңшыдан немесе саятшыдан кездескенде сұралатын дәстүрлі, кәделі жол әрі ырым

  1. сыралғы

  2. салбурын

  3. лау

  4. үме

  5. кеусен




  1. «Ақ кӛңіл» деген тұрақты тіркестің антонимдік жұбы

  1. кӛңілі суу

  2. ӛлі сүйек

  3. шайдай ашық

  4. қара жүрек

  5. жайнаң қағу




  1. Әдет-ғұрып, салт-санаға байланысты қалыптасқан фразеологизм

  1. шашбауын кӛтеру

  2. ат шаптырым

  3. таяқ тастам жер

  4. жүрек жұтқан

  5. алды-артына қарамау




  1. Қазақ тіліндегі фразеологизмдерді фразеологиялық түйдек және фразеологиялық тіркес деп жіктеген ғалым

  1. М.Балақаев

  2. Н.М.Шанский

  3. К.Аханов

  4. І.Кеңесбаев

  5. А.Айғабылов

  1. Фразеологизмдерді фразеологиялық тұтастық, фразеологиялық бірлік, фразеологиялық тізбек және фразеологиялық сӛйлемше деп жіктеген ғалым

  1. І.Кеңесбаев

  2. В.В.Виноградов

  3. М.Балақаев

  4. Н.М.Шанский

  5. А.А.Реформатский




  1. Қазақ тілінің ғылыми айналымына түйін тіркес және түйіс тіркес деген терминдерді енгізген ғалым

  1. І.Кеңесбаев

  2. Н.М.Шанский

  3. К.Аханов

  4. М.Балақаев

  5. А.Айғабылов




  1. М.Белбаеваның авторлығымен жарық кӛрген сӛздік

  1. Қазақ тілінің омонимдер сӛздігі (1988)

  2. Қазақ тілінің кері алфавитті сӛздігі (1971)

  3. М.Әуезовтің «Абай жолы» романының жиілік сӛздігі (1979)

  4. Қазақ тіліндегі туынды сӛздер сӛздігі (1988)

  5. Парсыша-қазақша түсіндірме сӛздігі (1974)




  1. «Тұрақты теңеулер сӛздігінің» авторы

  1. Р.Сыздық

  2. I.Кеңесбаев

  3. Г.Смағұлова

  4. Ж.Досқараев

  5. Т.Қоңыров




  1. Фразеологизмдерді құрастырушы сыңарларының мағыналарының ӛзара қатысына қарай фразеологиялық тұтастық, фразеологиялық бірлік және фразеологиялық тізбек деп жіктеген ғалым

  1. Н.М.Шанский

  2. В.В.Виноградов

  3. К.Аханов

  4. І.Кеңесбаев

  5. А.А.Реформатский




  1. Фразеологиялық сӛйлемшеге жататындар

  1. кӛрпеңе қарап кӛсіл; шегірткеден қорыққан егін екпес

  2. мидай дала; шалқар кӛл

  3. ауыз жаласу; тілі қышу

  4. тайға таңба басқандай; соқырға таяқ ұстатқандай

  5. аузы-мұрны қисаймастан; ит ӛлген жер

  1. Фразеологиялық тұтастыққа жататындар

  1. тас қараңғы, асқар тау

  2. ауырдың үсті, жеңілдің астымен

  3. түймедейді түйедей ету, мақтамен бауыздау

  4. жүрек жұтқан, жүрегінің түгі бар

  5. айдағаның екі ешкі, ысқырығың жер жарады




  1. Жазғытұрым басталар шақта жауған қар

  1. қасат қар

  2. жолдас қар

  3. наурыздың ақша қары

  4. құсқанаты

  5. сіре қар




  1. Жалқы есімдерге қарама-қарсы қойылған тілдің лексикалық қорындағы кез келген сӛз

  1. апеллятив

  2. арготизм

  3. асиндетон

  4. аспирата

  5. ассибиляция




  1. Ӛз тілінде баламасы бола тұра, бӛтен тілдің сӛздерін еліктеумен қолдану

  1. вокабула

  2. веляризация

  3. варваризм

  4. вульгаризм

  5. гипонимия




  1. Семантикалық ӛрістегі негізгі парадигматикалық қатынастар түрі

  1. гебраистика

  2. гипотаксис

  3. герменевтика

  4. гипербола

  5. гипонимия




  1. Дейксис дегеніміз –

  1. бастапқы тіл бірліктерінен басқа туынды тіл бірліктерін жасау процесі

  2. тығыз территориялық, әлеуметтік не профессионалдық қатынаста болатын адамдар қолданатын тілдің бір түрі

  3. лексикалық және грамматикалық құралдар арқылы берілетін тіл бӛлігінің мағынасын не қызметін кӛрсету

  4. тілдік негіздердің бірі-бірінен алшақтауы

  5. морфема мен сӛздің түйіскен жерін белгілейтін бірлік

  1. Метатеза жолымен жасалған вариантты сӛз

  1. томпай – томпый

  2. есіт – есті

  3. тарқа – тара

  4. әтеш – қораз

  5. міне – міні




  1. Тұрақты метафора

  1. сары алтын (бидай)

  2. әскер басы

  3. кітап беті

  4. мұң тӛкті

  5. жақсылық жауды




  1. Мақта шаруашылығына байланысты кәсіби сӛз

  1. үш құлақ

  2. жабағы

  3. шапталы

  4. кӛтергі

  5. сырма




  1. Мал шаруашылығына байланысты кәсіби сӛз

  1. абақ

  2. ұлтан

  3. терім

  4. тана

  5. бізқорда




  1. Балық шаруашылығына байланысты кәсіби сӛз

  1. қарасаң

  2. аусыл

  3. қаяз

  4. қатырма

  5. кеп




  1. Тігіншілікке байланысты кәсіби сӛз

  1. шӛктірме

  2. кішміш

  3. түршек

  4. қаяз

  5. қаю




  1. Су шаруашылығына байланысты кәсіби сӛз

  1. кӛктеу

  2. әнер

  3. қыртыс

  4. шит

  5. қоза




  1. Құрал, қару-жараққа байланысты тарихи сӛз

  1. жанарал

  2. ат ұстатар

  3. шекпен

  4. жерағаш

  5. азан




  1. Диірменге тартылған ірімшік, қуырылған бидай, сӛк талқаны, қорытылып тұндырылған май, қант, мейіз қоспаларынан әзірленетін аса дәмді тағам

  1. торта

  2. мыжыма

  3. қарма

  4. ақтүймеш

  5. жент




  1. Ағаштан ойылып жасалатын ас құйылатын, сыйымдылығы 1 литрдей шұңғыл, дӛңгелек ыдыс

  1. күбі

  2. астау

  3. қасық

  4. аяқ

  5. піспек




  1. Жауынгерлік, сайыпкерлік қару-жарақтары

  1. сапы

  2. сүзекі

  3. шыжым

  4. қармақ

  5. инелік




  1. Есектің тӛлі

  1. қодық

  2. қозықа

  3. құнай

  4. соқыр

  5. шӛнжік




  1. 1 грамды білдіретін салмақ ӛлшемі

  1. пұт

  2. мысқал

  3. батпан

  4. қадақ

  5. келі


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет