Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі
Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті
Тақырыбы: «Ғылыми мәтіндерді рефераттау»
Докторанттың оқытушымен өзіндік жұмысы
8D07201 -«Геология және пайдалы қазбалар кен орнын барлау»
білім беру бағдарламасы
Орындаған: Жексенбаева Г.М
Тексерген: Исмакова Б.С
Ақтобе, 2023ж.
Ғылыми мәтіндерді рефераттау
Ғылыми және ғылыми емес мәтіндер
Өмірде, оқуда, жұмыста әртүрлі мәтіндермен жұмыс істеуге тура келеді. Оларды шартты түрде ғылыми және ғылыми емес деп ажыратуға болады. Бірініші топқа, мысалы, келесі мәтін түрлерін жатқызуға болады: реферат, баяндама, эссе, курстық жұмыс, ғылыми басылымдағы мақала, оқулық, шолу, ғылыми жұмыстардың жинағы, монография, диссертация, автореферат. Осы тізімнен көріп отырғаныңыздай, ғылыми мәтіндерді құру ерекшеліктері әр түрлі, олар автордың алдында тұрған міндеттермен, стильдің жеке ерекшеліктерімен, сондай-ақ белгілі бір шығарманың жанрлық ерекшеліктерімен анықталады.
Академиялық мәтіндердің бастапқы және қайталама жанрлары болады. Бастапқы жанрларына мақала, монография, монография бөлімдері, шолу, оқулық немесе оқу құралы, баяндама немесе хабарлама, ауызша баяндама, презентация, дәріс, диссертация жатады. Екінші жанрларға олардың көлемін азайту арқылы біріншілік негізінде жасалған мәтіндер жатады, бұл үлкен формалардың мазмұнының шоғырланған көрінісі, мысалы: аннотация (мақала, диссертация немесе баяндама жөнінде қысқаша ақпарат), автореферат (диссертацияның қысқаша мазмұны), тезистер (баяндама немесе мақала материалдарының қысқаша сипаттамасы), конспект (бір немесе бірнеше бастапқы мәтіндердің негізгі позициялары).
Сонымен қатар оқу-әдістемелік (оқу құралдары, жұмыс бағдарламалары, әдістемелік нұсқаулар) және оқу-ғылыми жанрлар (дәрістер, семинардағы баяндамалар, курстық жұмыс, эссе, реферат) болып та бөлінеді. Аталған жанрлардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері болғанына қарамастан, олардың барлығын ғылыми стильдің жалпы белгілері біріктіреді, ең алдымен қатаңдық, ережелерді нақты сақтау, презентацияның логикалық реттілігі, сөйлемдер, абзацтар мен мәтін бөлімдері арасындағы реттелген байланыстар, қысылу және сонымен бірге семантикалық қанықтылық.
Ғылыми стильдің жалпылығына қарамастан, әр пәннің өзіндік ерекшеліктері бар, химия, физика және математика мәтіндері бір - бірінен және әлеуметтану, психология немесе әлеуметтік жұмыс мәтіндерінен айтарлықтай ерекшеленеді. Арнайы дайындығы жоқ адам жаратылыстану ғылымдарынан гөрі әлеуметтік ғылым мен гуманитарлық ғылымды түсінеді, бірақ көп нәрсе қол жетімділік пен дайындық деңгейіне байланысты.Қол жетімділік деңгейі бойынша мәтіндер ғылыми, оқу және танымал ғылыми болып бөлінеді. Ғылыми стиль академиялық аудиторияға арналған, мұндай мәтіндер арнайы терминологиямен қаныққан, автор дайындалған оқырманға сенеді, ал мәтіннің міндеттеріне жаңа деректерді ұсыну және ғылыми тұжырымның негіздемесі кіреді. Оқу мәтіндері оларды білім беру процесінде қолдану мақсатында жазылады, бұл жаңа терминдерді анықтауды, белгілі фактілерді мысал ретінде ұсынуды талап етеді. Танымал ғылыми мәтін ғылыми стильдің негізгі ерекшеліктерін сақтайды, бірақ түсінуге оңай, өйткені ол көпшілікке арналған. Бұл стильде ойды жеткізудің эмоционалды құралдарына рұқсат етіледі, кеңінен танымал құбылыстармен салыстыру жиі кездеседі, жалпылау мен жіктеуден гөрі ерекше жағдайлар жиі қарастырылады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Академиялық жазылым; Б.С.Исмакова, М.А.Умирбекова, Қарағанды 2022ж.
Академическое письмо. От исследования к тексту: учебник и практикум для академического бакалавриата / Ю. М. Кувшинская, Н. А. Зевахина, Я. Э. Ахапкина, Е. И. Гордиенко ; под редакцией Ю. М. Кувшинской. — Москва : Издательство Юрайт, 2019. — 284 с. — (Бакалавр. Академический курс). — URL: https://urait.ru/bcode/424762 , https://urait.ru/book/akademicheskoe-pismo-ot-issledovaniya-k-tekstu-424762
Квициния М.Б. Академическое письмо. Учебное пособие. — URL: Kvitsiniya_M_Akademicheskoe_pismo_2018.pdf
Достарыңызбен бөлісу: |
