Экология және жер ресурстары

2.1.5. Экология және жер ресурстары

Жер қоры

Шығыс Қазақстан облысының жер қоры Қазақстан Республикасының жер қоры аумағының 10,4 % құрайды:

1. 
   10 342,1 мың гектар – ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер (облыс жер қорының 36,5%);
   
2. 
   2 964,3 мың гектар (10,5 %) – елді мекендер жерлері;
   
3. 
   187,4 мың гектар (0,7 %) – өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жері және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер;
   
4. 
   1 542,1 мың гектар (5,4 %) – ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жері, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсатындағы жерлер;
   
5. 
   2 152,5 мың гектар (7,6 %) – орман қорының жері;
   
6. 
   571,2 мың гектар (2,0 %) – су қорының жері;
   
7. 
   10 587,2 мың гектар (37,3 %) – босалқы жерлер.
   

Ауыл шаруашылықғына арналған жерлердің құрамы (39 кесте).

Егістік жері ірі аудан Аягөз ауданы болып табылады – 1 453,4 мың га (17,5 %), Жарма – 975,7 мың га (12,1 %), Абай – 959,3 мың га (11,8 %), Тарбағатай – 882,6 мың га (10,6 %) және Семей қ. – 942,4 мың га (11,6 %).

Мал шаруашылығын қарқынды дамуына байланысты жайылымдық жерлерді пайдалану өсті.

Жайылымдардың көп аудандары Бородулиха ауданында – 342,7 мың га, Үржар – 192,2 мың га, Көкпекті – 188,3 мың га, Шемонаиха – 140,5 мың га, Ұлан – 138,7 мың га.

2015 жылы шаруашылық (фермерлік) қожалықтардың саны 15 366 бірлік құрады, мемлекеттік емес ауыл шаруашылығының заңды тұлғалары - 447 бірлік, мемлекеттік заңды тұлғалары - 78 бірлік.

Агроқұрылымдар жерлерінің ауданы 67,7 мың га қысқартылды (21 сурет).

21 сурет - Агроқұрылымдардың аудандарын салыстыру, мың га

Мемлекеттік органдарымен, жеке, заңды және қызметтік тұлғалармен Қазақстан Республикасы жер заңнамасын сақтау, Қазақстан Республикасы заңнамаларының бұзушылықтарын анықтау және түзету, азаматтардың және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтіру, жерді қорғау және тиімді пайдалану бойынша жер телімдерін пайдалану ережелерін сақтау және іс-шараларды орындау Шығыс Қазақстан облысының жерді қорғау және пайдалануды бақылау бойынша басқармасымен қамтамасыз етіледі.

2015 жыл бойынша 619 тексеру, олардың 36,9 мың га ауданында 369 жоспарлы түрде және 60 мың га ауданында 250 жоспарсыз тексерулер өткізілді.

Тексеру барысында 479 жер заңдылығының бұзушылығы анықталып, 229 әкімшілік іс қозғалды. 9,2 млн. теңге сомасында айыппұлдар салынды. Бұзушылықтарды жою мақсатында 2015 жылы 432 нұсқама жіберілді.

Негізгі проблемалар:

1. 
   минералдық шикізатты, пайдалы жер қазбаларды және табиғи ресурстарды әзірлеу, өндіру, қайта өндеу, ауыл шаруашылығының өнімін өндіру, өндіріс және тұрмыстық қалдықтарын кәдеге жарату және көму, гидротехникалық, гидромелиоративтік және мелиоративтік қызметі және құрылыс жүргізілетін жерлерді қорғау және пайдалану бойынша тексеру өткізудің ерекше тәртібін қолдану және жер қойнауын пайдалану саласындағы қызметті жоғары дәрежедегі қауіпке жатқызу қажеттілігі;
   
2. 
   жерлерді қорғау және тиімді пайдалану, табиғаттың қоршаған ортасын қорғау және жақсарту, ауыл шаруашылығы өндірісін дамыту бойынша жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды (коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар) тексеру бөлімінде заңнамаға өзгерістер енгізу қажеттілігі;
   
3. 
   жер қатынастары саласында заңнаманың жетілмегендігі;
   
4. 
   ауыл шаруашылығы құрылымдарының әлсіз материалды-техникалық базасы;
   
5. 
   жер әлеуетін пайдаланудың төменгі тиімділігі.
   

Қоршаған ортаның ахуалы

Атмосфералық ауаның сапасы

Аймақта табиғи ресурстардың әлеуеті жоғары, бұл экономиканың өнеркәсіптік секторының кеңінен дамуына әсерін тигізеді. Соның салдарынан бірқатар экологиялық мәселелер де туындайды.

Сонымен қатар, ластаушы заттар шығарылымының жалпы көлемі төмендеді (сурет 40).

Шығыс Қазақстан облысының біршама ластанған аумақтарына Өскемен, Риддер, Семей қалалары және Зырян ауданы жатады, оларға облыс бойынша атмосфераға шығарылатын барлық заттардың 80 % - ы келеді.

