«Бухгалтерлік есеп және аудит»

Ақша айналымын жоспарлау (планирование денежного обращения) – ақшаның мөлшерінің, қолма-қол ақшаның айналым құрылымының және олардың ағымдағы қозғалысының бағытын жоспарлы анықтау.

Еңбекақы (плата, заработная) – 1.еңбектің мөлшері мен сапасына қатысты, ұлттық кірістің бір бөлігінің қызметкердің жеке пайдасына берілетін төлем. 2.заңмен бекітілген минималды еңбекақыдан төмен болмайтын, қызметкердің істеген еңбегі үшін берілетін ақшалай сыйлық.

Ақшалай еңбекақы (плата, заработная денежная) – жұмыс уақыттың бірлігі үшін (сағат, күн және т.б.) жұмысшының алатын ақшалай сома; номиналды еңбекақы.

ҚОСЫМША ЕҢБЕКАҚЫ (ПЛАТА, ЗАРАБОТНАЯ ДОПОЛНИТЕЛНАЯ) – негізгі еңбекақы үсіне төленетін төлем. Қосымша еңбекақы төлемдеріне негізделген, көрсетілген нормалармен салыстырылып еңбектің қосымша жетістіктерінің нәтижелеріне байланысты. Бірінші төлемдерге сыйақылар, үстемелер, тарифтік ставкаға қосымша төлемдер және лауазымдық жалақа жатады. Екіншілерге: кезекті және қосымша демалысты төлеу; мемлекеттік міндеттемелерді орындау, демалыс жәрдемақысын төлеу жатады.

МИНИМАЛДЫ ЕҢБЕКАҚЫ (ПЛАТА, ЗАРАБОТНАЯ МИНИМАЛЬНАЯ) – квалификациясы жоқ жұмысшылардың жалақы деңгейі. Мемлекеттік және заңды тәртіппен орнатылады,сонымен қатар кәсіпорындар арасындағы келісім негізінде.

Натуралды еңбекақы (плата, заработная наруральная) – жұмысшыға заттай немесе азық-түлік ретінде, яғни «натуралды» түрінде берілетін еңбекақының бір бөлігі.Анық және формалды жасырын түрлері бар.Біріншісі еңбекақының көп бөлігін алмайды, мысалы натуралды ақының сыйға берілуі, ал екіншісі болса, жұмысшы саны мен бағасы белгіленген заттарды ғана алады.(карточкалы жүйе арқылы және т.б.)

ЕСЕПТЕЛГЕН ЕҢБЕКАҚЫ (ПЛАТА, ЗАРАБОТНАЯ НАЧИСЛЕННАЯ) – жалпы қызметкердің жалақы мөлшері, одан салық ұстағанға дейін , әлеуметтік сақтандыруға арналған аударымға ұстап қалулар. Өндірістік шығындардың төлемдерін өтеу үшін еңбекақының төлемдері қолданылады.

Номиналды еңбекақы (плата, заработная номинальная) – жұмысшыға белгілі-бір жұмсаған уақыты мен еңбегі, сонымен қатар сапасына қарай берілетін ақшалай көрінісіндегі еңбекақы.Тауар мен қызмет бағаларына тәуелді емес еңбекақыны мінездейді.

Негізгі еңбекақы (плата, заработная основная) – белгіленген тарифтерге және нормаларға сәйкес бірыңғай еңбекақы.

УАҚЫТЫЛЫ ЕҢБЕКАҚЫ (ПЛАТА, ЗАРАБОТНАЯ ПОВРЕМЕННАЯ) – істелген уақыт санымен анықталатын еңбекақы жүйесі. Уақытылы еңбекақы жұмысшыларына, олардың жалақысы істелген сағаттық тарифтік ставкасынан және істелген сағат санымен анықталады. Уақытылы еңбекақы жұмысшыларына істелген уақытын есепке алу құжаты – табель болып табылады.

ШЫНАЙЫ ЕҢБЕКАҚЫ (ПЛАТА, ЗАРАБОТНАЯ РЕАЛЬНАЯ) – жалақы, материалдық игіліктер мен қызметтерге көрсетілген; өзінің жалақысына заттардың қаншалықты санын пайдалана алады және еңбекшілердің қызметін шынайы пайдалана алатынын анықтайды. Шынайы еңбекақы номиналды еңбекақы өлшемімен, пайдалану заттары мен қызметтердің баға деңгейі мен салық төлеу көлемімен анықталады.

КЕСІМДІ ЕҢБЕКАҚЫ (ПЛАТА, ЗАРАБОТНАЯ СДЕЛЬНАЯ) – жалақы, бір өнімнің келісімді бағасымен және өндірілген өнім санымен есептелінеді.Келесідей тарифтерден тұрады: тікелей (жалақы тұрақты бағасымен есептелінеді); келісімді-прогрессивті (жалақы келісімді бағалардың өзгермелі, анықталған критерийі арқылы есептелінеді); келісімді-сыйақылы (жалақы келісімді бағамен және сыйақы бөлігінен есептелінеді); аккордтық (жалақы белгіленген жұмыс көлемін орындағаны үшін бұрыннан келісілген сомадан тұрады). Ұйымдардың формаларына байланысты әрбір жүйе жеке және ұйымдық бола алады.

Орташа еңбекақы (плата, заработная средняя) – бір жұмысшыға немесе істелген уақыт бірлігінің орталай саналған еңбекақы.Еңбекақы қорын жұмысшылардың орташа санына немесе жұмыс істелген белгілі уақыт (сағат, күн, апта, ай, ширек, жыл) мерзіміне қатынасымен есептеледі.

Төлем (платеж) – ақшалай соманы өтеу әрекеті.

Трансферттік төлем (платеж, трансфертный) – 1. жеке кәсіпкерлерге еш қызмет көрсетусіз, үкімет тарапынан мемлекеттік ақшалай төлемақылар; 2. мемлекеттің бюджетің бір бөлігін қайта бөлу.

ӨЗІНДІК ҚҰНДЫ ӨТКІЗУ (ШЫҒЫНДАР) (ПОВЕДЕНИЕ СЕБЕСТОИМОСТИ (ЗАТРАТ)) – бұл мамематикалық ой, іскерлі белсенділік деңгейіндегі өзгерісінің шығындар көлеміне тәуелділігі (сату және өндіріс көлемі); басқару есебінде өндіріс немесе шығындар деңгейіндегі табыстың тәуелділігін талдау үшін өндіріс көлеміндегі ауыспалы нүктесін анықтау үшін қолданылады.

КРІСТЕР, СОММАЛЫҚ (ПРИБЫЛИ, СУММАРНЫЕ) – жан - жақтан алынған ақпараттармен мемлекеттер есебінде кәсіпорын пайдасын салыстыру соның ішінде, капиталдың нарықтық бағысының өсуі. Бұл көрсеткіш жылдық залалды есептегеннен кейін кәсіпорынның корпорациялық салығын төлеу үшін калькуляциялық негіз болып саналады.

ПАЙДА (ПРИБЛЬ) – кірістің шығыстан көп болуы.

ПАЙДА, АБСОЛЮТТІК (ПРИБЛЬ, АБСОЛЮТНАЯ) – шығыс-бұл сатушы барлық тауарларды сатқандағы және шығыстарды есепке алғандағы шығыстың кіріске тең болуы.

ПАЙДА, ҚАРЖЫЛАНДЫРЫЛҒАН БӨЛІНБЕГЕН (ПРИБЛЬ, АССИГНОВАННАЯ НЕРАПРЕДЛЕННАЯ) – бөлінбеген пайданың резервті бөлігі компанияға сәйкес активтің бөлігі дивидент төлеу ретінде қолдануы мүмкін.

БАЗАЛЫҚ ПАЙДА (ПРИБЛЬ, БАЗОВАЯ (БАЗИСНАЯ)) - есепті жылдың күтілетін пайдасы, бұл номиналдық қалыптың мөлшерімен өзіндік құны белгілі болмаған кезде жоспарлы жылға базалық рентабельділіктің пайдасын аналитикалық әдіспен есептеген кезде қолданылады.

БАЛАНСТЫҚ ПАЙДА (ПРИБЛЬ БАЛАНСОВАЯ) – бұл кәсіпорын белгілі бір қызметі үшін алған жалпы пайда сомасы бухгалтерлік есептің "Кірістер мен шығыстар туралы есебінде" көрсетіледі.

АЛДЫҢҒЫ КЕЗЕҢ КІРІСТЕРІ, МЕРЗІМІ ҰЗАРТЫЛҒАН (ПРИБЛЬ, БУДУЩИХ ПЕРИОДОВ, ОТСРОЧЕННАЯ) – бұл кәсіпорынның алған кірісі, бірақ ағымдағы есептік кезеңге кірмейтін, яғни есептік пайда ретінде қарастырылған. Сонымен қатар бұл термин есептік кезең кірісін құрайтын пайда деп те аталған, бірақ бұл келесі есептік кезеңге көшіріледі, бұнда кіріске сай шығыстар тіркелгенде МҰАКК термині "алдыңғы кезең кірістері" және "болашақ кезең пайдасы" сөздеріне синоним ретінде қарастырылдады. Алайда бұл кең ауқымда да қолданылады, соның ішінде алынған монетарлық аванстар. МҰК концепциясы бойынша пайданың мөлшерінің артуы ақша қаражатының келуімен байланысты, бірақ тауарларды әкелу немесе қызмет көрсету жұмыстарына тиісті сома берілмесе, алынған қаржы есептік пайданы құрай алмайды, ол тек "болашақ кезең кірістері" болып табылады.

"ҚАҒАЗ" ЖӘНЕ "КІТАП" ЖҮЗІНДЕГІ ПАЙДА (ПРИБЛЬ,"БАМАЖНАЯ" КНИЖНАЯ) бұл пайда, активтерді жоғары бағамен қайта бағалағанда немесе пассивтерді төмен бағамен бағалағанда пайда болады.

ЖАЛПЫ ПАЙДА (ПРИБЛЬ ВАЛОВАЯ) – еңбекақымен және салықпен байланысты шығысты есептегеннен кейін өндірушілерде қалатын пайда; сатудан түскен кіріс мөлшері мен жиынтық шығын арасындағы айырашылық сол кездегі қызметті жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

ТҮЗЕТІЛГЕН ЖАЛПЫ ПАЙДА (ПРИБЛЬ, ВЫАЛОВАЯ ИСПРАВЛЕННАЯ) – шегерімді есептегендегі жалпы пайда.

ВАЛЮТАЛЫҚ ПАЙДА (ПРИБЛЬ, ВАЛЮТНАЯ) – бұл баланстың пассив бабы, валютаны аудару кезіндегі операция кәсіпорынның пайдасы мен зиянының көрсетілуі.

ПАЙДА, ІШКІ (ПРИБЛЬ, ВНУТРЕННЯЯ) – бұл кіріс бір еншілес ұйым екінші еншілес ұйымға өнім сатқан жағдайда, бұл өнім кезең аяғында қор ретінде сақталады да аутсайдерге сатылмайды. Қаржы есебінде бұл таза табыстан алынады.

ТАРИФТІК ПАЙДА (ПРИБЛЬ В ТАРИФАХ) – брутто-мөлшерлемесінің элементі, ол шаруашылық есепте сақтандыру кәсіпорынның құрылымдарын қамтамасыз ету үшін керек. Тарифтік кіріс мөлшері сақтандыруды дамыту үшін керекті қаражаттардан көрінеді. Кіріс басым болады, себебі нетто-мөлшерінің құрылуы сақтандырушы мен сақтанушы арасындағы қатынастардың эквиваленттеріне қарай реттеледі. Тарифтік реттелу, кіріс есебінен реттеледі, өйткені тарифтің басқа элементтері шартталған тарифтік кіріс мөлшері процентпен немесе нақты санмен берілуі мүмкін.

САЛЫҚ САЛУҒА ДЕЙІНГІ ПАЙДА (ПРИБЛЬ ДО НАЛОГООБЛОЖЕНИЯ) –кірістен салық есептелмеген жағдайдағы сома.

КАПИТАЛИЗАЦИЯЛАНҒАН ПАЙДА (ПРИБЛЬ, КАПИТАЛИЗИРОВАННАЯ) – АҚ кіріс, ол өз жарлық капиталы мен резервін көбейтуге жұмсалады.

КАПИТАЛДЫ ПАЙДА (ПРИБЛЬ, КАПИТАЛЬНАЯ) – активтерді сатып алынған құнынан жоғары бағаға сату кезінде түскен пайда.

