Материя құрылымы: элементтері, деңгейлері, қасиеттері

Бейорганикалық және органикалық дүние (тірі табиғат) құрылымының деңгейлері:

Табиғат құрылымының деңгейлері

• Жасушаға дейінгі (микроэлементтер, ДНК, РНК, белоктар);
• Жасушалық деңгей;
• Көпклеткалы ағзалар деңгейі;
• Түрлер деңгейі;
• Популяциялар деңгейі;
• Биоценоздар;
• Тұтас биосфера деңгейі.

• Социум (қоғам) деңгейлері:

Жеке индивид;

• Отбасы;
• Топ;
• Әр деңгейлі ұжымдар;
• Әлеуметтік топтар (таптар, страттар);
• этностар;
• ұлттар;
• нәсілдер;
• Жеке қоғамдар;
• Мемлекет;
• Мемлекеттер одағы;
• Тұтастай адамзат.

Уақыт

• Материя кеңістік пен уақытта өмір сүреді. Уақыт – дегеніміз заттар мен құбылыстардың өмір сүруінің ұзақтығын, олардың әртүрлі жағдайының ауысуын білдіреді. Ол оқиғалар ағымы. Платонның сөзімен айтсақ «Мәңгіліктің қозғалу бейнесі». Әртүрлі материалдық нысанның өз уақыты бар. Сондықтан да физикалық, әлеуметтік уақыт болады. Уақыттың үш өлшемі бар: қазір, кеше және болашақ. Уақыт ұдайы алға ұмтылады, ешнәрсе, ешкім оның объективті бағытын өзгерте алмайды. Оны тоқтатуға болмайды.

Кеңістік

• Дүниедегі заттардың барлығы да кеңістікте орналасқан.
• Кеңістік негізі – нүкте, ұзындық, қашықтық. Кеңістік объективті, өйткені, ол – материяның ажырамас қасиеті. Кеңістіктің үш өлшемі бар, ол ұзындығы, ені және биіктігі. Сонымен қатар, бұл өлшем тек заттық формаларға ғана емес, әр түрлі процесстерге де тән. Уақыт пен кеңістік бір-бірімен тығыз байланысты болғандықтан, уақыт оның төртінші өлшемі болып есептелінеді.