2015 жыл бойынша стационарлық байқау желісінің деректері бойынша Өскемен қаласы ластанудың жоғары деңгейінде деп сипатталады, Риддер қаласы мен Глубокое кенті – ластанудың жоғарылатылған деңгейінде, Семей қаласы ластанудың төмен деңгейінде (деректер «Казгидромет» РМК байқау постары бар облыстың елдің мекендері бойынша келтірілді).

«Казгидромет» РМК деректеріне сәйкес Өскемен қаласында 2015 жыл бойынша атмосфераның ластану индексі (АЛИ-5) 7,0 құрады. Аталған дерек бойынша қала ҚР қалаларының ішінде екінші орынға ие (бірінші орында Қарағанды қаласы - 9,6) (23 сурет).

23 сурет – ҚР қалаларында ауа ластануының индексі, 2015 ж.

(Деректер: «Казгидромет» РМК)
Өскемен, Риддер, Семей, Зырян қалаларындағы атмосфералық ауаның сапасына әсер ететін негізгі факторлар өнеркәсіп кәсіпорындарының шығарындылары мен жылжымалы көздер шығарындылары мөлшерінің артуы болуда. Облыс аумағы Семей ядролық сынақ полигоны салдарының әсеріне ұшыраған.

Соңғы жылдары шығарындылардың тұрақты және жылжымалы көздері санының өсуі байқалады, бұл облыс экономикасы дамуының негізгі салдары болып табылады. 3 жыл ішінде ластау көздерінің саны 18 307 бірліктен

Азот диоксиді, күкіртті ангидрид, формальдегид, бензаперин, фенол, көміртегі қышқылы мен өлшенген заттар бойынша ластаушы заттарды шығарудың негізгі көздері – металлургия және жылу өндіру кәсіпорындары.

Табиғатпайдаланушы-кәсіпорындар («Қазмырыш» ЖШС, «AES УК ТЭЦ» АҚ, «Өскемен ТМК» АҚ, «ҮМЗ» АҚ) өз қаражаты есебінен табиғатқорғау іс-шаралары кешенін жүзеге асыруда. 2015 жылы Шығыс Қазақстан облысында кәсіпорындар мен ұйымдардың қоршаған ортаны қорғауға шығындары 22,5 млрд. теңгені (ҚР өңірлерінің арасында 5 орын). Шығындар құрылымында 40,5 % атмосфералық ауаны және климатты қорғауға, 29,2 % - ы су көздерінің ағынды сулармен ластануынан қорғауға, 23,6 % - ы қалдықтармен жұмыс жасауды басқаруға, 4,7 % - ы топырақты, жерасты суларын және жер үстіндегі су көздерін қорғауға және қалпына келтіруге келеді.

Су ресурстарының жай-күйі

Шығыс Қазақстан облысы сумен неғұрлым көп қамтылған облыстардың біріне жатады.

Алайда, Ертіс өзені бассейні қарқынды экологиялық жүктемелерге ұшырауда – өнеркәсіптің дамуы, қалалар мен өзге де елді мекендердің өсуі өзендердің қарқынды ластануына жағдайлар туғызуда. Ертіс өзені мен оның салалары шаруашылық және ауыз сумен қамтамасыз ету үшін пайдаланылуда. Оларға әртүрлі өнеркәсіптік және коммуналдық сарқынды сулар ағызылады.

Тау-кен өндіру кешенінің әсері есебінен су объектілерінің ауыр металдармен ластануының жоғарылығы байқалады. «Казгидромет» РМК деректері бойынша 2015 жылы Красноярка және Брекса өзендеріндегі су өте лас деп сипатталды. Сондай-ақ, Тихая, Үлбі, Глубочанка өзендері «лас» су объектілерінің санатына жатқызылған.

Жерүсті және жерасты суларының жағдайына әсер ететін негізгі факторлар тарихи ластану болып табылады (тау жыныстарының үйінділері, қалдық қоймалары, өнеркәсіп қалдықтарын жинақтауыштар).

Облыстың су объектілеріндегі сушаруашылығы жағдайының қазіргі ахуалын талдау судың ластану индексінің көрсеткіштері мен су сапасының класы бойынша жерүсті суларының сапасының тұрақтану қарқынының жалғасып жатқандығын көрсетеді. Су бетінегі ластаушы заттар сарқыны жыл сайын төмендеуде (2013 жылы 38,2 млн. текше метр, 2014 жылы - 7,9 млн. текше метр, 2015 жылы - 3,8 млн. текше метр). Жалпы ағында сулардан ластанған су көлемі 2015 жыл қорытындысы бойынша 17,7 % құрайды.

Экономика салаларының Ертіс өзені бассейнінің су ресурстарын алу және пайдалану көлемінің өзгеру динамикасын өзгертуі соңғы жылдары тұрақтану және төмендеу қарқынына ие болды.
Орманды, жануарлар дүниесін қорғау, күзету және өсімін молайту

Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік орман қорындағы жерлердің жалпы ауданы 3 705,6 мың га, оның ішінде орманмен көмкерілгені 2 005,3 мың га, сүрек қоры 204,8 млн. текше метр.

