Оқу мақсаты
|
11.3.4.3
|
Сутектік көрсеткішті -log[H+] ретінде түсіну және
|
|
|
ерітіндінің рН-ін концентрацияға [Н+] және кері
|
|
|
түрлендіру
|
|
11.3.4.4
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH-ін есептеу
|
|
11.3.4.5
|
Буферлі
|
ерітінділердің
|
әсер
|
ету
|
принципін
|
|
|
түсіндіру
|
|
11.3.4.7
|
Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде
|
|
|
диссоциациялануын түсіндіру
|
|
11.3.4.9
|
Титрлеу нәтижесі бойынша есептеулер жүргізу
|
Бағалау критерийі
|
Білім алушы
Сутектік көрсеткішті -log[H+] ретінде түсіну және ерітіндінің рН-ін концентрацияға [Н+] және кері түрлендіру әдістерін көрсетеді
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH-на байланысты есептеуді жүргізеді
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципінің мәнін сипаттайды
Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын сипаттайды
Титрлеу нәтижесі бойынша сандық есептеулер жүргізеді
|
Ойлау деңгейі
|
Дағдыларының
|
Білу және түсіну Қолдану
|
Орындалу уақыты
|
25 минут
|
Тапсырмалар
|
1.
|
Сутектік көрсеткіш түсінігін 1909 жылы дат химигі Серенсен енгізді. p әріпі дат тіліндегі potenz – математикалық дәреже Н әріпі – сутегі символы беріледі.
Төмендегі терминді сипаттайтын формуланы жазыңыз: (i) рН...................
Сутектік көрсеткіш дегеніміз не?
0.004 моль * дм-3 НСІ сулы ерітіндісінің рН және [Н+] есептеңіз.
рН 11-ге тең калий гидроксиді ерітіндісінің молярлық концентрациясын есептеңіз.
|
2.
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH –на байланысты есептеу жүргізіңіз:
0,012М күкірт қышқылы толық диссоциацияланады деп есептеп, оның рН мәнін есептеңіз:
0,03 М натрий гидроксидінің рН мәнін есептеңіз:
|
3.
|
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципі:
(a) (і) Буферлі ерітінділер дегеніміз не?
(іі) Екі түрлі буферлі ерітіндіге мысал келтіріңіз:
(ііі) Буферлі ерітінділердің тірі ағзаларда атқаратын рөлін түсіндіріңіз:
|
|
(b) (і) Буферлі ерітінділерді дистилденген сумен сұйылтқан кезде олардың рН-ы өзгере ме?
(іі) Буферлі ерітіндінің қышқыл және сілті ерітінділеріне қалай әсер ететінін сипаттаңыз:
|
4.
|
Швед ғалымы Сванте Аррениус әртүрлі заттардың электр өткізгіштігін зерттей келе, электролиттік диссоциациялану теориясын ұсынып, электролит ерітінділерінің электрөткізгіштігін алғаш түсіндірді.
(c) (і) Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын сипаттаңыз:
(іі) Берілген тиісті сөздердің көмегімен сөйлемді толықтырыңыз:
Тиісті сөздер: толық, электролит табиғаты, диссоциациялану константасының, әлсіз, температураға, жартылай, күшті.
Электролиттер ...........және болып, екі топқа бөлінеді. Күшті электролиттер суда
ерігенде иондарға ...............диссоциацияланады, ал әлсіз электролиттер - ...................
диссоциацияланады. Әлсіз қышқылдар мен әлсіз негіздердің күшті қышқылдар мен күшті негіздерден айырмашылығы сулы ерітіндіде..........................диссоциацияланатындығында, сондықтан мұнда рН- ты диссоцияция ...................ескере отырып есептеп шығарады. Диссоциациялану константасының мәні электролит , еріткішке (әртүрлі диэлектрлік тұрақтылар)
және тәуелді.
Әлсіз қышқылдар үшін HAn ↔ H+ + An-
Kқышқыл = …………………
…………………
Әлсіз негіздер үшін KtOH- → Kt+ + OH-
Kнегіз = …………………
…………………
|
5.
|
Лабораторияда ерітіндінің концентрациясын титр арқылы белгілеу жиі қолданылады.
(a) Оқушы 25 см3 натрий гидроксидінің ерітіндісін 15,10 см3 0,2 моль/дм3 күкірт қышқылы ерітіндісімен бейтараптады.