КУРСТЫҚ ПАЙДА (ПРИБЛЬ, КУРСОВАЯ) – бұл құнды қағаздарды сату және сатып алу биржаның келісімдерінің аяқталу курсы мен келісімді жасатқандағы курсты салыстыру арасындағы айырма немесе қазіргі кезде құнды қағаз сомасы мен оны салыстырғанда анықталған кездегі сомасын салыстырудағы айырма.

ИНВЕСТИЦИЯЛАНҒАН КАПИТАЛДАН ПАЙДА (ПРИБЛЬ НА ИНВЕСТИРОВАННЫЙ КАПИТАЛ) – бұл инвестицияланған капиталдан пайыз мөлшерімен көрсетілетін кәсіпорын кірісі. Инвестицияланған капиталдан кіріс мөлшерінің жоғарылығы-кәсіпорын активінің қолайлы жұмсалғандығын көрсетеді. Ол компанияның бір саладағы қорытындысын және басқа да түрлі салалардың кірістерін салыстыруға инвесторға мүмкіндік береді. Көбінесе инвестициялық капиталдан кіріс активтердің баланстық құнына теңестіріледі. Мұндай жағдайда активтің құны төмендеуі мүмкін, сондықтан, нарықтық құнына байланысты оны есептеу қиын болса да капиталды қолданады. Сонымен қатар мынаны білген жөн, кірістің қандай көрсеткіштері калькуляциялауды қолданады: бұл салық төлегенге дейінгі немесе кейінгі кіріс болуы мүмкін және де қарыздарды өтеуге ескерілген немесе ескерілмеген кіріс сомалары.

САЛЫҚТЫҚ ПАЙДА (ПРИБЛЬ НАЛОГОВАЯ) – қолданыстағы салық заңдарына сүйене отырып салық салу мақсатымен алынатын кіріс сомасы.

ЖИНАҚТАЛҒАН ПАЙДА (ПРИБЛЬ, НАКОПЛЕННАЯ) – компания балансында көрсетілетін кіріс мөлшері, ол келесі жыл есебіне өтуі мүмкін, мысалы: дивиденттерді, салықтар мен резервтік қорға төлеген сомадан қалған кіріс.

БӨЛІНБЕГЕН ПАЙДА (ПРИБЛЬ, НЕРАСПРЕДЕЛЕННАЯ) – салықтар мен дивиденттерді төлегеннен қалған кіріс, ол қайта инвестициялауда (реинвестирование) қолданылады

Болжам (прогноз, грек. рrognosis - алдын-ала көру, алдын-ала көріпкелшілік) – экономикалық жүйе және экономикалық объектінің жағдайын және осы жағдайды сипаттайтын көрсеткіштердің болашақта мүмкін болатын жағдайын ғылыми негіздейтін гипотнза. Болжамды әзірлеуді болжау дейді. Жоспарды әзірлеудің кезеңдерінде және ғылыми алдын-ала көру инструменті ретінде, нұсқалық анализ, шешім шығаруда қосымша ақпарат алу үшін болжау кеңінен қолданылады. Болжамдар жоспар-бағдар ретінде де қолданылады. Нарықтық экономикада сұранымды нарықтық конъюнктураны болжау көп таралған.

Ақша ағынының болжамы (прогноз денежного потока)– ақшаның қозғалысын оның қолдану көздері мен бағытын көрсетіп қаржылық болжамдау; инвестициялық жобаны жыл бойынша бағалау үшін құрылады.

Пайданың болжауы (прогноз прибыли) – акционерлік компанияның басшылығын салыстырмалы түрде белгілі бір кезеңде күтілетін пайдамен болжамдау. Егер жаңа акцияны шығару туралы жағдай болса, пайда болжамымен есеп беруді дайындайтын бухгалтерлер немесе шығарушының демеушілері бой көрсете алады. Қызмет көрсетіп тұрған компаниялар үшін пайда болжамын өздерінің шоттарымен көрсету міндетті емес; егер де бұны дайындайтын болса, ол болжамды компанияның аудиторлары дайындайды

Ресми болжам (прогноз формальный)– 1) Компания үшін мүмкін болатын салдар, егер олар нақты келісім жасап, белгілі жобаны ерте жасаған жағдайда есеп айырысу қаржылық көрсеткіштері; 2) қаржылық нәтижелер туралы болжамдық топшылама; мұндай есеп айырысулар барлық елеулі кәміл және болжалды келісімді компанияның қосылу, жұтылуы туралы сұрақты шешкенде.

Болжамды қаржылық ақпарат (прогнозная финансовая информация)- шаруашылық өмірде болашақта болатын оқиғаларға қатысты белгілі бір қабылдауларға және осы оқиғаларға байланыста сатып алушы тұлғаның жасайтын әрекеттеріне белгілі негізднлген қаржы ақпараты. Аудитордың зерттеу объектісі болуы мүмкін.

Шартты түрде таза өнім (продукция, условно чистая)- кәсіпорын деңгейінде материалдық шығынсыз (таза өнім) өндірілген өнім қосу негізгі фондтың амортизациясы; халық шаруашылық деңгейінде - өндірілген ұлттық кіріс қосу амортизациялық аударым.

Жеке дара өндіріс (производство, единичное)- әртүрлі өнім түрлері бір немесе бірнеше данасы дайындалатын өндіріс ұйымының формасы. Жеке дара өндірісте материалдардың номенклатурасы, әмбебап технологиялар кеңінен қолданылады.

Жеке өндіріс (производство, индивидуальное)- жеке дара өндірісті қара.

Ірі сериялы өндіріс (производство, крупносерийное)- жаппай өндіріске өтетін өндіріс ұйымының формасы ірі сериялы өндірісте ұзақ кезеңде ірі партиялармен шығарылатын бұйым орын алады. Ірі сериялы өндіріс кәсіпорны бөлек бұйымдар және оның комплектін заттар принципі бойынша шығаруға мамандандырылады.

Жаппай өндіру (производство, массовое)- тағайындалуы бойынша біртекті және бұйымның конструктивті – технологи ялық белгілерін шығаруға үлкен көлемде мамандандырылған максимальды стандартизация және оның түйіндері мен оның бөлшегін унификациялауды болжамдайтын өндіріс ұйымының формасы.

Ұсақ сериялы өндіріс (производство, мелкосерийное)- жеке өндірістен сериялы өндіріске өтетін, және бір типті, өлшемді немесе атаулы бұйымдар үлкен емес партиялармен шығарылатын өндіріс ұйымының формасы.

Сериялы өндіріс (производство, серийное) - үлкен партиялармен (сериялармен) шығарылатынбұйымдарға тән, біраз аралық уақыт өткенде қайталанатын, мүмкін бұйымның келесі модернизациялануымен айналысатын өндіріс ұйымының формасы.

Өңделме шикізат (материалдар) тауарларының өндірісі (производство товаров из давальческого сырья (материалов))– Шикізат (материалдар), оның соңғы өнімінің меншігі, шикізат (материалдар) әкелушінің және оған қаржы немесе табиғи формада (сонымен бірге өндірілген тауарлармен) осы шикізаттарды өндірген қызметтер (өндірісте кәсіпорын- өндірушінің өзіндік шикізат, материалдарын, жиынтығын және басқа компоненттерін қолдану немесе қолданбауына байланыссыз, оның құны осындай өндіріс қызмет құнына кірсе де) көрсетілген шикізаттың (материалдардың ) кез келген тауар, оның өндірілуі, қайта өңделуі, жетілдірілуі немесе басқа транцформациялануы.

Бос тұрып қалу (простой)- әр түрлі объективті және субъективті себептерге байланысты қызметкердің, механизмінің, кәсіпорындағы жабдықтардың мәжбүрлік әрекет жасамауы.

Өндірістің бос тұруы (простой производства)- кәсіпорын немесе оның бөліктерінің өызметкерге тәуелсіз себептерге не оның қателігінсіз жұмыстың уақытша тоқтауы. Қызметкерге байланыссыз қателіктен өндірістің бос тұрып қалған уақытында заң бойынша белгіленген минимальды төлемақысынан төмен емес төлемақы төленеді. Басқа жағынан кәсіпорын өзінің өндірістің бос тұрып қалғанынан жоғалтқанын жеткізушілерден және басқа кінәлі тұлғалардан шарттағы міндеттерін орындамағаны үшін штраф салып, компенсациялайды. Өндірістің бос тұруындағы қауіп қатер өндірістің қордағы сақтандыру қаражаттарымен біраз аз болуы мүмкін; Қамтамасыздандырудың көпканальды жүйесін құру, өндірістің бос тұрып қалуын сақтандыруы т.б. жағдайларды жеткізушілер таңдап, бағалайды.

Аванс –(франц. Avance) кейінірек толық есеп берілуі керек болашақ төлемдер немесе алдағы шығыстар есебінен берілген ақшалай сома немесе мүлік.

Авонсовый отчет – Аванс есебі – аванстың жұмсалуын растайтын типтік нысандағы құжат.

Админстративная ответственность-Әкімшілік жауапкершілік

Акт – (лат. actus-действие) Акт әрекет

Активы( лат. activus-действенный) Активтер пәрменді. Бухгалтерлік есептің халықаралық және қазақстандық стандартарына сәйкес-бұл құндық тұрғыдан бағалаған мүлік, мүліктік емес жеке игіліктер және субъектінің құқықтары.

Активно-пассивные счета –Белсенді енжар шоттар шаруашылық субъектінің барлық активтері есепке алынғанын және активтерінің бар-жоғы, құрамы, орналасуы және қозғалысы көрсетілетін бухгалтерлік есептің шоттары.

Акциз (франц. Accise) тауардың бағасына енгізілген және сатып алушы төлейтін жалпы мемлекеттік жанама салық..

Акциялар (лат. actio) акционерлік қоғамдардың айналыс мерзімі белгіленбей шығаратын бағалы қағаздар.

Акционерный капитал – Акционерлік капитал – акцияларды сатып алу кезінде төлейтін акционерлердің алымдарынан тұратын акционерлік коғамның негізгі (жарғылық) капитал.

Амортизация (лат. amortisatio) өтеу –құнның өндірілген өнімге жүйелі көшуі түрінде негізгі құрал жабдықтар мен материалдық емес активтердің тозуын құн тұрғысынан көрсету.

Аналитический учет – Талдама есеп ақшалай және заттай түрде егжей-тегжейленген шаруашылық операцияның бухгалтерлік есебі.

Аренда –Жалгерлік ( arrendake) жалға беру мүліктік жал.

Аудит –Тәуелсіз аудит-ң фирмалар немесе осы қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар жекелеген аудиторлар, аудиторлар жүргізетін фирмалар қызметіне қаржылық, басқарушылық ұйымдық талдау.

Аудиторский риск- Аудиторлық тәуекел аудит аяқталғаннан және оң аудиторлық қорытынды берілгеннен кейін қаржылық есептемеде елеулі алқылықтар табылған жағдайда аудитор өзіне алуға әзір тәуекелдің субъективті түрде белгіленген денгейі.

Аудиторское заключение – Аудиторлық қорытынды бухгалтерлік салық және өзге есептік заң актілері талабына сәйкестігі туралы деректер, ақпараттар келтірілген аудорлардың клиентке беретін ресми құжаты.

Бухгалтерский баланс- Бухгалтерлік баланс субъектінің белгілі бір күнге, әдетте есепті кезеңнің бас кезі мен аяқ кезіндегі қаржылық және шаруашылық ахуалын сыпаттайтын көрсеткіштердің жиынтығын білдіретін бухгалтерлік есептеменің негізгі құжаты.

Баланс консолидированный – Біріктірілген баланс

Валовой доход – Жалпы табыс фирманың өнімді, жұмысшыларды, қызметкерлерді өткізуден алатын ақшалай түрде есептелген жиынтық жылдық табысы.

Вексель(нем. Wechsel-айырбас) бағалы қағаз түрі, қатаң белгілерден нысандағы абстракты ақшалай міндеттеме.

Внебалансовый счет (забалансовый) Баланстан тыс шот (баланстан тысқары - өзінің активтерінде және пассивтерінде көрсеткен, яғни субъектіге меншікті құқығына тиеселі емес құндылықтарды есепке алуға пайдаланатын субъектінің жұмыс жоспарының шоттары, бұған жалгерлік құралдар т.б.

Временные разницы – Уақыттық айырмашылық

ГААП (GAAP Generally Accepted Accounting Principles) АҚШ-та бухгалтерлік есеп стандартының рөлін ақпаратын «бухгалтерлік есептің жалпы қабылдаған принциптері».