Облыс аумағының ормандылығы 7 % құрайды (орманмен көмкерілген ауданның облыстың ауданына қатынасында).

Шығыс Қазақстан облысында аудандары бойынша ормандардың 12,6 % және орман құрайтын негізгі сүрек қорының 49,6 % орналасқан.

Орман шаруашылығы мекемелерінің теңгерімінде 2 153 мың га (58,1 %), оның ішінде 123,9 млн. текше метр сүрек қорымен 1 277 мың га орманмен көмкерілген жерлерімен есепте тұр. Жалпы орташа өсімі 1,9 млн. текше метрді құрайды.

Ормандар түрлiлік құрамы және табиғи-климаттық сипаттамалары тұрғысынан жоғары өрт қатерлерімен сипатталады.

Қажетті өрт сөндіру жабдықтары санының жеткілікті болмауына байланысты орман өрттерін сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру кезінде қауырт жағдайлар байқалады.

Мемлекеттік орман қорының учаскелерінде жыл сайын орман дақылдарын отырғызу жүзеге асырылады. Орманмен көмкерілген алқаптардың азаюына жол берілмейді және олардың үлкейу қарқыны бар.

Облыстың аумағында құстардың 379 түрі мен сүтқоректілердің 110 түрі мекендейді, сондай-ақ сирек кездесетін және құрып кету қаупі бар,
Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген өсімдіктер мен жануарлардың 50 түрі кездеседі.

Барлық жерде қоршаған ортаны және жануарлар әлемін қорғап, құрметтеуді қалыптастыруға бағытталған жұмыс іске асырылуда.

Жалпы, жүргізілген биотехникалық іс-шаралардың нәтижесінде мемлекеттік орман қорында жабайы аңдардың негізгі аңшылық - кәсіпшілік түрлерінің популяциясын тұрақтандырудың сәті туды және олардың тұрақты өсуіне қол жеткізілді.

SWOT - саланың даму жағдайын талдау:

Негізгі проблемалар:

1. 
   Өскемен қ. атмосфералық ауасының ластануы;
   
2. 
   Ертіс трансшекаралық өзені бассейнінің су ресурстарының ластануы;
   
3. 
   Ертіс трансшекаралық өзені бассейнінің су ресурстарының сарқылуы нәтижесінде су көлемін келешекте төмендету жағдайында аймақты сумен қамтамасыз ету (судың ағуын азайту, су тұтынуды арттыру). Су жинау орындарының су балансы элементтерінің және физико-географиялық, климаттық жағдайлардың өзгеруі;
   
4. 
   табиғи-климаттық жағдайлардың күрт өзгеруі (климаттың жаһандық жылынуы). Су көлемінің төмендеуімен жағдай уақытында тиісті шаралар қабылдау және уақыты бойынша жағымсыз факторлар салынғанда күрт нашарлауы мүмкін;
   
5. 
   Шүлбі шлюзінің техникалық жағдайын қамтамасыз ету;
   
6. 
   су ресурстарын тиімді пайдалану және шөп шабу орындарының су басу ауданын барынша азайту үшін су жіберудің алдында Павлодар су алқабын инженерлік даярлау;
   
7. 
   су ресурстарына кері әсер ететін тау-кен өнеркәсібінің жұмысынан тарихи ластанған объектілердің болуы;
   
8. 
   Өскемен және Семей қалаларында Ертіс трансшекаралық өзенінде толық биологиялық тазарту құрылғысынан тазартылған судың жеткіліксіз ағуы;
   
9. 
   апаттық жағдайда тұрған кәріз дюкерін пайдалану кезінде Ертіс трансшекаралық өзенінің ластану қаупі (Семей қ.);
   
10. 
    орман шаруашылығының мекемелерінде материалдық-техникалық жабдықталуының әлсіздігі (арнайы техниканың, радиобайланыстың, құралдар мен жабдықтардың болмауы, қорықшылар құрамының саны).
    

6. 
   
   Каталог: assets
   assets -> Шығыс Қазақстан облысы мемлекеттік органдарының сайттарын толық жетілдіру бойынша жалпы ұсыныстар «Сайтты Интернеттен іздеу»
   assets -> Сабақтың атауы Әдебиет 7-сынып Абай Құнанбаев «Жиырма тоғызыншы сөз» Сілтеме
   assets -> «Арнайы жалпы білім беретін оқу бағдарламалары бойынша оқыту үшін мүмкіндіктері шектеулі балалардың құжаттарын қабылдау және арнайы білім беру ұйымдарына қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты
   assets -> Рабочая программа дисциплины дв3 История сервиса
   assets -> 4. История фармации. Фармация в период Возрождения и Нового времени
   assets -> 8 сынып оқушыларының Тәуелсіздік Күніне арналған кәсіби бағыт бағдар бойынша қалалық олимпиада туры №1 тапсырма
   assets -> «Балаларға қосымша білім беру бойынша қосымша білім беру ұйымдарына құжаттар қабылдау және оқуға қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты
   
   
   
   жүктеу/скачать 5,9 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: