Революцияшыл-демократияшыл топ өкілдері: Ә.Жангелдин,А.Иманов,Т.Бокин,С.Сейфуллин,Т.Рысқұлов,С.Меңдешов,Б.Алманов,Б.Әшекеев,Ж.Мәмбетов қара жұмысқа алудан бас тартып, халықты көтеріліске шақырды
Революцияшыл-демократияшыл топ өкілдері: Ә.Жангелдин,А.Иманов,Т.Бокин,С.Сейфуллин,Т.Рысқұлов,С.Меңдешов,Б.Алманов,Б.Әшекеев,Ж.Мәмбетов қара жұмысқа алудан бас тартып, халықты көтеріліске шақырды.
Либералдық-демократиялық зиялылар: Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, А.Байтұрсынов патша үкіметімен келісімпаздық бағыт ұстанды.
1913 жылдың өзінде А.Байтұрсынұлы: “Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды” деп жазды.
1913 жылдың өзінде А.Байтұрсынұлы: “Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды” деп жазды.
М.Дулатұлы: “Жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан,күндіз күлкіден айырылды” деп жазды.
1916 жылғы қазандағы үндеу хатында: “Тыңдаңыздар,қан төкпеңіздер,қарсыласпаңыздар”,-деп жазған болатын.
Қорытынды
Еуропалық державалар бастаған соғыс, 59 елдің 33 тәуелсіз мемлекеттер, олардың 1,5 млрд. халқы бар, яғни дүниежүзі халқының 87%-ын қамтыды. 10 млн. адам қаза болды, ал жаралылар одан екі есе көп. Соғыстағы әскери шығын және оның зардаптары сол уақыттың 266 млрд. долларын құрады. Толық қи аратылған елдер де болды.
Қазақстан мен Орталық Азиядағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс тұтас алғанда Ресей империясындағы саяси және әлеуметтік-экономикалық дағдарыстың одан әрі асқына түсуіне себепші болды. Ол Ресейдегі әскери- отаршылдық басқару жүйесінің іргесін шайқалтып, шығыстың отар халықтарының импералистік езгіге қарсы XX ғасырдың басында өріс алған бүкіл ұлт-азаттық қозғалысының құрамдас бөлігі болды.