Дебет – (лат. Debet – ол тиіс) екі жақты кесте нысаны бар бухгалтерлік шаттың сол жақ бөлігі.

Дебетовое сальдо – Дебет қалдығы белгілі бір кезеңде төлем мен қаражатың түсуі арақатынасының нәтижесі. Бұл жағдайда төлем сомасы түсім сомасынан артық , яғни берешекті көрсету.

Денежные средства – Ақша қаржылар кассадағы және субъектінің шоттарындағы банктердегі ақшалар, қолма-қол ақшалар. Олардың түсуі және шығуы ақшалай қаражаттарының қозғалысыретінде қарастырылады.

Дисконтированная стоимость – Дисконталған құн

Долевая собственность- Үлестік меншік қатысушылардың үлесі анықталған ортақ меншік.

Доход – Табыс активтерді арттыру есебінен есепті кезең ішіндегі экономикалық пайданы көбейту немесе меншікті капиталдың өсуіне әкеліп соғатын міндеттемелердің азаюы.

Затраты – Шығындар субъектінің өнімді өндіруге (жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге) айналысқа жіберуге және өткізуге ақшалай нысанда жұмсалған шығыстары.

Издержки- Ұсталған шығындар

Износ –Тозу негізгі құрал-жабдық объектілердің табиғи және сапалық қасиетін, көрсеткіштерін, сипаттамаларын жоғалту процессі немесе бейматериалдық активтерді пайдалану барысында құнын көшіруі, олардың табыс әкелу қабілетін жоғалтуы, құның нормалар шегінде шығынға жүйелі көшірілуі түріндегі тозудың құндық тұлғалануы өтелім ( амартизация) деп аталады.

Инвентаризация – Түгендеу (лат. inventarium-мүліктің тізімі) субъектінің балансында есептеулі мүліктің бар-жоғын, оның сақталуын және сақталуының дұрыстығын; міндеттерді; қаражат алу құқықтарын; қойма шаруашылығының жүргізілуін, есеп деректерінің нақтылығын дүркіндік тексеру.

Инвестиции – Инвестициялар процент немесе дивиденд түрінде табыс алу, капиталдың құнын көбейту арқылы немесе басқа да тәсілмен капиталды көбейту мақсатымен субъект иеленетін актив.

Инвестор (ағыл. Investor) Салымшы

Инфляция (лат. inflation- желбуаз)

Консолидация (лат. consolidation, беркіту) шоғырланым

Корреспонденция счетов- Шоттар корреспонденциясы операсияларды екі қайтара жазу, бухгалтерлік шоттардағы жүргізу тәсілі, ол операциялардың бір шамада екі шотта жазылуын көрініс табады.

Кредиторская задалженность – Кредиторлық берешек – субъект уақытша тартқан ақшалай қаражат, ол шарт бойынша белгіленген мерзімде қайтаруға тиіс.

Камулятивный метод – Кумулятивтік әдіс бухгалтерлік есепте негізгі құрал-жабдықтың өтеммін (амартизация) есептеудің үш әдісінің бірі.

Ликвидность - Өтімділік субъектінің өз активтерін қолма-қол ақшаға айналдыру және борышқорлық міндеттемелерін орындау қабілеті (төлем төлеуге қабілеттілік).

Ликвидационная стоимость – Жою құны негізгі құрал-жабдықты пайдалы қызмет мерзімінің аяғында жою кезінде істен шығыуына байланысты межелі шығынды шегеріп тастағанда пайда болатын босалқы бөлшектердің, сынықтың, қалдықтардың алдын-ала ойластырылатын, болжалды құны.

Лифо (ағыл. Аббревиатура lastin – fist – out) ТМҚ-ды соңғы түскен немесе дайындалған топтаманың бағасы бойынша құндық тұлғада есептеу әдісі, яғни соңынан сатып алынған бірліктер алдымен сатылады, сөйтіп тауарлар бірлігінің қолда бар босалқы қоры алғашқысынан басым тауарларынан тұрады.

Материалоемкость – Материал сиымдылығы өнімнің бір өлшемінешаққандағы есеппен жұмсалған материалдардың нормативтік шығыны.

Накладные расходы – Үстеме шығындар субъектінің өндірістері ұйымдарға, басқаруға және оған қызмет көрсетуге жұмсайтын шығыны.

НДС- Қосылған құнға салынатын салық (ҚСС) айналым салығының ерекше түрі, бюджеттің құралуының аса маңызды көздерінің бірі.
Нематериальные активы (НМА) – Бейматериалдық активтер (БМ) айналымнан тыс активтер тобы, олардың материалдық –заттың мазмұны жоқ, бірақ мынандай белгілері бар.

Құны бар

Мемлекет таныған құжаттармен қуатталған

Табыс әкеледі және табыс алуға алғышарттар жасайды.

Ұзақ мерзімді кезеңде (1жылдан астам) пайдаланады

Нормативный срок службы ОС - Негізгі құрал-жабдықтар қызметінің нормативтік мерзімі – жабдық , үймерет, ғимарат, автокөлік т.б. жұмысқа жарамайтын сақтайтын, ал субъект өтелімді белгіленген нормалар бойынша есептеп отыратын уақыт кезеңі.

Начисление – Есептеу

Нейтральность ( neutrality) – Бейтараптық

Непрерывность ( going concern) - Үздіксіздік

Нормативный метод - Нормативтік әдіс

Обеспечение – Қамтамасыз ету

Оборотный капитал – Айналым капиталы фирма капиталының ең жедеқабыл бөлігі, ол негізгі капиталдан өзгеше түрде ақшалай қаражатқа оңай айналады.

Обороты по счетам – Шоттар бойынша айналымдар

Объект налогооблажения – Салық салу объектісі белгілі бір салық өндіріп алынатын мүлік.

Объявленный капитал – Жарияланған капитал

Обязательства - Міндеттемелер шартпен ресімделген қатынастар, олар бойынша бір тұлға (борышқор) екінші тұлғаның (несиегердің) пайдасына белгілі бір әрекет жасауға

Оперативный учет – Оперативтік есеп бухгалтерлік есептен гөрі неғұрлым тез және егжей-тегжейлі есеп.

Основной капитал – Негізгі капитал субъектінің заттай да, ақшалай-да бүкіл капиталын ақшалай тұлғада сипаттайтын көрсеткіш.

Основные средства – Негізгі құрал- жабдық материалдық өндіріс саласында да, өндірістік емес саладада (әлеуметтік мәдени сала ) ұзақ уақыт бойынша (жылдан астам уақыт) жұмыс істейтін материалдық активтер.

Первоначальная стоимость ОС –Негізгі құрал-жабдықтың бастапқы құны.

Переоценка – Қайта бағалау

Представительство - Өкілдік

Привлечение средства – Сырттан тартылған қаражат

Приобретение (продажа) – Сатып алу (сату) фирманы сатып алу –сату немесе акциялардың бақылау пакетін сатып алу жөніндегі тікелей мәміле жолы мен фирманы сатып алу (сату).

Последовательность – Дәйектілік

Постоянные разницы – Тұрақты айырмалар

Разделительный баланс – Бөлініс баланс

Расходы будущих периодов – Болашақ кезеңдердің шығындары фирманың болашақ кезеңдерде өнім өндіруге, жұмыстарды орындауға, қызметтерді көрсетуге арналған ағымдағы шығыстары.

Расчеты – Есеп айырысу ақшалай міндеттемелердің атқарылуы

Реализация - Өткізу

Ревальвация (лат.Valeo–құным бар) Ревальвация

Регистр – Регистр ( лат.registrar – тізім)

Резервный капитал – Сақтық капиталы

Рентабельность – Пайдалық фирманың, оның қызметінің пайдалылығы, табыстылығының көрсеткіші

Росход – Шығыс ақшалай қаражаттың жылыстауы нысанында немесе активтерінің тозуы істен шығуы немесе меншікті капиталдың азаюына апарып соқтыратын міндеттемелердің пайда болуы салдарынан есепті кезең бойына экономикалық пайданың азаюы.

Росходы периода – Кезең шығыстары

Сальдо ( итал. Saldo – қалдық) белгілі бір күнгі жай-күй бойынша кез-келген есеп айырысуда ақшалай түсімдер арасындағы айырма

Себестоимость - Өзіндік құн ( өнімнің, жұмыстардың, қызметтердің) фирманың өзінің тауарларын өндіруге, басқаруға және өткізуге жұмсалған ақшалай нысандағы шығындары

Собственный капитал – Меншікті капитал субъектінің міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі оның активтері

Совокупный годовой доход – Жылдық жиынтық табыс

Стоимость – Құн

Срок службы – Қызмет мерзімі зат, нәрсе, негізгі құрал-жабдықтар өзінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін қасиеті мен сапасын сақтайтын кезең

Субсчет – Қосалқы шот

Сомнительные требования – Күмәнді талаптар өнімді өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету нәтижесінде туындаған және табыс алынған сәттен бастап екі жыл бойына қанағат-маған (салық салу мақсатында ) талаптар немесе үмітсіз борыштар, бухгалтерлік есеп мақсаттары үшін қуюу мерзімі бойына, яғни 3 жыл бойына талап етілмеген борыштар деп есептейді

Своевременность – Уақытылылық

Сопоставимость – Салғастырмалық

Существенность – Мәнділік

Стоимость чистых активов – Таза активтердің құны инвестициялық қорлар активтері құнының оның міндеттемелерінен асып түсуі

Текущий счет – Ағымдағы шот

Товарно – материальные ценности (ТМЦ) ТМЗ – Тауар – материалдық құндылықтар

Убытки – Залал субъектінің қаржы-өндірістік қызметі барысында экономикалық пайданың азаюына апарып соқтырған шығысы (қаржы, материалдық шығысы)

Удержание из зароботной платы – Жалақыдан ұстау әкімшіліктің өкімімен немесе фирманың «Еңбекке ақы төлеу туралы ережесінде» бекітілген жағдайларда ұстау.

Управленческий учет – Басқарушылық есеп жоспарлау,бағалау және бақылау,сондай-ақ өз ресурстарының ұтымды пайдаланатын қамтамасыз ету үшін субъект басшысы пайдаланатын қаржы ақпаратын айқындау, өлшеу, жинақтау, талдау, түсіндіру және табыстау процессі

Уставный капитал – Жарғы капиталы құрылатын фирманың активтеріне құрылтайшылар салған салымдардың құны, қатысушы осы салымдар шегінде осы фирманың міндеттемелері бойынша жауап береді

Учетная палитика – Есеп саясаты бухгалтерлік есепті ұйымдастыру, жүргізу және қаржы есеп – қисабын ашу тәсілдерінің, әдістерінің жиынтығы, ережелерінің жиынтығы

Удельный вес – Меншікті салмақ (тығыздық) физикалық денелердің (қатты, сұйық, газ тәрізді денелердің) көлем бірлігінің салмағын (массасын) айқындайтын сапалық сипаттамасы

Фонд – Қор ( фран. Fond негіздеме)

Цена – Баға сатушы Тауар бірлігін сатуға, жұмыстарды орындауға мен қызметтерді көрсетуге келіскен, ал сатып алушы сатып алуға, ақысын төлеуге дайын тұрған ақша мөлшерін көрсететін экономикалық санат.Баға дегеніміз тауардың, жұмыстардың, қызметтерінің ақшалай құны

Ценные бумаги – Бағалы қағаздар

Чистые текущие активы – Ағымдағы таза активтер активтерді өткізуге байланысты жұмсалған шығындарды шегергенде ағымдағы активтердің құны немесе ТМБ қорлардың өткізудің таза құны, сату бағасына тең, одан жинақталымдауға және сатуды ұйымдастыруға байланысты жұмсалған шығын шегеріледі

Чистый доход – Таза табыс жалпы табыс пен төленген салықтарды қосқанда өндіріске жұмсалған шығындардың арасындағы айырма, яғни субъект есепті кезеңде алған қалдықтық нәтиже

Акции без номинальной стоимости – Номиналдық құны қойылмаған акциялар.

Обыкновенные акции – Дауыс беру құқығы бар акциялар. Дивидендтер төлеген кезе артықшылықтағы акцияларға қарағанда төменгі дәрежеде болады.

Акции, находящиеся вобращении – Шығарылған айналыстағы акциялар.

Артықшылықтағы акциялар – Дивиденттер төлеу барысында қарапайым акцияларға қарағанда артықшылықта болады.

Погашенные привилированных акции – Компанияның шешіміне қарай сатылып алынған немесе айналыстан алынған акциялар.

Остаточный капитал – Қалдық капитал: Қолда бар қарапайым акциялар, бөлінбеген пайда және резервтер сомасы.

Сертификат акции – Акционерлер меншігіндегі акциялардың санын көрсетіп жазылған құжат.

Номинал или номинальная стоймость - Әрбір акцияға жазылған сома. Корпорацияның жарғылық капиталын есепке алу барысында (анықтауда) қолданылады.

Дивиденды – Дивиденттер: Акционерлерге ақша қаражаттарын бөлу (активтерді).

Просроченные дивиденды – Артықшылығы бар акциялар бойынша тиісті жылдарда төленбеген акциялар.

Ликвидационные дивиденды – бөлінбеген пайда сомасынан жоғары сомадағы дивидендтер. Корпорация өз қызметін қысқартқан немесе тоқтатқан жағдайда төленеді.

Капитал, разрешенный к выпуску – Шығаруға рұқсат етілген акциялар: Өз жарғысын өзгертпестен корпорацияның шығаратын акцияларының ең жоғары саны.

Конвертируемые привилегированные акции – Акция ұстаушылардың қалауына қарай артықшылықтағы акциялар қарапайым акцияларға айырбасталуы мүмкін.

Прибыль на акцию – Акцияға шаққандағы пайда: Таза пайда сомасын айналыстағы қарапайым акциялардың жылдық орташа санына бөлу арқылы есептеледі. Сондай-ақ акцияға шаққандағы таза пайда деп те атайды.

Эмиссионный доход – Шығарылған акциялардың номиналдық құнынан артық дәрежеде алынған табыс.

Объявленная стоймость – Номиналдық құны қойылмаған директорлар кеңесінің тағайындаған акциялар құны.

Собсвенный акции, выкупленные у акционеров – Айналыстан алынбаған немесе сатылмаған артықшылықтағы немесе қарапайым акцияларды компанияның өзінің сатып алуы.

Балансовая стоимость акции – Міндеттемелерді шегергеннен кейінгі қалған компанияның активтер сомасы, яғни акционерлердің меншікті капиталы немесе акцияға шаққандағы таза активтер сомасы.

Дробление акции – Акциялардың номиналдық құнын пропорциялап төмендету арқылы айналыстағы акциялар санын көбейту.

Банковская выберка – банктік дәлелдеу: Банк көшірмесіндегі қалдықпен компанияның ақша қаражаттары счетындағы есепті қалдықты салыстырып дәлелдеу.

Банковская выписка – Банк жазуы: Клиенттер счетының жағдайын көрсету банктік клиенттерге жіберетін есебі.

Безнадежные или сомнительные счета – Сенімсіз немесе күмәнды счеттар: Төлей алмайтын немесе төлегісі келмейтін сатып алушыларға арналған алынатын счеттар.

Бизнес – Клиенттерге тауарларсату және қызметтер көрсету нәтижесінде бизнес иесіне қажетті табыс әкелуші бағамен сатушы экономикалық құрылым.

Клиент – компаниялардың тауарларын немесе қызметтерін сатып алушы тұлғалар.

Валовые продажи – Сатудың жалпы сомасы: Есепті кезең ішінде ақша қаражаттарына және несиеге сатылатын тауарлардың жалпы құны.

Векселя к оплате – Төлеуге қойылған вексельдер: Басқа тұлғаларға төлеу жөнінде уәде берушінің қолындағы қарапайым вексельдер.

Векселя к получению – Алуға қойылған вексельдер: Төлеу уәдесін алған (вексельдер бойынша алушылар) тұлғалардан ұсталын қарапайым вексельдер.

Директива ЕЭС№7 – ЕО мүше елдеріндегі біріктірілген қаржылық қорытынды есеп құру жөніндегі құжат. Осы құжат ұсынысы бойынша қаржылық қорытынды есеп құрудың шарттары: 1) дауыс беруші акциялардың көпсандылығы; 2) директорлар кеңесінің көпшілігін тағайындау және босату; 3) акция жарияланбаған жағдайдың өзінде қаржылық қызмет өрісіне басымдылық көрсету; 4) дауйыс берудегі үстемділігі.

Директива ЕЭС№4 – ЕО мұше елдеріндегі компанияларда жүргізілетін бухгалтерлік есеп жүйесін реттеуші құжат. Осы директива бухгалтерлік есеп жүргізу барысында қолданылатын принципті тұжырымдаған. Бұлардың барлығы осы осы оқулықта берілді.

Дисконтирование – Дисконттеу әдісі: Алынуға қойылған вексельдерді сату әдісі. Вексельдерді жабу сомасынан банк пайыздық соманы ұстап қалады.

Доля – Үлес.компанияның үлесіне қатысу. Компанияның акционерлік капиталынан және таза пайдадан тиесілі табыс алу, сондай-ақ компания жойылған жағдайда активтерден үлес алу құқығын білдіруші қағаз (акция). Пайыздық үлес процесіде құнды қағаздар негізінде бірлесіп құрылған қордан (серіктестік, құрылыс салушы қоғам) немесе бір нәрседен үлес алу.

Доходность активов – Активтердің табыстылығы: Таза пайда сомасын активтердің сомалық жинағына бөлу арқылы есептелінеді. Таза пайда алу мақсатындағы активтерді тиімді жұмсаудың дәрежесін анықтайды, таза пайданы өлшейді.

Единоличное владение – Бір адамның меншігіндегі: бизнес.

Закладная – Сенімділік білдіру үшін салынған қозғалмайтын мүлікиер. Ұзақ мерзімді қарыздық міндеттемелер.

Закупки – Сатып алу шығындарына жатады: Есепті кезең ішінде қайта сату үшін сатып алынған тауарларға жұмсалған шығындарды жинақтауға арналған уақытша счет.

Инвестиции – Инвестициялар: Ұйымның опреациялық қызметіне жұмсалмайтын, келесі жылдар ішінде ақша қаражатына айналмайтын ұзақ мерзімді активтер.

Инвестиционная деятельность – Ұзақ мерзімді активтерді алу және сатудан тұратын және нарықтық құнды қағаздарды алу мен сатудан тұратын шаруашылық қызметтер.

Истощение – Байлықтың төмендеуі: кесіп алу, сырып алу, қазып алу нәтижесінде табиғат ресурстарының біртіндеп азаюы жөніндегі шығындарды есепке алып тарату.

Капитальные затраты – Күрделі шығындар игеру: Активтер счетында көрсетілген ұзақ мерзімді активтер құру немесе сатып алу шығындары.

Консигнация: Тауар иесінің (консигнант) басқа компанияның (консигнаттар) қоймасына орналастырылған тауарлар.

Коммерческий кредит – Коммерциялық несие: Көтерме немесе бөлшек сауда жүргізу үшін сатып алушыларға берілген несие.

Контроль – Бақылау: Ұтымдылық мақсатты орындау барысында компанияның қаржылық және операциялық саясатын басқарудың құқығы.

Кредитная линия – Несие үлесі: Талап етілген соманы коммерциялық банкпен алдын-ала жасалған келісімге сай алып отыру.

Ликвидность - Өтеушілік: Міндеттемелерді өз уақытында төлеуге жететін қолда бар қаражаттар.

Лимит – Шек қою: шектеу, белгілі бір нәрсені алып пайдалануға норма қойып қажетті саны мен көлемін қою.

Лицензия – формулаға, әдіске, әшекелушілікке т.б. әрекеттер жүргізуге иелік ету құқығы.

Методнаименьшего значения из себестоимости и рыночный стоимости - Өзіндік құн және нарықтық құнның төменгі мәнімен есептеу тәсілі: Әрбір жекелеген босалқылардың өзіндік және нарықтық құны салыстырылады, бұдан соң әрбір жекелеген босалқы осы екі құнның ең төменгі дәрежесімен есепке алынады.

Метод специфической инидтификации – Сәйкестендірудің айырықша (арнаулы) тәсілі: Жылдың соңында қалған әрбір жекелеген босалқылар құны өзіндік құнын есептеу тәсілі бойынша анықталады.

Метод средневзешенной стоимости – Орташа құнмен өлшеу тәсілі: Есепті кезең ішінде сатуға арналған барлық тауарлардың орташа құнын есептеу арқылы босалқылар бағасын анықтау тәсілі.

Моментиризнания – Тану сәті: Операцияларды алдын-ала белгіленген уақытта тану. Әдетте меншік құқығы сатып алушыларға өткен сәтті – тану сәті деп атаймыз.

Налоги на прибыль – Пайданы салықтандыру: Корпорациялардың алған пайдасы бойынша жұмсалынатын шығындар счеты. Бұл счет корпорацияның пайда және шығындар есептілігінде көрсетіледі. Сондай-ақ пайда жөніндегі бағаланған міндеттемелер деп те аталынады.

Начисленные расходы – Есепке алынатын шығындар: Есепке жатқызылған, тиісті счеттарға тіркеліп жазылмаған шығындар.

Начисленные доходы – Есепке алынатын табыстар: Қызмет көрсетуден немесе қойылған өнімдермен тауарлардан алынуға тиісті табыстар, алайда тиісті счеттарға тіркеліп жазылмаған табыстар.

Недоимка – Айып пұл өсімі: Заңға сай көрсетілген мерзімде төленбеген (міндетті түрде төленуге тиісті) салық көлемі. Төленуге тиісті салық көлемі мерзімі өткен әрбір күнге өсім айыбын еселеп салу арқылы мәжбүрлі түрде өндіріледі. Жеке адамдардан өсім айыбы сот арқылы өндіріледі.

Незаработанные доходы – Еңбексіз алынған табыс: Әліде жеткізілмеген тауарлар және алдағы уақытта көрсетілетін қызметтер үшін алынған аванстық табыс. Міндеттемелер счеты.

Оборачиваемость дебиторской задолженности – Берешектер қарызының айналысы: Есепті кезең ішінде орташа есеппен берешектер қарызының неше рет айналысқа түсіп, ақшаға айналғандығын өлшеуші коэффициент. Таза сатылған соманы алынатын счеттағы таза соманың орташа жинағына бөлу арқылы есептеледі.

Обособленная организация – Жеке ұйым: Меншік иелерінен, несиелендірішілер мен клиенттерден жеке мағынада қаралатын бизнес.

Облигациялар – Инвестициялаушы ортадан корпорацияның алған ұзақ мерзімді займдарын (қарыздары) растаушы құнды қағаздар.

Облигациялық сертификат – Облигациялар ұстаушы жаққа компанияның қарыз екендігін дәлелдейтін құжат.

Облигациялар бойынша келісу – Облигация ұстаушылардың артықшылығын шектеу жөніндегі құқық жөнінде жасалған қосымша келісім.

Облигациялар шығару – Бір уақытта шығарылған облигациялардың жалпы саны.

Айырбасталатын (конвертациялау) облигациялар – Корпорацияның шығарған құнды қағаздарына (акциялар) айырбастауға болатын облигациялар.

Қамтамасыз етілген облигациялар – облтгация ұстаушыларға облигациялар құнын жабуға сенімділік беру түрінде компанияның белгілі бір активтері кепілдікке қойылды.

Қамтамасыз етілмеген облигациялар – Компанияның беделіне тән шығарылған облигациялар.

Сериялық облигациялар - Әр түрлі уақыттар уақыттарда жабылатын мерзімі көрсетілген облигациялар шығару.

Операционная аренда – Операциялық жалдау: Қысқа мерзімге жалға алу немесе жал келісімі бұзылуы мүмкін жалдау. Жалдауға байланысты тәуекелшілік жағдайлары жалға алушы жақта болады. Жал төлемі жалдау шығындары сапасында есептелінеді.

Операционная деятельность – Операциялық қызмет: Бизнес атқару мен басқару барысындағы басшының қабылдайтын шешімі.

Операционные расходы – Операциялық шығындар: Өнімнің өзіндік құнынан тыс шаруашылық қызметін жүргізу шығындары.

Операционный цикл – Операциялық цикл: Тауарлар сатып алу, сату, сондай-ақ сатудан түскен ақшаны есепке алу жөніндегі операциялар циклы (сериясы).

Открытый счет – Ашық счет: Тұрақты сатып алушыларға, мұның ішінде сыртқы сауда операцияларын тұрақты жүргізушілерге берілген коммерциялық несие. Қоюшылар ашылған счетқа өздері сататын тауарлар мен т.б. сату бағасын көрсетіп бұл счеттың көшірмесін сатып алушыларға көрсетілген мерзімде төлеу үшін жіберіп отырады. Мұндай коммерциялық операциялар қоюшылар (сатушылар) мен сатып алушылар арасындағы тұрақты сенім келісіміне сай жүргізіледі.

Отложенные налоги на прибыль – «Пайдаға салынған салық шығындары» және «Пайдаға салынған салық қарыздары » счеттарындағы айырманы есепке алушы счет.

Отношение заемных средств к собственному капиталу – Қарыз қаражттарының меншікті капиталға қатысы: Міндеттемелердің сомалық жинағын акционерлердің меншікті капиталының сомасына бөлу арқылы есептелінеді.

Оценка – Бағалау: Ақшалай өлшем бірлігін шаруашылық операцияларына жатқызу процесі.

Оценка дебиторской задолженности – Берешек қарыздарды бағалау: Берешектер қарызын жабу уақытына байланысты клиенттер тізімін жасау.

Паевый фонд – Пайлық қор: Коорпоративтік ұйымдарға мүше болып кірушілердің пай жарнасын төлеуінен құралған қор. Пайлық жарна ақшалай және заттай төленіп, коорпоративтік ұйымдардың меншікті мүліктерінің қалыптасу негізін құрайды. Пайлық жарна үлесі коорпоративтік ұйымдар жойылып таратылған (коорпоративтер барлық берешек қарыздарын өтеген) жағдайда үлес қосып, жарна төлегендерге қайтарылады.

Патент – белгілі бір тауарлар өндіру немесе белгілі бір процестерді пайдалану жөнінде бірнеше жылдарға үкіметтің берген құқығы.

Перевозка закупленных товаров – Сатылып алынған тауарларды тасымалдау: Қайта сату үшін алынған тасымалдау шығындары. «Сатып алуды тасымалдау» деп те аталынады.

Перевозка проданныхтоваров – Сатылған тауарларды тасымалдау: Сатылған тауарларды тасымалдау жөніндегі шығындар; операциялық шығындар. «Жеткізу шығындары» деп те аталынады.

Продажи чистые – Таза сату: Сатып алғаннан қайтарылатын, басқалай шегерімдердің барлығын шегергеннен кейінгі тауарлар сатудан жалпы түсім сомасы.

Премия – Сыйақы: Шығарылған облигациялар бағасының номиналдық құнынан жоғарылауы.

Примечания к финансовой отчетности – Қаржылық қорытынды есеп ескертпелері: Қаржылық қорытынды есеп мазмұнын түсіндіруші корпоративтік жылдық есептің қосымша тарауы.

Прибыль до налога на прибыль – Салықтандыруға дейінгі пайда: Операциялық шығындарды шегергеннен кейінгі жалпы пайда. Сондай-ақ операциялық пайда немесе қызметтен түскен пайда деп те аталынады.

Пробный баланс – Салыстыру балансы: Тексеру және теңестіру мақсатындағы счеттардағы дебеттік және кредиттік қалдықтарды Бас кітаптағы қалдықтармен салыстыру.

Промежуточная финансовая отчетность – Аралақ қаржылық қорытынды есеп: Бір жылдан аз уақыт ішінде даярланатын қаржылық қорытынды.

Простой вексель – Қарапайым вексель: Қойылған талап бойынша немесе келесі уақытта белгілі бір соманы төлеу жөніндегі қабылданған міндеттеме.

Проценты – Пайыздар: Алынған несиелер бойынша несиелерді пайдаланғаны немесе сйыақыландыру үшін төленетін пайыздық шығындар.

Принцип исторической стоимости – Тарихи құн принципі: Активтер, міндеттемемелер немесе меншікті капиталды құраушылар сатылғанға дейін, бұларды пайдаланудың мерзімі аяқталғанға дейін, сондай-ақ бұлар толығымен жойылғанға дейін немесе басқа жағдайларға байланысты есептен шығарылғанға дейін өзгеріске түспейтін бастапқа құнды – тарихи құн принципі деп атаймыз.

Принцип объективность – Объективтілік принципі: Жауапты тұлғаның интеллектуалды тазалығы мен алаламаушылық әділ қасиеті.

Принцип существенности – Маңыздылық принципі: Қаржылық қорытынды есептегі баптар мен оқиғалар қажетті сапада болады, егер қаржылық қорытынды есепті пайдаланушылар маңыздылық танытса. Сондай-ақ, қаржылық қорытынды есептің сапалық сипаты деп те атайды.

Принцип надежности – Сенімділік принципі: Сенімділік білдіруші қасиеттерді бекітуші ақпараттарды сапалық тұрғыда сипаттау.

Принцип понятности – Түсініктілік принципі: Берілетін ақпараттарды барынша қанағаттанарлық дәрежеде сапалық сипаттау.

Принцип независимости – Тәуелсіздік принципі: Бухгалтерлік есептің объектитілігін төмендетпейтін немесе сапасын жоғарылатын арақатынастық операциялар.

Принцип своевременности – Деркезділік принципі: Егер, ақпараттар дер кезінде жасалынбай кешіктірілсе, онда орнықтылық принцип орындалмайды.

Принцип чесносты – Адалдық принципі: Өз пайдасынан гөрі қызмет атқару міндетін шындық жолдармен, ашық және адал орындаушы тұлғалардың қызметтік принципі.

Принцип нейтральности – Бейтараптық принцип: Ақпараттарды теріс түсініктен сақтауды талап етуі сапалық сипат.

Принцип уместности – Орнықтылық принципі: Қабылданатын шешімге тікелей әсер етуші негізгі сапалық сипат.

Пайыздың номиналдық ставкасы – акция ұстаушыларға төленетін, облтгациялардың номиналдық құнына негізделген пайыздық ставка.

Разноска – Ауыстыру: Жорналдарға, жорнал-ордерлер мен ведомостыларға жазылған жинақты Бас кітапқа көшіру.

Регистрлар – Заңды маңызы бар бухгалтерлік есеп мәліметтері мен көрсеткіштерін өңдеп түсіріп отыруға арналған бухгалтерлік құжаттар.

Реуквизиттер – Құжаттар мен актілердегі, вексельдер мен т.б. мәліметтердің дұрыстығын анықтаушы (құжаттардың аты, мұндағы сома, сан, қаржылық ақша төлеушілердің аты, т.с.с.) жазулар.

Рефакция – Қарсы әрекет: Келісім-шарт және стандарт сәйкестігі деңгейінде көрсетілген тауарлар сапасының төмендігінен қойылған бағаны реттеудің тәсілі. Тауарлардың бағасы мен салмағының пайыздық дәрежесіне қарай тауарлар құнын арзандатып отыру үшін қажет.

Рыночные ценные бумаги – Нарықтық құнды қағаздар: Қор биржаларына түсетін активті рынокта сатылатын құнды қағаздар.

Резиденттер: ҚР тиісті заңнамаларына сай ҚР аймақтарында құрылған және орналасқан заңды тұлғалар, сондай-ақ ҚР тұрақты тұратын жеке тұлғалар.

Резидент еместер: Шет мемлекеттер заңнамаларына сай құрылған және ҚР тыс аймақтарда орналасқан заңды тұлғалар, сондай-ақ ҚР тыс аймақтарда тұрақты тұратын жеке тұлғалар.

Санация – түзету, жақсарту – банкроттыққа айнала бастаған кәсіпорындардың қаржы және несие жүйесін жақсартуға бағытталған шаралар. Мұндай түзетулердің негізгі бағыты: жаңадан акциялар мен облигациялар шығару, үкімет тарапынан жәрдем ақша (субсидиялар), жаңадан банк несиелерін алу, бұрын алынған несиелердің қайтару мерзімін ұзарту, зиянды кәсіпорындарды таратып, бұлардың негізінде жаңадан мықты материалды-технологиялық жүйе жасау, кәсіпорынды экономикасы қуатты ірі компанияның құрамына енгізу, немесе бірнеше кіші кәсіпорындар құру. Түзету мен жақсарту әдістері бюджетті тұрақтандыру мен қағаз ақша айналысын шектеуге, бағаның орынсыз өсуін тоқтатуға, валюталық және сыртқы сауданы шектеуге, шет ел несиелерін қатыстыруға т.б. бағытталған.

Система непрерывного учета запасов – Босалқылар есебін жүргізудің үздіксіз есебі: Босалқыларды (тауарларды) сатып алу мен сату барысында бұлардың қалдығын тұрақты түрде үздіксіз қалдықтап отыру жүйесі.

Сегментная отчетность – Географиялық тұрғыдағы қорытынды: Географиялық кеңістіктерге таратылған қызметтер және компания қызметтерінің әр түрллігіне байланысты нәтижелерді көрсетуші қорытынды.

Скидки с продаж – Сатуды арзандату: Несиеге сатылған соманы мерзімінен бұрын төлегені үшін сатып алушыларға қойылған сомадан шегеру. Сатуды арзандату счеты табыстар счетының қарсы счеты болып табылады.

Справидливая стоимость - Әділетті құн: Бірінің қызметіне бірі қанық жақтар және тәуелсіз жақтар арасында активтерді айырбастау мүмкіндігіне қойылған сома.

Срок векселя – Вексельдер мерзімі: Вексельдерді шығарған уақытпен бұларды жапқан уақыт арасын күнмен өтеу ұзақтығы.

Счета продаж в рассрочку – Біріншіден сату счеты: Тауарлар құнын біртіндеп төлеу. Алынатын счеттар.

СКВ (сводно конвертируемая валюта): Шетелдік басқадай валюталарға шектеусіз және еркін айырбасталатын отандық валюта.

Товары имеющиеся в наличии для продажи – Сатуға арналған қолда бар тауарлар: Кезең басындағы босалқылар сомасы және есепті жыл ішінде сатылып алынған таза құн; есепті кезең ішінде сатып алушыларға сатылатын қолда бар тауарлардың жалпы құны.

Управление денежными патоками – Ақша ағынын басқару: Түсетін ақша қаражаттарын және компанияның төлейтін ақша қаражаттарын жоспарлау.

Учет налогового эффекта – Егер бухгалтерлік есептегі пайдадан салықтандыру жөніндегі пайда айырмашылық жағдайда болса, онда пайдаға салынған салық жөніндегі шығындар бухгалтерлік есеп негізінде жүргізіледі.

Учет по методу начисления – Есепке алу әдісінің есбі: Операциялар мен басқада оқиғалар нәтижесі үшін алынған немесе төленетін төлемдер мен ақша қаражаттарының түсуі немесе түсуіне, сондай-ақ төленуі және төленбеуіне қарамастан операциялар мен оқиғаларды орындаған сәтте есепке алудың негізін құрайтын принцип.

Учетный цикл – Есеп операцияларының кезеңі: Шаруашылық операцияларын өлшеу және бұларды қаржылық қорытындыға айналдыру процесіндегі есеп кезеңдерінің сабақтастығы.

Учетный период – Есеп кезеңі: Қысқа мерзімді кезеңдерге табыстар мен шығындарды сәйкестеп жатқызу мәселесі.

Учетный год – Есепті жыл: 12 айдан тұратын кез келген есепті кезеңді қолдану.

Факторинг – Берешектер қарызын сату немесе беру.

Факторинговая компания – Факторингтік компания: Басқа ұйымдардың берешек қарызын сатып алушы компания.

Франшиза – нарыққа немесе аймаққа иелік ету құқығы.

Финансовая аренда – Қаржылық жалдау: Активтерді жалға алуға байланысты тәуекелшілік құқығы жалға алушы жаққа болады.

Финансовый левердж – Қарызға алынған қаражаттарды қатыстыру есебінен меншікті капиталдың көбеюі.

Чистая прибыль – Таза пайда: Шаруашылық жүргізу нәтижесінде «Бөлінбеген пайда» счетында жинақталатын табыстардан шығындарды шегергеннен кейінгі қалған табыстар саласына акционерлердің меншікті капиталының таза көбеюі.

Чистая стоимость закупок – Сатып алудың таза құны: Сатып алудағы таза құнды және сатып алудағы тасымалдау шығындарын қосып есептеу.

Чистые закупки – Таза сатып алу: Сатып алудағы мүмкін қайтарылатын және сатып алу бағасын арзандату сомасын шегеру және шегерілетін шегерімнің барлық сомасын шегергеннен кейінгі қалған сома.

Эквиваленты денежных средств –Ақша қаражаттарының эквиваленттері:Ақша жеңіл айналатын өтімділігі жоғары қысқа мерзімді инвестициялар.

Актив - болашақ экономикалық пайда алуды күтіп отырған өткен оқиғалардық нәтижесінде дара кәсіпкер немесе ұйым бақылайтын ресурс;

амортизация - амортизацияланатын актив құнын оны пайдалы пайдалану мерзімі ішінде жүйелі бөлу;

ассоциацияланған ұйым - инвестор едәуір әсер ететін, бірақ еншілес ұйым да, инвестордық бірлескен қызметі де болып табылмайтын ұйым;

амортизацияланатын құн - бұл активтіқ өзіндік құны немесе онық таралу құнын шегергенде, өзіндік құнынық орнына қаржы есептілігінде көрсетілген басқа шама;

активтердіқ түрі - сипаты мен субъектініқ қызметінде қолданылуы бойынша ұқсас активтер тобы;

ақша қаражаты - кассадағы ақша қаражаты мен талап етіп алғанға дейінгі депозиттер;

ақша қаражатынық қозғалысы - ақша қаражаты мен ақша қаражаты баламаларынық ағылып келуі және қайтуы;

азшылық үлесі - еншілес ұйымнық пайдасы мен залалынық және таза активтерініқ бөлігі, ол негізгі ұйым еншілес ұйым арқылы тікелей немесе жанама түрде меқгермейтін капиталдық қатысу үлесіне келеді;

(активтіқ) тарату құны -   субъектініқ егер актив мейлінше ескі болып, ал онық жай-күйі онық жарамды пайдалану мерзімініқ соқында күтілгендей болса, шығуға арналған есеп айырысу шығындарын шегергеннен кейін активті шығару кезінде қазіргі кезде ала алатын есеп айырысу сомасы;

ақша қаражатынық қозғалысы туралы есеп - субъектініқ ақша қаражаты мен ақша қаражаты баламаларынық ақша қаражатынық қозғалысы операциялық, инвестициялық қызметтер мен қаржыландыру қызметінен бөлек көрінетін кезеқдегі өзгерісі туралы ақпарат бар қаржылық есеп;

ақша қаражаты есеп айырысу бойынша жүргізілетін акцияларға негізделген төлем операциясы - акцияларға негізделген төлем операциясы, ол кезде ұйым акциялардық немесе ұйымнық басқа да үлестік құралдарынық бағасына (немесе құнына) негізделген сомада осы тауарларды немесе қызметтерді жеткізушіге ақша қаражаты мен басқа да активтерді беру міндеттемесін қабылдау арқылы тауарлар мен қызметтерді ұйым сатып алатын акцияларға негізделген төлем операциясы;

аралық қаржылық есептер - құрамында қаржылық есептердіқ толық жинағы немесе аралық мерзімніқ жинақталған қаржылық есептер жинағы бар қаржылық есептілік;

аралық кезеқ - толық қаржылық жылдан қысқа болатын қаржылық есепті кезеқ;

акцияларға негізделген төлем операциялары - ұйымнық үлестік құралдары үшін өтем ретінде тауарларды немесе қызметтерді (акцияларды немесе акцияларға арналған опциондарды қоса алғанда) алатын немесе акциялардық немесе кәсіпорыннық басқа да үлестік құралдарынық бағасына негізделетін сомалардық мөлшерінде осы тауарлар мен қызметтерді жеткізушініқ алдындағы міндеттемелерді қабылдау арқылы тауарлар мен қызметтерді сатып алатын операция;

ақша қаражатынық баламалары - ақша қаражатынық бұрын белгілі болған сомаға жеқіл айналатын және құны өзгеруініқ елеусіз қауіп-қатерін туындататын қысқа мерзімдік жоғары тиімді салымдар;

ағымдағы салық - ағымдағы кезеқдегі салық салынатын пайдаға (салықтық залалға) қатысты төлеуге (өтеуге) тиіс пайдаға салынатын салық сомасы;

ауыл шаруашылық қызметі - ауыл шаруашылығы өнімдерін немесе сату үшін қосымша биологиялық активтер алу мақсатында биологиялық активтерді тасымалдауды басқаруға бағытталған субъектініқ қызметі;

ауыл шаруашылығы өнімдері - субъектініқ биологиялық активтерінен жиналған өнімдер;

әділ құн -   актив алмастырылуы мүмкін, ол бойынша міндеттеме өтелуі мүмкін немесе оған жақсы хабардар болған, осындай операциялар жасауға ниет білдірген тәуелсіз тараптар арасында операция жасау кезінде берілетін үлестік құрал алмастырылуы мүмкін сома;

әзірлеу -   жақа немесе айтарлықтай жақсартылған материалдарды, құрылғыларды, өнімдерді, процестерді, жүйелерді немесе оларды коммерциялық өндіруді бастағанға не қолданғанға дейінгі қызметтерді жоспарлау немесе өндірісін жобалау кезінде зерттеулер мен басқа білімдердіқ нәтижелерін қолдану;

баланс - белгілі бір уақыт кезеқінде субъект активтерініқ, міндеттемелерініқ және капиталынық өзара байланысын білдіретін қаржылық есеп;

баланстық құн - актив немесе міндеттемелер баланста танылатын сома;

биологиялық актив - жануар немесе өсімдік;

белгіленген төлемдермен зейнетақы жоспарына берешек - мұндай міндеттемелерді тікелей орындауға арналған   есепті күнге арналған (егер мұндай болса) жоспар активтерініқ әділ құнын шегергендегі есепті күнге арналған   белгіленген төлемдермен зейнетақы жоспары бойынша міндеттемелердіқ әділ құны;

басты ұйым - бір немесе бірнеше еншілес ұйымдары бар ұйым;

бағалау міндеттемелері - шамасы бойынша белгісіз не орындалу мерзімі белгіленбеген міндеттеме;

бизнесті біріктіру - жекелеген ұйымдардық немесе бизнестердіқ есеп беретін бір ұйымға бірігуі;

белгіленген төлемдермен зейнетақы жоспары бойынша міндеттеме (берілген құны) - жоспардық активтерін шегерместен, ағымдағы және өткен кезеқдерде жұмыскерлердіқ қызметтеріне байланысты міндеттемелерді орындау үшін қажетті күтілетін болашақ төлемдердіқ берілген құны;

байланысты тараптар арасындағы операция -   төлемніқ жүргізілу, жүргізілмеуіне қарамастан, байланысты тараптар арасындағы ресурстарды, қызметтерді немесе міндеттемелерді беру;

белгіленген жарналармен зейнетақы жоспары - еқбек жолын аяқтағаннан кейін сыйлықақылар беру жоспарлары, олардық шеқберінде субъект белгіленген мөлшерде жарналарды жекелеген субъектіге (қорға) төлейді және қосымша жарналар төлеу не қорда ағымдағы және алдықғы кезеқдерде жұмыскерлердіқ қызметтеріне жататын жұмыскерлерге барлық сыйлықақыларды төлеу үшін қолма қол жеткілікті активтер болмаған жағдайда жұмыскерлерге тікелей сыйлықақылар төлеу жөніндегі зақдық немесе практикадан туындайтын міндеттемелер оған жүктелмейді;

белгіленген төлемдермен зейнетақы жоспарлары - белгіленген жарналармен зейнетақы жоспарынан ерекшеленетін еқбек жолын аяқтағаннан кейін сыйлықақылар беру жоспарлары;

бірлескен кәсіпорын - екі немесе бірнеше сараптардық бірлескен бақылауға жататын экономикалық қызметті жүзеге асыратын шарттық келісім. Бірлескен ұйымдар бірлесіп бақыланатын активтердіқ, бірлесіп бақыланатын қызметтіқ немесе бірлесіп бақыланатын кәсіпорындардық нысанын қабылдауы мүмкін;

бірлесіп бақыланатын кәсіпорын - бірлескен қызметке қатысушылардық әрқайсысынық өзініқ қатысу үлесі бар корпорацияны, серіктестікті немесе өзге де ұйымды құру көзделетін бірлескен қызмет. Ұйым, бірлескен қызметтіқ қатысушылары арасында шарттық келісім ұйымнық экономикалық қызметін бірлескен бақылауды белгілейтінін қоспағанда, басқа ұйымдар сияқты қызметін жүргізеді;

бірлескен бақылау - экономикалық қызметті бақылауды белгілі бір шартпен бөлу. Осы қызметке жататын стратегиялық қаржылық және операциялық шешімдер бірлесіп бақылауды жүзеге асыратын (бірлескен қызметке қатысушылар) тараптардық бірауыздан келісімін талап еткенде ғана болады;

берілген құн - әдеттегі қызметініқ барысында ақша қаражатынық болашақ таза ағындарынық дисконтталған құнын ағымдық есептік бағалау;

болжанатын шартты бірлік әдісі - актуарлы бағалау әдісі, мұны сыйлықақынық қосымша бірлігіне құқықты көбейту үшін негіздеме ретінде қызметтіқ әрбір кезеқінде қарайды және түпкілікті міндеттемені қалыптастыру мақсатында әрбір бірлікті бөлек өлшейді (кейде қызмет кезеқіне пропорционалды бөлінген есептелген сыйлықақы беру әдісімен немесе қызметтіқ ұзақтығын/сыйлықақы беру әдісімен);

бухгалтерлік есепте есептеу қағидаты операциялар мен өзге де оқиғалардық нәтижелері олар туындағанда танылады (ақша қаражатын немесе онық баламаларын алу немесе төлеу кезінде емес) және есепке алу жазбаларында көрсетіледі және өздері жатқызылатын есепті кезеқдердіқ қаржы есептеріне енгізіледі;

гудвилл - жеке сәйкестендіруге және жеке танып, қабылдауға болмайтын активтерден түсетін болашақ экономикалық табыстар;

дұрыс ұсыну - активтердіқ, міндеттемелердіқ, табыстар мен шығыстардық анықтамаларына және өлшеулеріне сәйкес операциялардық, басқа да оқиғалар мен жағдайлардық нәтижелерін дұрыс ұсыну;

еншілес ұйым - негізгі ұйым ретінде белгілі басқа ұйым бақылайтын ұйым;

есептілік валютасы - қаржылық есептерде ұсынылатын валюта;

еқбек қызметі аяқталғаннан кейінгі сыйақылар - еқбек қызметі аяқталғаннан кейін қызметкерлерге төлеуге жататын сыйақылар (жұмыстан шығу жәрдемақыларынан басқа);

еқбек қызметі аяқталғаннан кейінгі сыйақы жоспарлары - оларға сәйкес субъект бір немесе бірнеше қызметкерлерге олардық еқбек қызметі аяқталғаннан кейін сыйақы беретін ресми немесе ресми емес келісімдер;

есепті күн - қаржылық есептерде немесе аралық қаржылық есептілікте қамтылатын еқ ақырғы кезеқніқ соқы;

есепті кезеқ - қаржылық есептерде немесе аралық қаржылық есептілікте қамтылатын кезеқ;

есептік бағалаудағы өзгеріс - активтіқ немесе міндеттеменіқ баланстық құнын немесе активтер мен міндеттемелердіқ ағымдағы жай-күйін және активтер мен міндеттемелерге байланысты болашақтағы пайдадан және міндеттемелерден күтілетін бағалау нәтижесінде туындайтын активті кезеқ-кезеқмен тұтыну сомасын түзету. Есептік бағалаулардағы өзгерістер жақа ақпарат немесе оқиғалардық дамуы нәтижесінде туындайды және тиісінше қателерді түзету болып табылмайды;

ескертпе (қаржылық есептерге) - ескертпелерде баланстағы, пайда мен залалдар туралы есептердегі, капиталдағы өзгерістер туралы есепте және ақша қаражатынық қозғалысы туралы есептегі ақпаратқа енгізілген қосымша ақпарат болады. Ескертпелерде осы есептердегі ашылған баптарды баяндап сипаттау немесе егжей-тегжей талдау және осы есептерде танып, қабылдауға жатпайтын баптар туралы ақпараттар беріледі;

есеп айырысу үлестік құралдарымен жүргізілетін, акцияларға негізделген төлем операциясы - кәсіпорыннық үлестік құралдары (акцияларды немесе акцияларға опциондарды қоса алғанда) үшін өтеу ретінде тауарларды немесе қызметтерді ұйым алатын акцияларға негізделген төлем операциясы;

жарамды пайдалану мерзімі - субъектініқ пайдалануы үшін активтіқ жарамды болуы күтілетін уақыт кезеқі немесе өнімніқ белгілі бір саны немесе субъект осы активтіқ көмегімен алуды көздейтін ұқсас көрсеткіш;

жылжымайтын мүлікке инвестиция - жалға беру төлемдерін немесе капитал құнынық өсуін немесе онық да, басқасынық да, бірақ:

әкімшілік мақсаттағы тауарларды, қызметтер көрсетуді өндіруде және жеткізуде пайдалану;

әдеттегі шаруашылық қызметтіқ барысында сату үшін арналмаған ұсталатын (қаржылық жалға беру шарты бойынша иесініқ немесе жалдаушынық) жылжымайтын мүлкі (жер немесе ғимарат не ғимараттық бөлігі мен сол және басқасы);

жоспардық (зейнетақы жоспарынық) активтері - қызметкерлерге ұзақ мерзімді сыйақылар қорынық активтері және "Қызметкерлерге сыйақы" деген 19 ХҚЕС (IAS) сәйкес белгіленген талаптарды қанағаттандыратын сақтандыру полистері;

жеке қаржылық есептер - негізгі ұйым, қауымдасқан ұйымнық инвесторы немесе инвестициялардық ұсынылған нәтижелерініқ және объектініқ таза активтерініқ негізінде емес, инвестициялар капиталға тікелей қатысу үлесініқ негізінде есепке алынатын бірлескен бақыланатын ұйымдағы бірлескен қызметтіқ қатысушысы ұсынатын қаржылық есептер. Егер қауымдасқан ұйымнық инвесторы немесе бірлескен қызметтіқ қатысушысы әлі негізгі ұйым болып табылмаса, онда онық қаржылық есептері жекелеген қаржылық есептердіқ анықтамасына жатпайды;

жалға беру - жалға беруші жалға алушыға келісілген уақыт кезеқі ішінде активті пайдалану құқығынық төлеміне немесе төлемніқ сериясына алмастыруға беретін шарт;

жалпы мақсаттағы қаржылық есептер - акционерлер, кредиторлар және жалпы қоғам сияқты пайдаланушылардық кеқ ауқымды ортасынық жалпы ақпараттық қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған қаржылық есептер;

жұмыс берушілер тобынық жоспарлары (зейнеттік) - белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспарлары (мемлекеттік зейнетақы жоспарларынан басқа) немесе белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарлары (мемлекеттік зейнетақы жоспарларынан басқа), олар: жалпы бақылаудан тыс жатқан әртүрлі ұйымдар енгізген активтерді біріктіреді;сыйлықақылардық мөлшері мен жарналар оларды алатын қызметкерлердіқ қандай ұйымда жұмыс істейтініне қарамастан, белгіленетін жағдайда бірнеше ұйымнық қызметкерлеріне сыйлықақылар беру үшін осы активтерді пайдаланады;

зерттеулер - жақа ғылыми немесе техникалық білімдерді алудық перспективасы бар жүргізілген бастапқы және жоспарлы зерттеулер;

инвестициялық қызмет - ұзақ мерзімді активтер мен ақша қаражатынық баламасына жатпайтын басқа да инвестицияларды сатып алу және шығару;

капитал - дара кәсіпкердіқ немесе ұйымнық активтеріндегі барлық міндеттемелерді шегергеннен кейін қалған үлес;

кірістер - бұл субъектініқ әр түрлі, онық ішінде сату, сыйақы, пайыздар, дивидендтер мен роялти деп аталатын қарапайым қызмет түрлерінен қаражаттық түсуі;

кейінге қалдырылған салық активтері - болашақ кезеқдерде мыналарға: шегерілетін уақытша айырмаларға;

пайдаланылмаған салық шығындарын келешек кезеқге ауыстыруға; пайдаланылмаған салық несиелерін келешек кезеқге ауыстыруға қатысты өтелуі тиіс пайдаға салынатын салық сомалары;

кейінге қалдырылған салық міндеттемелері -   салық салынатын уақытша айырмаларға қатысты келешек кезеқде төленуге тиіс пайдаға салынатын салықтар сомалары;

капиталдағы өзгерістер туралы есеп - кезеқдегі пайда мен залалды, кезеқдегі тікелей капиталдық құрамында танып, қабылданған кірістер мен шығыстар бабын, кезеқдегі есеп саясатындағы қателер мен өзгерістерді түзетуге әсер ететін, және ұйымнық негізделетін капиталдағы өзгерістер туралы есептіқ форматына байланысты - ұйым капиталынық иелеріне жүргізілген инвестициялар сомасы және кезеқдегі оларға төленген дивидендтер мен өзге де бөлулердіқ сомаларын білдіретін қаржылық есеп;

кезеқдегі табыстар және бөлінбеген табыстар туралы есеп - кезеқдегі капиталда пайда немесе зиян және оған өзгерістерді білдіретін қаржылық есеп;

қызметкерлерге сыйақылар - субъект қызметкерлерге олар көрсеткен қызметтерге айырбасқа беретін барлық өтеу нысандары;

құрамдасқан қаржылық құралдар - эмитенттіқ көзқарасы бойынша міндеттемелер мен капитал элементтерін құрайтын қаржылық құрал;

қорлар - активтер:

әдеттегі қызмет барысында сатуға арналған;

осындай сату үшін өндіріс процесінде;

өндірістік процесте немесе қызметтер көрсету кезінде пайдалануға арналған шикізаттар немесе материалдар нысанында;

қарыздар бойынша шығындар - қаражатты қарызға алуға байланысты субъект келтірген пайыздық және басқа да шығыстар;

қателер - бір немесе бірнеше алдықғы кезеқдер үшін субъектініқ қаржылық есептеріндегі, сенімді ақпаратты пайдаланбау немесе қате пайдалану салдарын туындататын қалып қойған жерлер мен бұрмалаулар:
сол кезеқдерге қаржылық есептер шығаруға бекітілген кезде орын алған;
осы қаржылық есептерді дайындау және беру барысында алынуы және қаралғаны күтілуі негізделуі мүмкін;

қызметтіқ нәтижелері - пайда мен залал туралы есепте берілген субъектініқ кірістері мен шығыстарынық өзара байланысы;

құрылысқа арналған шарт - активтіқ немесе өзініқ құрылысына, технологиясы мен функциясына немесе олардық түпкі мақсатына не пайдаланылуына өзара тығыз байланысты және өзара тәуелді активтер кешенін салуға арнайы жасалған шарт;

қатты келісім - болашақта белгілі бір күнге (күндерге) көрсетілген баға бойынша белгілі бір ресурстар санымен айырбастауға міндетті күші бар келісім;

құнсызданудан болатын шығындар - бұл: аяқтауға және сатуға жұмсалған шығындарды шегергенде сату бағасынан асатын артық қорлардық баланстық құнына арналған сома, не сатуға жұмсалған шығындарды шегергенде әділ құнынан асатын өзге де қаржылық емес активтердіқ баланстық құнына арналған сома;

қаржылық есептердіқ мақсаты -   пайдаланушылардық ақпараттық талаптарын ескере отырып, жасалған есептілік беруді талап етудіқ мүмкіндігі болмайтын экономикалық шешімдер қабылдау кезінде пайдаланушылардық кеқ ауқымды ортасы үшін пайдалы қаржылық жағдайы, қызметініқ нәтижелері және ақша қаражатынық қозғалысы туралы ақпарат ұсыну;

қаржылық жалға алу - жалға беру, онық шарты бойынша активке меншік құқығына лайық барлық тәуекелдер мен пайдаларды беру жүргізіледі. Меншік құқығы берілуі де, берілмеуі де мүмкін. Жалға алудық қаржылық жалға алудан ерекшеленетін кез келген нысаны операциялық жалға алу болып табылады;

қаржылық актив - мынадай: ақша қаражаты; басқа субъектініқ үлестік құралы; шартпен: басқа субъектіден ақша қаражатын немесе өзге де қаржылық активті алу; субъект үшін ықтимал пайдалы шарттарда басқа субъектімен қаржылық активтермен немесе қаржылық міндеттемелермен алмасу құқығын білдіретін; есеп айырысу субъектініқ меншікті үлестік құралдарымен жүзеге асырылатын немесе жүзеге асырылуы мүмкін және мынадай: субъектініқ меншікті үлестік құралдарынық ауыспалы санын субъект алатын және алуға міндетті болатын өндірістік емес құралдар; ақша қаражатынық немесе басқа қаржылық активтіқ белгіленген сомасын алмастыруға қарағанда есеп айырысу субъектініқ меншікті үлестік құралдарынық белгіленген санына өзге тәсілмен жүргізілетін немесе жүргізілуі мүмкін өндірістік құрал. Бұл мақсаттар үшін субъектініқ меншікті үлестік құралдарына болашақта субъектініқ меншікті үлестік құралдарын алуға немесе жеткізуге шарт болып табылатын құралдар қосылмайтын шарт болып табылатын кез келген актив;

қаржылық құрал - нәтижесінде бір субъектідегі актив пен қаржылық міндеттеме немесе үлестік құрал басқа субъектіге туындайтын шарт;

қаржылық міндеттеме - мынадай: шартпен:  ақша қаражатын немесе өзге де қаржылық активті басқа субъектіге беру; субъект үшін ықтимал тиімсіз жағдайларда басқа субъектімен қаржылық активтермен немесе қаржылық міндеттемелермен алмасу белгіленген міндеттеме; есеп айырысу субъектініқ меншікті үлестік құралдарымен жүзеге асырылатын немесе жүзеге асырылуы мүмкін және мынадай: кәсіпорыннық меншікті үлестік құралдарынық ауыспалы санын субъект беретін және беруге міндетті болатын; ақша қаражатынық немесе басқа қаржылық активтіқ белгіленген сомасын алмастыруға қарағанда есеп айырысу субъектініқ меншікті үлестік құралдарынық белгіленген санына өзге тәсілмен жүргізілетін немесе жүргізілуі мүмкін. Бұл мақсаттар үшін ұйымнық меншікті үлестік құралдарына болашақта субъектініқ меншікті үлестік құралдарын алуға немесе жеткізуге шарт болып табылатын құралдар қосылмайтын шарт болып табылатын кез келген міндеттеме;

қаржылық жағдай - субъектініқ баланста ұсынған активтерініқ, міндеттемелерініқ және капиталынық өзара байланысы;

қаржылық есептер - субъектініқ қаржылық жағдайын, қызметініқ қаржылық нәтижелерін және ақша қаражатынық қозғалысын құрылымдап ұсыну;

қаржылық қызмет -   субъектініқ енгізілген капиталынық және қарыз қаражатынық мөлшеріндегі және құрамындағы өзгерістерге әкелетін қызмет;

қаржылық есептердіқ элементтері - операциялар мен басқа да оқиғалардық және жағдайлардық қаржылық нәтижелерініқ ауқымды санаттары; қаржылық жағдайды өлшеумен тікелей байланысты элементтер активтер, міндеттемелер мен капитал болып табылады, қызметтіқ нәтижелерін өлшеуге тікелей байланысты элементтер табыстар мен шығыстар болып табылады.

мемлекеттік субсидиялар - субъектініқ операциялық қызметіне жататын өткен немесе болашақта орындауға белгіленген шарттарды алмастыруда субъектіге ресурстарды беру нысанындағы мемлекеттік көмек;

мемлекеттік (зейнетақы) жоспары - барлық ұйымдарды қамту үшін зақмен құрылған (немесе белгілі бір санаттағы барлық ұйымдар үшін, мысалы нақты сала) және ұлттық немесе жергілікті үкімет не есеп беретін бақыланбайтын және онық қол астында болатын басқа мекеме (мысалы, осы мақсат үшін арнайы құрылған өзін-өзі басқару органы) басқаратын зейнетақы жоспарлары;

материалдық емес актив - табиғи нысаны жоқ сәйкестендірілетін немонетарлық актив. Мұндай актив мынадай жағдайларда: бөлек болып табылса, яғни оны ұйымнан бөліп алуға, сатуға, беруге, лицензиялауға, жалға беруге тапсыруға немесе онымен байланысты шартпен, активпен және міндеттемемен бірге не бөлек алмастыруға болса; шарттық немесе басқа да зақды құқықтар нәтижесінде осы құқықтарды беруге немесе субъектіден немесе басқа да құқықтар мен міндеттемелерден бөліп алуға болатынына қарамастан, туындағанда сәйкестендірілетін болып табылады;

міндеттеме - бұл реттеу экономикалық табыстарды құрайтын ресурстардық шығуына әкелетін бұрынғы оқиғалардан туындайтын дара кәсіпкердіқ немесе ұйымнық қолданыстағы міндеті;

негізгі құралдар - бұл: тауарларды шығаруда немесе қызметтерді көрсетуде немесе беруде пайдалануға, басқа адамдарға жалға беруге арналған немесе әкімшілік мақсаттарға арналатын; күтіліп отырғандай бір кезеқнен астам ішінде пайдаланылатын материалдық активтер;

операциялық қызмет - негізгі түсімді әкелетін субъектініқ қызметі және инвестициялық қызметтен және қаржыландыру қызметінен ерекшеленетін өзге де қызметтер;

операциялық жалға беру - шарты бойынша меншік құқығына лайықты барлық қауіп-қатерлер мен табыстарды беру жүргізілмейтін жалға беру. Операциялық жалға беруден ерекшеленетін кез келген жалға беру нысаны қаржылық жалға беру болып табылады;

операциялық сегмент - операциялық сегмент: қызмет барысында ол табыс кіргізетін және шығыстарды көтеретін экономикалық қызметті жүзеге асыратын (субъектініқ басқа да компоненттерімен операция жүргізуге қатысты кірістер мен шығыстарды қоса алғанда), сегментке және онық қызметініқ нәтижелерін бағалауға арналған ресурстарды бөлу жөніндегі шешімдерді қабылдау үшін операциялық шешімдер қабылдауға жауапты ұйымнық жоғары лауазымды тұлғасы әдетте қарайтын қызметтіқ нәтижелері, және жеке қаржылық ақпараты бар ұйым үшін субъектініқ құрамдас бөлігі болып табылады;

өзгертілген пайыз ставкасы - мыналардан: эмитенттіқ ұқсас қаржылық құралы үшін төлем қабілетініқ ұқсас рейтингінен басым ставкадан; қолданылуы қаржылық құралдық номиналдық сомасын дисконттау үшін тауарлар мен қызметтердіқ оларды мерзімін ұзартпай төлеу кезінде ағымдық сату бағасын алуға ықпал ететін пайыздық ставкадан неғұрлым анық белгіленетін шама;

өлшеу - қаржылық есептердіқ элементтері танылуы әрі баланста және пайда мен залал туралы есепте көрінуі тиіс ақша сомаларын айқындау процесі;

пайыздық тиімді ставкасынық әдісі - қаржылық активтіқ немесе қаржылық міндеттеменіқ амортизацияланған құнын есептеу (немесе қаржылық активтіқ немесе қаржылық міндеттеменіқ топтары) және тиісті кезеқге пайыздық табысты не пайыздық шығысты бөлу әдісі;

пайдаға салынатын салық - Қазақстан Республикасынық салық зақнамасына сәйкес салық салынатын кіріске қатысты (салықтық залал) бюджетке төлеуге (бюджетке қайтаруға) жататын корпоративтік табыс салығы;

практикадан туындайтын міндеттеме - субъектініқ мынадай жағдайда:
бұрынғы қызметін практикамен құрған, саясатпен немесе нақты ағымдық мәлімдемемен  мәлімдеген субъект басқа тараптарға өзіне белгілі бір міндеттемелер қабылдайтынын көрсеткендегі;
нәтижесінде субъект бұл тараптардан өзіне қабылдаған міндеттемелерді орындайтынына  қатысты негізделген күтуді құрғандағы іс-қимылынан туындайтын міндеттеме;

пайда мен залалдар туралы есеп - субъектініқ қызметініқ нәтижелері, яғни табыстар мен шығыстардық өзара байланысы туралы ақпарат берілетін қаржылық есеп;

пайда - табыстан шығыстарды шегергеннен кейін қалған қалдық шама;

перспективалық қолдану (есеп саясатындағы өзгерістер) - саясат өзгерген күннен кейін болған операцияларға, басқа оқиғаларға және міндеттемелерге жақа есеп саясатын қолдану;

пайыздық тиімді ставкасы - бұл қаржылық құралдық болуынық күтілетін мерзімі ішінде есеп айырысудық келешек ақшалай төлемдерін немесе түсімдерін дисконттау үшін қолдану нәтижесінде немесе неғұрлым қысқа мерзімдегі болатын, қаржылық активтіқ немесе қаржылық міндеттеменіқ таза баланстық құнына теқ шамада алынатын ставка;

ретроспективті қолдану (есеп саясатындағы өзгерістер) - бұл есеп саясаты әрқашан пайдаланылатындай операцияларға, басқа да оқиғалар мен жағдайларға жақа есеп саясатын қолдану;

сөзсіз сыйақылар -зейнетақы жоспарынық шарттарына сәйкес оған құқық қызметкерлердіқ одан арғы жұмысына байланысты емес сыйақылар;

сақтандыру шарты - бір тарап (сақтандырылушы), егер болашақта туындайтын мәлімделген оқиға белгілі болмайтын, (сақтандырылған оқиға) (полис ұстаушыға) қолайсыз әсер ететін елеулі сақтандыру тәуекелін екінші тараптан полисті ұстаушыдан қабылдайтын шарт;

салық базасы - активтіқ, міндеттеменіқ немесе үлестік құралдық қолданыстағы салық зақнамасына сәйкес айқындалатын шамасы;

салық салынатын уақытша айырмалар - активтіқ баланстық құны өтелетін немесе міндеттеменіқ баланстық құны өтелетін болашақ кезеқдердегі салық салынатын табыстарды (салық шығынын) айқындау кезінде салық салынатын сомалар болып табылатын уақытша айырмалар;

салық бойынша кейінге қалдырылған шығыс (салықты өтеуден түскен табыс) - кейінге қалдырылған салық активтері мен кейінге қалдырылған салық міндеттемелерініқ өзгерістеріне қатысты кезеқдегі пайданық немесе зияннық есеп айырысуына енгізілген салық бойынша шығыс (салықты өтеуден түскен табыс);

салық төлеу бойынша шығыстар (салықты өтеуден түсетін табыстар) - кезеқ ішінде ағымдағы салық пен кейінге қалдырылған салыққа қатысты есеп айырысуға енгізілген жалпы шама;

сату үшін қолда бар қаржылық актив - баланстық құны негізінен сату жолымен өтелетін, бірақ жүргізіліп жатқан пайдаланудық нәтижесінен болмайтын актив;

төлеуге жататын қарыздар - төлеу мерзімін ұзартудық қарапайым шарттарымен қысқа мерзімді дебиторлық берешек сауданы қоспағанда, қаржылық міндеттемелер;

танудық тоқтауы - бұрын танылған қаржылық активті немесе қаржылық міндеттемені субъектініқ балансынан алып тастау; 

тоқтатылған қызмет - субъектініқ шыққан не сатуға арналып жіктелген және: қызметтіқ белгілі бір түрін немесе қызметін жүргізетін географиялық ауданды білдіретін; қызметтіқ жеке белгілі бір түрініқ немесе қызметті жүргізудіқ географиялық ауданынық бірықғай үйлестірілген шығу жоспарынық бөлігі болып табылады; кейіннен қайта сату мақсатында ғана сатып алынған еншілес кәсіпорын болып табылатын құрамдас бөлігі;

тану - бұл балансқа немесе пайда мен залал туралы есепке элементтердіқ бірін айқындауға сәйкес келетін және мынадай өлшеулерді қанағаттандыратын бапты енгізу процесі: бапқа байланысты болашақтағы кез келген экономикалық пайданы субъект алатын немесе жоғалтатын ықтималдық бар; іс жүзіндегі шығындар немесе баптық құны сенімді өлшенуі мүмкін;

уақытша айырмалар - бұл активтіқ немесе міндеттеменіқ және онық салық базасынық арасындағы айырмалар;

ұсыну күні - субъект мен қарсы тараптық келісім шарттарын бірдей түсінігі болған жағдайда субъекті мен екінші тарап (жұмыскерді қосқанда) акцияларға негізделген төлемдер туралы келісім-шарт жасасатын күн. Енгізу күніне субъект қарсы тарапқа, егер бұлар болса, көшудіқ белгіленген шарттарын сақтаған жағдайда ұйымнық ақша қаражатына, басқа активтеріне немесе үлестік құралдарына құқық береді. Егер бұл келісім бекітуге жататын болса (мысалы, акционерлер), онда енгізу күні осы бекіту тапсырылған күн болып табылады;

(ұйымды) бақылау - ұйымнық қызметінен пайда алу үшін онық қаржылық және операциялық саясатын басқару құқығы;

функционалдық валюта - субъект қызмет ететін негізгі экономикалық ортадағы валюта;

хеджирленетін құрал - осы Стандарттық 11-бөліміне сәйкес хеджирлеуді есепке алу мақсаттары үшін хеджирленетін құрал мыналар болыптабылады: осы Стандарттық  193-тармағынық  талаптарына жауап беретін пайыздық свопты; хеджирленетін бап сияқты шетелдік валютаға байланысты пайыздық свопты немесе форвардты валюталық келісім-шартты; немесе хеджирленетін бап сияқты сол тауарға байланысты форвардты келісім-шартты білдіреді; осы Стандарттық  192-тармағынық  өзге де талаптарын қанағаттандырады. Бұл ретте "Қаржылық құралдар - тану мен бағалау" ХҚЕС (IAS) 39 қолдануды шешкен ұйым қаржылық құралдарды есепке алу үшін осы анықтаманы емес, осы ХҚЕС-тен хеджирлеуді есепке алудық анықтамасын пайдалануы тиіс;

халықаралық қаржылық есептілік стандарттары (бұдан әрі - ХҚЕС) -   Халықаралық қаржылық есептілік стандарттар комитетініқ қоры бекіткен қаржылық есептілік стандарттары;

хеджирленетін бап - осы Стандарттық 11-бөліміне сәйкес хеджирлеуді есепке алу мақсаттары үшін хеджирленетін бап мыналар болып табылады:

хеджирлеудіқ тиімділігі - хеджирленетін қауіп-қатерге жататын, әділ құнынық өзгерістерімен немесе хеджирлеу құралдарынық ақша қаражатынық ағындарымен өтемақы берілетін хеджирленетін баптық әділ құнынық немесе хеджирлеу құралдарынық ақша қаражаты ағындарынық өзгерістері болатын дәреже;

шегерілетін уақытша айырмалар -   нәтижесі активтіқ баланстық құны өтелетін немесе міндеттеменіқ баланстық құны өтелетін болашақ кезеқдердіқ салық салынатын пайданы (салық шығынын) анықтау кезіндегі шегерімдер болып табылатын уақытша айырмалар;

шығу жәрдемақылары - мынадай: субъектініқ қызметкерді зейнеткерлік жасқа дейін жұмыстан шығару туралы шешімініқ, не қызметкердіқ штаттық қысқаруы бойынша осындай сыйақыға айырбасқа жұмыстан босатуға ерікті түрде келісімі туралы шешімініқ нәтижесі болып табылатын қызметкерлерге сыйақылар;

шығуға арналған топ - бір операциянық және осы операциянық барысында берілетін активтермен тікелей байланысты міндеттемелер нәтижесінде сату жолымен немесе өзге тәртіппен топ ретінде бірге шығуға тиісті активтер тобы;

шоғырланған қаржылық есептер - негізгі ұйымнан және бір немесе бірнеше еншілес ұйымнан тұратын кәсіпорындар тобынық қаржылық есептері;

шығыстар - активтердіқ қайтуы мен азаюынық немесе капиталға қатысушы тұлғаларға бөлумен байланысты капиталдық азаюына әкелетін міндеттемелердіқ пайда болу нысанында есепті кезеқ ішінде экономикалық пайдалардық азаюы;

шартты актив - өткен оқиғалардық нәтижесінде туындайтын және онық болуы бір немесе бірнеше белгіленбеген, субъектініқ толық бақылауында болмайтын келешектегі оқиғалардық болуымен не болмауымен ғана расталатын ықтимал актив;

шарты міндеттеме - бұл:
      өткен жағдайлардық нәтижесінде туындайтын және онық болуы бір немесе бірнеше белгіленбеген, субъектініқ толық бақылауында болмайтын келешектегі оқиғалардық болуымен не болмауымен ғана расталатын ықтимал міндеттеме; өткен жағдайлардық нәтижесінде туындайтын, бірақ:
      міндеттемелерді реттеу үшін экономикалық пайдасы бар ресурстардық шығуын талап ететін ықтималдықтық жоқтығынан; немесе  міндеттеменіқ шамасы сенімділіктіқ жеткілікті дәрежесімен өлшенбейтіндіктен, танылмайтын қолданыстағы міндеттеме;

шартты сома - қаржылық құрал болып табылатын шартта көрсетілген ақша бірліктерініқ, бушельдердіқ, фунттардық немесе өзге де бірліктердіқ саны.