2NaOH + H2SO4 = Na2SO4 + H2O
Натрий гидроксидінің концентрациясын моль/дм3 есебінде есептеңіз.
|
Бағалау критерийі
|
Тапсырма
№
|
Дескриптор
|
Балл
|
Білім алушы
|
Сутектік көрсеткішті - log[H+] ретінде түсіну және ерітіндінің рН-ін концентрацияға [Н+] және кері түрлендіру әдістерін
көрсетеді
|
1
|
рН сипаттайтын формуланы көрсетеді;
|
1
|
сутектік көрсеткіш
түсіндіреді;
|
ұғымын
|
1
|
сулы ерітіндінің рН есептейді;
|
1
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH-на байланысты есептеуді жүргізеді
|
2
|
күшті қышқыл және күшті негіздің pH
–на байланысты есептеу жүргізеді;
|
1
|
сандық есептеуде формуланы дұрыс қолданады
|
1
|
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципінің мәнін сипаттайды
|
3
|
буферлі ерітінділердің
принципін түсіндіреді;
|
әсер ету
|
1
|
буферлі ерітінділердің тірі ағзаларда
атқаратын рөлін сипаттайды;
|
1
|
буферлі ерітіндінің қышқыл және сілті
ерітінділеріне әсерін сипаттайды;
|
1
|
Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын сипаттайды
|
4
|
көп нүктенің орнына қажетті терминдерді қоя отырып, әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын
түсіндіреді;
|
1
|
әлсіз қышқылдар үшін диссоциациялану константсының
мәнін көрсетеді;
|
1
|
әлсіз негіздер үшін диссоциациялану
константасының мәнін көрсетеді;
|
1
|
Титрлеу нәтижесі бойынша сандық есептеулер жүргізеді.
|
5
|
қышқылдың зат мөлшерін анықтайды;
|
1
|
реакция теңдеуіне байланысты натрий гидросидінің зат мөлшерін
анықтайды;
|
1
|
натрий гидроксидінің
концентрациясын есептейді;
|
1
|
титрлеуге байланысты
есептеу жүргізеді.
|
сандық
|
1
|
|
Барлығы
|
|
15
|
Бағалау критерийі
|
Оқу жетістіктерінің деңгейі
|
Төмен
|
Орта
|
Жоғары
|
Сутектік көрсеткішті - log[H+] ретінде түсіну және ерітіндінің рН-ін концентрацияға [Н+] және
кері түрлендіру әдістерін көрсетеді
|
Сутектік көрсеткішті -log[H+] ретінде түсіну және ерітіндінің рН-ін концентрацияға [Н+] және кері түрлендіру әдістерін көрсетуде қиналады
|
рН сипаттайтын формуланы көрсетуде/ сутектік көрсеткіш ұғымын түсіндіруде/ сулы ерітіндінің рН есептеуде қателіктер жібереді
|
Сутектік көрсеткішті -log[H+] ретінде түсіну және ерітіндінің рН-ін концентрацияға [Н+] және кері түрлендіру әдістерін көрсетеді
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH-на байланысты есептеуді жүргізеді
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH-на байланысты есептеуді жүргізуде қиналады
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH –на байланысты есептеу жүргізуде/ сандық есептеуде формуланы дұрыс қолдануда қателіктер жібереді
|
Күшті қышқыл және күшті негіздің pH-на байланысты есептеуді жүргізеді
|
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципінің мәнін сипаттайды
|
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципінің мәнін сипаттауда қиналады
|
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципін түсіндіруде/ тірі ағзаларда атқаратын рөлін сипаттауда/ қышқыл және сілті ерітінділеріне әсерін сипаттауда қателіктер жібереді
|
Буферлі ерітінділердің әсер ету принципінің мәнін сипаттайды
|
Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын сипаттайды
|
Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын сипаттауда қиналады
|
Көп нүктенің орнына қажетті терминдерді қоюда/ әлсіз қышқылдар үшін диссоциациялану константсының мәнін көрсетуде/ әлсіз негіздер үшін диссоциациялану константасының мәнін көрсетуде қателіктер жібереді
|
Әлсіз қышқылдар мен негіздердің сулы ерітіндіде диссоциациялануын сипаттайды
|
