БАҒдарламасы атырау 2015 Қолданылған қЫСҚартулар тізімі ади адамның даму индексі

Автокөлік құралдары санының қарқынды өсуіне байланысты ауаның автокөлікпен ластану көлемдері аса қауіпті болып барады. Аталған мәселе автокөліктің ауа бассейнінің ластануындағы үлесі жалпы қалалық шығарындылардан 50%-ға жетіп асатын, облыс орталығы үшін барынша өзекті болып табылады.

Жер үсті су көздеріне лас сулардың төгілуіне тыйым салынуына байланысты Атырау облысының басты су жолы – Жайық өзеніне тек нормативті-таза сулар төгілуде, облыста осы жұмыстарды жүргізетін үш кәсіпорын бар: «Атырау Су Арнасы» коммуналдық мемлекеттік кәсіпорны және екі Жайық-Атырау бекіре балық өсіретін зауыты.

Өнеркәсіптік кәсіпорындар мен коммуналдық-тұрмыстық шаруашылықтардан шығатын төгінділердің 80%-ы Атырау қаласында, Жылыой ауданы Құлсары қаласы мен Индер ауданында орналасқан булану алаңдарына тасымалданады.

Атырау облысы бойынша жер үсті су объектілеріне ластаушы заттардың төгінділері 2014 жылы 10,11 мың тоннаны құрап, 2013 жылғы көрсеткіштен 3,42 мың тоннаға кем (13,53 мың тонна ).

Облыс орталығында ағынды сулардың тазартылуы жоқтығынан және де тазартылмаған ағынды судың үлкен көлемде жиналуына байланысты Атырау қаласының сол жақ жағалауында тәулігіне 70 000 м³ су құбырларының құрылысы жүргізілуде, ол 2016 жылы пайдалануға беріледі деп күтілуде.

Индер және Мақат аудандарының орталықтарында қуаттылығы 3000 - 4500 м³ /тәу Кәріз тазалау ғимараты құрылысы, ал Құлсары қаласында қуаттылығы 15 000 м³ /тәу қайта жаңғыртылу жүргізілуде. Бұл іс-шаралардың өткізілуі 2009 жылмен салыстырғанда 2015 жылы ластаушы заттардың көлемі 3,3% азаюына алып келетін болады.

Елдің сумен қамтылу дәрежесі мемлекеттік әлеуметтік – саяси құрылымына әсер ететін экономиканың тұрақты дамуының маңызды көрсеткіштерінің бірі болуда.

Қазіргі жағдайда су ауыл шаруашылық, өнеркәсіп, энергетика және экономиканың басқа салаларының тұрақтылығын айқындайтын басты фактор болып табылады.

Атырау облысының аумағындағы Жайық – Каспий бассейні бойынша ірі 4 өзен бар, олардың жалпы ұзындығы – 1002 шақырым және ұзындығы –

• 
  ұзындығы 10 шақырымға дейінгі – 7 өзен, жалпы ұзындығы
  48 шақырым;
  
• 
  200 шақырымға дейінгі -7 өзен, жалпы ұзындығы 300 шақырым;
  
• 
  200 ден 500 шақырымға дейін 1 өзен ұзындығы 212 шақырым;
  
• 
  500 шақырымнан жоғары – 3 өзен жалпы ұзындығы 790 шақырым.
  

Атырау облысының аумағында сонымен қатар ірі 4 топтық су құбырлары бар, олардың ішіндегі «Астрахань – Маңғышлақ» топтық суқұбыры бассейн аралық маңызға ие. Суқұбырының қуаттылығы тәулігіне 55 мың текше метр құрайды, жалпы ұзындығы - 1041 шақырым, тұрбаларының диаметрі 1220 мм. Суқұбырының суын пайдаланудағы негізгі мақсат мұнай кенорындарына техникалық су жіберу, сонымен қатар Атырау және Маңғыстау облыстарының шалғай орналасқан елді мекендерін сумен қамтамасыз ету.

Атырау облысының жер үсті суларының негізгі көздері Каспий теңізінің Солтүстік – Шығыс бөлігі жағалауы, Жайық, Ойыл, Ембі, Сағыз өзендері, Еділ – Қиғаш, Шарон сағалары және басқа да шағын өзендер. Өте әлсіз мүшеленген рельеф, құрғақ климат, аздаған теңіз бөлігіне қарай ойыс болуы беткі су ресурстарының қалыптасуына негізгі теріс әсер етуші факторлар болып табылады.

Атырау облысындағы барлық өзендер қармен қоректенетін өзендер қатарына жатады. Олар үшін қыстағы түскен қар мөлшері неғұрлым жоғары болса, соған байланысты көктемдегі су деңгейінің көтерілуі де осы сипатта болады. Осы кезде жылдық ағыстың басым бөлігі қалыптасады, содан кейін судың деңгейі күрт төмендейді және өзендер жаңбырлармен немесе грунттық қоректену режиміне көшеді.

Атырау облысындағы барлық өзендер Ресей мемлекетімен және көрші орналасқан Ақтөбе облысының транзиттік ағыстарына ие. Жайық өзенінің транзиттік ағыстары негізінен Каспий теңізіне құлайды, ал Ембі, Ойыл, Сағыз өзендерінің ағыстары сорлар мен құмдарға сіңіп жоқ болады.

Қиғаш өзені жалпы ұзындығы 200 шақырым құрайтын Шарон, Кобяково және басқа да көптеген ұсақ өзен ағыстарына ие. Шарон өзенінің су ресурстары тұрмыстық шаруашылыққа, өнеркәсіп қажеттіліктеріне және ауыл шаруашылығында қолданылады. Ірі тұтынушы «Қазтрансойл» акционерлік қоғамының Батыс бөлімшесі болып табылады, ол Астрахань – Маңғышлақ топтық су құбыры арқылы 1000 шақырымнан астам жерде орналасқан елді мекендерді, Атырау және Маңғыстау облыстарының өнеркәсіп ұйымдарын сумен қамтамасыз етіп отыр.

Ембі өзені өзінің ағыстарын Ақтөбе облысының аумағында қалыптастырады. Ембі өзенінің жалпы ұзындығы 635 шақырымды, оның ішінде Атырау облысының аумағында 212 шақырымды құрайды.

Су сапасы тұрмыстық ауыз су ретінде пайдалануға жарамсыз, сондықтанда суды негізінен ауыл шаруашылығында малдарды суаруға және ауыл шаруашылығы дақылдарын суаруда пайдаланылады.

Сағыз өзені ағыстары Ақтөбе облысының аумағында қалыптасады. Сағыз өзенінің жалпы ұзындығы 480 шақырым, оның ішінде 212 шақырымы Атырау облысының аумағында ағып жатыр. Сағыз өзені тек көктем мезгілінде қар еріп су тасу кезінде ғана көп сулы болады. Ал жаз мезгілдерінде құрғап кеуіп қалады. Сағыз өзенінің суы да ауыз су ретінде пайдалануға жарамсыз. Негізінен өзен суын ауыл шаруашылығы дақылдарын суаруда және мал суаруда пайдаланады.

Ойыл өзені өз ағыстарын Ақтөбе облысында қалыптастырады. Өзеннің жалпы ұзындығы 682 шақырым, оның ішінде Атырау облысы аумағындағы ұзындығы 278 шақырым.

Атырау облысының негізгі өзендерінің жалпы ағыстарының мөлшері 2012 жылы 13,47 текше шақырым құрады, яғни өткен жылмен салыстырғанда 0,88 текше шақырымға жоғары және орташа жылдық ағыстан Атырау облысы бойынша 57,7%, олардың ішінде Жайық өзені бойынша орташа ағыс 7,9 текше шақырымды құрады, өткен жылға қарағанда 1,21 текше шақырым көбірек және орташа жылдық ағыстан 83,5 пайызға жоғары, Ембі, Сағыз, Ойыл өзендері бассейндері бойынша 0,211 текше шақырым құраса, өткен жылдан 0,319 текше шақырымға және орташа жылдық ағыстан 44,4 пайыз төмендеп кеткен, Еділ өзені бассейні бойынша (Қиғаш) жылдық ағыс 5,36 текше шақырымды құрайды және орташа жылдық ағыстың 40 пайызын құрайды.

Жайық – Каспий бассейнінің ерекшелігі, өзен бассейндерінің жер үсті суларының ағыны жартысы Қиғаш өзенінде жинақталған, ол Еділ өзенінің сағасы болып табылады және Атырау облысы аумағында тек саға бөлігі орналасқандықтан, оның ағысын пайдалануды да қиындатып отыр.

Атырау облысында қоршаған ортаны негізгі ластаушылары мұнай-газ кешендері кәсіпорындары: «Құлсарымұнай», «Жайықмұнай», «Прорвамұнай» мұнай-газ өндіру басқармалары, «Қазақойл-Бұрғылау» Сақтандырғыш бекіту клапаны болып табылады. Бұл көмірсутектерін барлау және өндіру объектілерінде топырақтың бүлінуіне әсер ететін қуатты бұрғылау және құрылыс техникаларының қолданылуымен; шикізатты тасымалдау жүйесінің ұзындығының үлкен болуымен; кәсіптік жабдықты, көлік құралдарын пайдалануда сенімділіктің төмендігімен; кәсіпшілік алаңдарында мұнай және бұрғылау қалдықтарының түзілуі: шикізаттағы күкіртсутегінің көп мөлшерде болуымен; кәсіптік аумақтарда мұнайдың төгілулерімен түсіндіріледі. Мұнай және газ өндіру салаларындағы өнеркәсіптік қалдықтар топыраққа, жер асты суларына анағұрлым күштірек техногенді әсерін тигізеді. Ластаушы заттар ластанған учаскелерден өзендер мен жер асты және жер үсті ағындыларымен бірге су қоймаларына ығысады.

Әсіресе, бұндай құбылыс теңіз деңгейінің көтерілуі нәтижесінде су басқан және желбөгет құбылысының әсерінен Каспий теңізінің жағалаулық белдеуінде жиі орын алады.

Үлкен экологиялық қуіп көзі Атырау қаласының сол жақ бөлігіндегі 1945 жылы салынған «Тухлая балка» булану алқабы, оған тәулігіне шамамен 60 мың текше метр ақаба сулары жіберіледі. Қазіргі уақытта тұндырғыда құрамында мұнай өнімдері, фенол, хлоридтер, аммоний тұзы, ауыр металдары бар шамамен 50-70 млн. текше метр ластанған сұйық қалдықтар жиналған.

Булану алаңы 26 шаршы шақырымға жетті, жинауыштың едәуір бөлігі қалыңдығы 30 см болатын мұнай өнімдерінің қабатымен жабылған, фенолдың мөлшері 80 шектеулі рауалы концентрацияны құрайды. Булану алаңдарының Жайық өзенінің арнасына жақын орналасуы, сулардың өзенге қарай гидравликалық еңіс болуы, жинауыш табанының гидро оқшаулағышының болмауы Жайық өзенінің осы компоненттермен жер асты сулары арқылы ластануына әкеп соқтырады. Ағымдағы жылы Атырау мұнай өңдеу зауыты қаражатына «Тухлая балка» булану алаңының Атырау қаласы атмосфералық ауасы мен тұрғындары денсаулығына тигізер әсерін зерттеу бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Мұнай кен орындарының Каспий акваториясына жақын орналасуы, олардың көптеген бөлігі су басқан жағдайда болуы қоршаған ортаны мұнаймен және мұнай өнімдерімен ластануының алдын алуда өз алдына өткір мәселе болып отыр.

«Казгидрометеоорталығы» еншілес мемлекеттік кәсіпорыны бөлімшелерімен жүзеге асырылатын жер үсті сулары бассейнінің сапасына бағалау негізіне салынған негізгі деректі материал жер үсті суларының мемлекеттік монитрингісінің нәтижесі болып табылады.

Жүргізілген бағалау нәтижесі көрсеткендей, бассейннің барлық өзендері өзгеде дәрежеде ластанған. Әсіресе, Ақтөбе және Алға қалаларының аумағында орналасқан. Елек өзені суы жоғары дәрежеде ластанған, ал Ембі және Утва өзендері аз ластанғаны анықталып отыр. Қалған су объектілері аралық жағдайда орын алып, ережеге сай орташа дәрежеде ластанған. Жайық Волга өзендерінің атырабындағы және Каспий теңізінің Қазақстандық секторындағы судың сапасының өте төмендігін ерекше атап өту қажет. Бұл су объектілері балық шаруашылығы критерийлері бойынша «ластанудың жоғары деңгейі» санатына жатқызылады, бұл Каспийдің Қазақстандық секторында аса құнды бекіре генофондын және басқа да балық әлемінің кәсіптік түрлерін жоғалту қаупін тудыруда.

Облыс бойынша 21 жер асты су кен орындары бар, оның негізгі бөлігі Қызылқоға, Жылыой және Құрманғазы аудандарында.

Барлау жұмыстарын жүргізу кезінде жер асты суларының жалпы қоры тәулігіне 170,815 текше метр, жылына 62 347 475 текше метрді құрады.

Осы уақытта облыс аумағында Оңтүстік Ембі артезиандық бассейні таралған (Жылыой бассейн), аумақ шегінде эксплуатациялық қоры бекітілген

Оңтүстік Ембі бассейні бойынша жер асты суларының барланған қорының көлемі тәулігіне – 172 000 текше метр.

Бұл кен орындарының жер асты сулары жоғары қысымдылығымен, тәулігіне 2-4 текше дециметрден 10-15 текше дециметрге дейінгі дебиттілігімен сипатталады. Іздеу-барлау және пайдалану ұңғымаларын әртүрлі мекемелермен бұрғыланған және ертеректе әр түрлі мақсаттарда пайдаланған, соған байланысты олардың дұрыс техникалық жағдайы жерқойнауын пайдаланушылармен қолдау көрсетіліп отырды.

16,385 млн. текше метр жалпы алынған Атырау облысы бойынша жер асты суларының көлемінен:

• 
  тұрмыстық шаруашылық қажеттіліктеріне – 0,2322 млн. текше метр;
  
• 
  өндіріс қажеттіліктеріне – 16,1528 млн. текше метр.
  

Нәтижесінде 181 өзағар ұңғымалар анықталды. 2003-2009 жылдары мемлекет қаржысы есебінен 36 ұңғыма жойылды.

Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары министрлігінің Атырау қаласының қатты тұрмыстық қалдықтар секторын модернизациялау бағдарламасына сәйкес Махамбет ауданының Алмалы ауылдық округі аумағынан Атырау қаласының қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны мен оларды қайта өңдеу кешені үшін 50 гектар жер учаскесі бөлініп, тиісті сметалық құжаттары жасақталып сараптамадан өтуде.

Жобаны бұдан әрі жүзеге асыру үшін, «Қазақ мемлекеттік-жеке меншік серіктестік орталығы» акционерлік қоғамы концессиялық тұрғыдағы жоба ретінде қарастырған болатын.

Облыста Атырау облысының қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару өңірлік бағдарламасы аясында жергілікті бюджет қаражаты есебінен әр аудан орталықтары және облыстың шалғай орналасқан елді мекендерді қамтитын

Бұл жобалар іске асқанша облыстың барлық дерлік елді мекендерінде тұрмыстық қалдықтардың өсу көлемін сақтау мен өңдеу мәселесі өткір болуда.

Коммуналдық қалдықтардың негізгі бөлігі фракцияларға бөлінбей, ашық қоқыс үйіндісінде жинақталып, сақталады - бұл топырақтың, жер үсті және жер асты суларының, атмосфералық ауаның ластануының себебі болып табылады.

Қазіргі кезде облыста қалдық қалыптастыру «көздерінен» қатты тұрмыстық қалдықтарды бөліп жинау жүйелік деңгейге салынбаған, сондықтан қалыптастыру көздерінен қалдықтарды бөлу, қалдықтарды бөлек шығару, өңдеу жүйелеріне баға беру қиын. Сондай-ақ жинақталған қалдықтар мөлшерін де нақты анықтауда қиыншылықтар туындауда.

2014 жылы облыстық Экологиялық департаментінің мәліметі бойынша өңірде орналастырылған жалпы қалдықтар көлемі - 285,5 мың тоннаны құрап отыр.

Атырау облысында қоршаған ортаны қорғау, оның экологиялық жағдайын жақсарту бағытында ауқымды қаражат қажет ететін жобалар (Атырау қаласының оң жағалау бөлігінде кәріздік тазарту имараты құрылысы, Атырау қаласында қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының құрылысы және т.б.) құрылысытары жоспарланып, жобалардың Қаржы полициясы органдарымен тексеру жүргізуіліне байланысты нысандар тоқтап қалды.

Бұл жайттар жоғарыда аталған жобалардың уақтылы орындалмауына себеп болып отыр. Кейіннен құрылысы салыну жоспарланған жобалардың жобалау-сметалық құжаттамалары түзету енгізуді қажет етіп, қазіргі уақытта оларға өзгерістер енгізілуде.

Ормандарды қорғау, сақтау, өсіру және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар желісін дамыту

Атырау облысының ормандары топырақтық және гидрологиялық жағдайда бола тұра, Жайық-Каспий бассейні жасанды реттеудің жағымсыз әсерін кеше отырып, Каспий маңы ойпаты мен Каспий теңізі акваториясының экожүйесін сақтауда тұрақтандырушы ролін атқарады.

Орман шаруашылығын дамыту екпе ағаштардың су қорғау, климат реттеуші, санитарлық-гигиеналық және ғаламдық экологиялық ролін тану есебімен жүргізіледі.

Атырау облысының жалпы мемлекеттік орман қоры 52,4 мың гектар құрайды, ол облыс аумағының 0,4% құрайды, 5 ауданда, негізінен Жайық өзені жағалауында, Қиғаш өзені атырауындағы аралдарда орналасқан және қорғалатын ормандарға жатады.

Орман басқан алаң өте аз – 14,9 мың гектар немесе мемлекеттік орман қорының жалпы алаңының 28,5%.

Облыс ормандары ағаштардың екі түрімен сипатталады: ылғал сүйгіштер мен құрғақшылыққа төзімділер.

Ылғал сүйгіш түрлерінің екпелері (ағаштектес тал, терек пен жасыл шетен) өзендер бойымен таспадай иреңдейді, ал облыстың оңтүстік–батыс бөлігінде Қиғаш өзені жайылмасында орман алқаптарын құрайды. Жайылмадан тыс орман алқаптары мүлдем жоқ, орман учаскелері құрғақшылыққа төзімділер ағаш және бұтақ түрлерінен (сүйір жапырақты жиде мен тамарикс) құралады.

Терек түрлері орман басқан жердің 60%-дан астам, бұтақтар 40%-ға жуық алаңында орналасқан.

Орманды қорғау, сақтау және молайтумен және орманды өсірумен ормандар мен жануарлар әлемін қорғау жөніндегі 3 мемлекеттік мекеме айналысады (Атырау қаласы, Индер және Құрманғазы аудандарында).

Орманды ұстау, кесулер жүргізу ағашқа және орманның басқа пайдалы қасиеттеріне деген барлық қажеттілікті қанағаттандыру, сондай-ақ, ортаны қорғау функцияларын арттыру мақсатында екпелердің өнімділігін жақсарту және арттырудың маңызды бір тәсілі болуда.

Орман өнімділігін арттыру, орманды молайту, олардың түрлерін жақсарту, селекциялық-генетикалық негізде тұрақты орман тұқымдық базасын құру және тиімді пайдалану, гидроорманмелиорация, орман күту және де басқа жұмыстарды іске асыру нәтижесінде жүзеге асырылады. Атырау облысында орман шаруашылығын табысты жүргізу үшін шектеуші фактор болып Жайық пен Қиғаш өзендерінің сумен қамтылу жағдайы табылады.

Сондықтан, облыстың барлық орман өнімінің өндірісі өсу орнының жағдайына, атап айтқанда, топырақтың ылғалдылық дәрежесіне нақты тәсіліне негізделеді. Атырау облысының жағдайында табиғи дақыл өсуі әдеттегідей қанағаттанарлықсыз өтуде.

Орман дақылдарын құрудың негізгі тәсілі 60%-ды құрайтын механикалық екпе. Негізгі құрылып жатқан дақылдардың тұқымдық құрамы ағаштектес тал мен жасыл шетен.

Келешек жылдың орман дақылдарын құру үшін топырақты дайындау

Көшеттерді бағалы екпелер санатына енгізу 8 гектар, оның ішінде орман дақылдарын орман өсімдікті жерге қайта отырғызу 8 гектар құрайды.

Жұмыс істейтін 3 орман тәлімбағында 64 мың дана екпе көшеттер отырғызылып, 520 кг тұқым (қарағаш, шөтенмен үйеңкі) жиналған.

Облыста орманды жанама пайдалану дамытылуда. Оны жүзеге асыру үшін орман конкурстарының қорытындысы бойынша азаматтар мен заңды тұлғаларға орман қорының учаскелері 1 жылға дейін қысқа мерзімді пайдалануға немесе бір жылдан астам мерзімге жалға беріледі.

Бүгінгі күні мәдени-сауықтыру, рекреациялық, туристік және спорт жұмыстарын дамыту мақсатында 2 ұзақ мерзімді орман пайдалану келісім-шарты жасалды.

Орманның санитарлық-гигиеналық мәнін назарға ала отырып, 2015 жылға дейін орман алаңын облыстың мемлекеттік орман қорының жалпы алаңының 29%-на дейін көбейту керек.

Облыстың экожүйесі өзіндік биологиялық алуантүрлілігімен ерекшеленеді.

Биоалуантүрліліктің жойылуының негізгі себептері, олардың тіршілік орталарының жойылуы және деградациялануы, ең бастысы ормандардың жойылуы, топырақ эрозиясы трансшекараларық өзендердің және Каспий теңізінің ластануы.

Қазақстан Республикасының биоалуантүрлілігін сақтау үшін 1994 жылы биоалуантүрлілік пен биологиялық алуантүрлілікті бірлесіп пайдалану және сақтау жөніндегі іс-қимыл жоспары бойынша Конвенцияға қол қойылды.

Атаулы Конвенцияның негізі Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 3 желтоқсандағы №124 жарлығымен мақұлданған, 2004-2015 жылдарға Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігі Концепциясынан алынған, ол №124 бұйрығы бойынша қабылданған.

Осыған сәйкес биоалуантүрлілік пен табиғи ортаны сақтау мен қалпына келтірудің ең тиімді шарасы – ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың көлемін еліміздің аумағынан 10 пайыздан кем емес ұлғайту және әлемдік стандарттарға сәйкес құру болып табылады.

Бүгінгі күнде, Атырау облысының аумағында 3 ерекше қорғалатын табиғи үш аумақ бар:

- Каспий теңізінің солтүстік бөлігі мемлекеттік қорғау аймағы 700 мың гектар;

- Құрманғазы ауданы аумағындағы Каспий теңізінің жағалау аймағында орналасқан Новинский мемлекеттік табиғи (зоологиялық) қорығы, жалпы ауданы 45 мың гектар;

- Ақжайық мемлекеттік табиғи резерваты, Атырау қаласы және Махамбет ауданы аумағында орналасқан, жалпы ауданы 111,5 мың гектар.

Жалпы көрсетілген аумақтардың ауданы облыс көлемінің 7,2% құрайды (облыс бойынша).

2008 жылдан Атырау облысының әкімдігі тарпынан жергілікті маңыздағы ерекше қорғалатын табиғи аймақтар құру жөніндегі бірқатар жұмыстар жүргізіліп келеді.

Осыған байланысты жергілікті маңыздағы Байбұлақ және Тасшағыл мемлекеттік қорықтарының ерекше қорғалатын табиғи аймақтар схемасы, сонымен бірге табиғи-ғылыми негіздеме және техникалық-экономикалық негіздеме жасақталды.

Алдағы уақытта жоғарыда айтылған қорықтарды құру мәселелері қарастырылуда.

Облыс бойынша аудандарды қоса алғанда барлық бекітілген аңшылық алқаптар 2430,2 мың гектар құрайды, олар Атырау облыстық аңшылар мен балық аулаушылар қоғамына бекітілген.

Резервте тұрған 3569,6 мың гектар аңшылық алқабы жеклеген аудандар бойынша:

Жылыой ауданы - 1357,5 мың гектар;

Исатай - 69,4 мың гектар;

Махамбет – 50,9 мың гектар;

Құрманғазы – 736,5 мың гектар;

Индер – 27,3 мың гектар;

Қызылқоға – 736,5 мың гектар.

Облыс бойынша мемлекеттік орман қоры – 52449 гектар, барлық облыс аумағының 0,4 пайызын құрайды.

Ормандарды қорғау және ормандар өсіру жұмыстарымен Атырау, Индер және Құрманғазы орман және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемелер айналысады.

Жылма - жыл орман шаруашылықтары мекемелерімен ормандарды қалпына келтіру жұмыстары шамамен 215 гектар аумақта жүргізіледі.

Оның ішінде 65 гектар ормандарды отырғызу және 150 гектар ормандардың табиғи өсуіне ықпал ету жұмыстары.

Шөлейттенумен күрес

Қазіргі уақытта облысымыздағы ең бір маңызды мәселелердің бірі шөлейтену болып табылады.

Облыс бюджеті есебінен Атырау облысы елді мекендерінің құм басу қаупі бар аумақтарды, олардың кері әсерін азайту бойынша құм басу кешенді жүйе процестерін зерттеу жобасы жасақталып келісілді. Жоғарыда айтылған жүйенің негізінде 2012 жылдан бастап Исатай ауданы Зинеден селосында, 2014 жылдан Исатай селосында құм көшкінен тоқтату жұмыстары жүргізілуде.

Көгалдандыру

Экологиялық қауіпсіздікті сақтау және оның жағдайын жақсартуға бағыталған басты бағыттардың бірі өндіріске жаңа технологияларды енгізумен бірге қала ішінде және оның айналасында жасыл желектер аумағын кеңейту болып табылады. Облыс орталығында жасыл желек аумағын көбейту және оған экологиялық жүктемені азайту бойынша мемлекеттік стандартта сәйкестендіру жұмыстары жүргізіліп отыр.

Атырау қаласы аумағына көлемі 2300 гектарға жерге орналастыру жобасын жасақтау жұмыстары жүргізілді. Ағымдағы жылы жергілікті бюджеттен және ірі табиғат пайдаланушыларды тарту арқылы жасыл аймақты 4000 гектарға ұлғайту жұмыстарын жүргізу күтілуде.

Радиациялық жағдай

Атырау облысы мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаментінің деректері бойынша жалпы облыс бойынша радиациялық жағдай норма шегінде және 7-14 мкр/сағ. құрайды. Сонымен бірге күрделі проблемалардың бірі Азғыр полигоны қызметін бағалау мен оның салдарын жою болып қалады.

«Азғыр» полигоны Құрманғазы ауданында орналасқан, алаңы батыстан шығысқа шамамен 20 шақырымды және оңтүстіктен солтүстікке
15 шақырымды құрайды. Қазақстан Республикасының Ұлттық орталығы ядролық физика институтымен жүргізілген зерттеулер қорытындысы бойынша аумақтың топырағындағы плутоний – 239-240, стронций – 90, америций – 241, цезий – 137 сияқты радиация мөлшерін құрайтын негізгі элементтер, ғаламдық түсу деңгейінен аспайды деген шешім жасалды.

«Азғыр» ядролық полигонында жеке зерттеу жұмыстары жүргізілуде, бірақ ол көптеген сұрақтарға жауап таба алмауда. Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары министрлігі тарапынан соңғы 2 жылда кешенді медико-биологиялық және полигон аумағы жай - күйіне экологиялық зерттеу жұмыстарын жүргізуді бастады. 2013 жылы Балқұдұқ және Азғыр селоларының әр түрлі жастағы 100 адамы Курчатов қаласындағы радиациялық қауіпсіздігі институтының орталығынан медициналық тексерістен өтті. Қалған зерттеу жұмыстары үстіміздегі жылы жалғасатын болады.

2015 жылы жергілікті бюджет есебінен Азғыр ядролық полигоны аумағындағы А-9 алаңда техногендік пайда болған көлді қоршау жұмысы жүргізіледі.

Мемлекетке қайтарылған ауыл шаруашылығы жерлерін айналымға тарту.

Атырау облысының жалпы аумағы 11863,1 мың гектар, ауыл шаруашылығы алқабы 9782,0 мың гектар (82,4%), оның ішінде 9635,5 мың гектар жайылымдық жер (98,5%), ауыл шаруашылығы мақсатында берілген жер 2254,5 мың гектар (19%). Барлық жер қорындағы елді мекендер жері

Елбасы өз Жолдауында ауылшаруашылығын дамытуға қатысты, соның ішінде Үкіметке мал шаруашылығын, жем-шөп өндірісі мен шалғайдағы мал шаруашылығын дамыту жөнінде бағдарламаларды жасақтау мәселелері, сонымен қатар, Үкіметтің кеңейтілген мәжілісінде ауылшаруашылығы мақсатындағы және тұрғын үй құрылысына бөлінген жерлердің игерілуі және мемлекет меншігіне қайтарылған ауылшаруашылығы жерлерін айналымға тарту мәселесі жөніндегі міндеттерді атап көрсетті.

2012 жылы облысымыздың Махамбет, Индер және Қызылқоға аудандарында түгендеу жұмыстары жүргізілді. Түгендеу қортындысымен
59,3 мың гектар жер учаскелерінің пайдаланылмай отырғандығы анықталды.

2013 жылы түгендеу жұмыстары облыс бойынша Жылыой және Мақат аудандарының ауылшаруашылық жерлеріне жүргізілген болатын. Түгендеу нәтижесінде 18,3 мың гектар жерлердің пайдаланылмай отырғаны анықталды.

Ал, 2014 жылы Атырау қаласы, Құрманғазы, Исатай аудандарында
23,0 мың гектар жерлердің пайдаланылмай отырғаны анықталды.

Облыста пайдаланылмай жатқан ауылшаруашылық мақсатындағы жерлердің есебінен жер учаскесі ауылшаруашылық айналымға тарту және оның жан-жақты зерделеп, ауылшаруашылығын жетілдіруге қабілеті бар, озық технологияны қолданатын жеке және заңды тұлғаларға беруге көңіл бөлініп отыр. Қайтарылған жер учаскелерінің есебінен 131,5 мың гектар жер учаскесі айналымға тартылды.

Дегенмен, игерілмей жатқан ауыл шаруашылығы алқаптарын мемлекет меншігіне қайтаруда және оларды айналымға қосу бағытында проблемалар да бар. Облыс бойынша мемлекет меншігіне қайтарылған ауыл шаруашылығы жерлерінің басым көпшілігінің шөлейтті және елді мекендер шекарасынан алыс аймақта орналасуына, қажетті инженерлік инфрақұрылымдардың жоқ болуына байланысты жеке және заңды тұлғалардан түсетін сұраныстың аздығы ауыл шаруашылығы алқаптарын айналымға қосуға кері әсерін тигізуде.

Мемлекеттік қызметтер сапасын арттыру

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 17 қыркүйектегі №983 қаулысымен мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізіліміне сәйкес жергілікті атқарушы органдармен 129 мемлекеттік қызмет түрі, оның ішінде

2011 жылы мемлекеттік қызметтерді алушылар 2 972 640 жеке және заңды тұлғалар, соның ішінде халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы

2012 жылы 2 744 889 жеке және заңды тұлғалар, соның ішінде халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы 70 167 адам көрсетілді.

2013 жылы 1 591 365 қызмет, соның ішінде халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы 66 980 қызмет көрсетілді.

2014 жылы 1 411 187 қызмет, соның ішінде халыққа қызмет көрсету орталығы 73422, электронды түрде 3078 қызмет көрсетілді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Жеке және заңды тұлғаларға көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің тізілімін бекіту туралы» 2010 жылғы 20 шілдедегі №745 қаулысына сәйкес стандарттары бар мемлекеттік қызметтер бойынша 2011 жылы 30 регламент, ал 2012 жылы 77 регламент бекітілді.

2012 жылы бекітілген стандарттар негізінде облыс әкімдігінің қаулыларымен 77 мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттері әзірленді және бекітілді, кейбір заңдылықтарға өзгерістер мен толықтырулар енгізілуіне байланысты 2013 жылдың маусым айында аталған қаулылар күшін жойды.

Орталық атқарушы органдармен бекітілген стандарттар негізінде
2014 жылы 121 мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттері бекітілді.

2011 жылғы желтоқсан айынан бастап «электрондық үкімет» порталы арқылы (www.еgov.kz) 5 әлеуметтік-маңызы бар мемлекеттік қызметтер көрсетіледі. Олар: Мұрағаттық анықтамалар беру, жұмыссыз азаматтарға анықтама беру, үйде тәрбиеленетін және оқитын мүгедек балаларды материалдық қамтамасыз ету үшін құжаттар ресімдеу, мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек тағайындау, мектепке дейінгі балалар ұйымдарына жолдама беру үшін мектеп жасына дейінгі (7 жасқа дейінгі) балаларды тіркеу.

2013 жылы халықтың мемлекеттік қызметтерді электронды форматта және Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы алу мүмкіндігі туралы ақпараттандырылу деңгейін арттыру мақсатында облыс әкімінің бірінші орынбасарымен бекітілген медиа-жоспар бойынша шаралар атқарылды.

Облыстық газеттерде 45 мақала жарияланып, телеарналарда 8 сұхбат беріліп, мемлекеттік қызметке халықтың электрондық форматта қол жеткізуі және Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы алу мүмкіндігі туралы кеңінен ақпараттандырылды.

2014 жылы мемлекеттік қызметке халықтың электрондық форматта қол жеткізуі және Халыққа қызмет көрсету орталығы арқылы алу мүмкіндігі туралы облыстық және аудандық газеттерде барлығы 109 мақала, теледидар арқылы 4, радио арқылы – 1 жарияланды.

Медиа-жоспарға сәйкес мемлекеттік қызметтер бойынша бейнероликтер (хронометражы-30 сек) дайындалып, күніне эфирден 3 рет берілді.

«Мемлекеттік қызметтер көрсету» бағыты бойынша көрсеткіштерді жақсарту және мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру мақсатында ағымдағы жылы Атырау облысы бойынша мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруға арналған кешенді іс-шаралар жоспары бекітілді.

Облыс әкімінің ресми сайтында мемлекеттік қызметтер, оның ішінде олардың реті, көрсетілу орны және электрондық мемлекеттік қызметтер регламенттері туралы толық ақпарат орналастырылған.

Мемлекеттік қызметтерді «Е-әкімдік» және Халыққа қызмет көрсету орталықтары үшін ықпалдастырылған ақпараттық жүйелер арқылы көрсету бағытында белсенді жұмыс жүргізу үшін қала мен аудандар, облыстық басқармалардағы жауапты мамандарға семинар-оқулар өткізілуде.

Қазіргі уақытта «Е-лицензиялау» мемлекеттік деректер қоры ақпараттық жүйесі шеңберінде облыстық Ауыл шаруашылығы, денсаулық сақтау, энергетика және тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы басқармаларымен берілетін лицензияларды 100 пайыз автоматтандыру бойынша байланыс желісін қосу, техникалық жарықтандыру жұмыстары жүргізілді. 2012 жылғы

Халыққа қызмет көрсету орталықтарының ықпалдастырылған ақпараттық жүйесі мен Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі әлеуметтік еңбек саласының бірыңғай ақпараттық жүйесі жетілдірілмеуіне байланысты электронды түрде түскен өтініштер электронды үкімет шлюзінде қалып қоюда. Осы проблема бойынша орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар арасында хат алмасу жүргізілгенмен де аталған мәселе бүгінгі күні әлі де өзекті болып қалуда.

2015 жылдың 1 қаңтарына Атырау облысының бюджеті 149,6 млн.теңгені құрады.

Республикалық бюджеттен трансферттер 2014 жылы (40,0 млн.теңге) 2010 жылмен (31,2 млн.теңге) салыстырғанда 28%-ға көбейген.

млн.теңге

%-бен

Атауы	2012 жыл	2013 жыл	2014 жыл
Таза кірістер	100	100	100
Салықтық түсімдер	93,9	97,8	97,9
Салықтық емес түсімдер	5,5	1,4	1,7
Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер	0,6	0,8	0,4

Атырау облысы республикалық бюджеттің доноры болып келеді және жоғарғы бюджеттегі бюджет алымдарының көлемі:

2012 жыл – 39 468 млн.теңге;

2013 жыл – 44 225,5 млн.теңге;

2014 жыл – 51 211,3 млн.теңге.

Облыс бюджетін құрайтын негізгі салықтар, төлем көзінен салынатын жеке табыс салығы және әлеуметтік салық болып табылады. Осы салықтар бойынша 2012 жылы облыс бюджетінде кірістер үлесі 70,3%, жеке меншікке салық бойынша – 11,3%, ал 2015 жылдың 1 қаңтарына сәйкесінше 78,4% және 10,9%.

«Теңізшевройл» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, «Аджип» ҚКО, «Ембімұнайгаз» өндірістік филиалы, «Атырау мұнай өңдеу зауыты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі сияқты ірі кәсіпорындар мен компаниялардан түсетін салық бюджетке түсімдердің басым бөлігін құрайды.