Қызылорда облысы арал ауданы №262 мектеп – гимназия

№262 мектеп – гимназиясы

№262 мектеп – гимназиясының оқу әдістемелік кеңесінің 29 тамыз 2015 жылғы №1 қаулысымен бекітілген

№262 мектеп – гимназиясының психологы

Оқушылармен кездескен қиыншылықтарды жеңе білуді үйретуге бағытталған тренингтер, дәріс сабақтары, ақыл-ой тапсырмалары нақты алынған.

Бала мен әлеуметтік қоршаған орта өзінің әрбір даму кезеңдерінде жаңа әлеуметтік сана жағдайы мен бұрынғы қалыптасып қалған өлшемдер, талаптар аралығындағы туындаған қайшылықтарды тез сезінетін, өмірдегі өзінің қажеттілігін түсінетін жағдаяттардан шығу жолдары қарастырылған. Бала мүмкіндігін анықтап, алдын алу жұмыстарын жүргізуге толық мүмкіндігі бар.

Тақырыптың көкейтестілігі.

Қазіргі таңда бойында психикалық дамуы баяулаған, тез ашуланшақ, уайымшыл, өзін төмен санайтын, мінез-құлқында психопатологиялық формалар кездесетін оқушылар бақытсыз жағдайдың құрбаны болуға әкеліп соғады. Жан күйзелісіне шыдай алмау, жағдайдан шығудың жолын таппау, үмітсіздікке бой алдыру мен жеке басының дағдарысы, проблемада байланып қалу - осының бәрі айналып келгенде таңдауды тарылтып, өзіне-өзі қол салуға (суицидке) итермелейді. Суицид тақырыбы біздің бүкіл өмірімізге бойлай еніп, өзінің көкейтестілігін жоғалтпай, қайта жас ерекшелігіне қарай оның маңызы арта түсті.Өз өмірін қиюға бағытталған саналы ерікті түрдегі әрекет қазіргі таңда бүкіл жаһандық мәселеге айналып отыр. Осы дауасыз дерттің алдын- алуда мектеппен отбасы арасында тығыз қарым-қатынас орнатуда жинақталған «Тәуекел» тобындағы балалармен атқарылатын түзету дамыту тақырыбындағы жұмыстардың маңызы зор. Тәуекел дегеніміз – алдын ала қарастыратын болжам немесе жоспарланған нәтижемен салыстырғанда зиян шегу. «Тәуекел» тобындағы балалармен жұмыс жасау барысында әрбір баланың психо- физиологиялық даму бағыттарын ескеру қажет.  Баланың отбасы жағдайының толық еместігі, ата- ана тарапынан балаға психологиялық қолдаудың болмауы, мұғалім тарапынан оқушыға жасалынған қысым және елемеушілік әркеттердің өзі баланың бойындағы қиындықтарға әкеледі. Сондықтан «тәуекел» тобындағы балалармен жұмыс жасау барысында оқушының даму да мән берген жөн. Негізгі көңіл аударатын басты объекті – бала өмірі мен әлеуметтік проблемалары. «Тәуекел тобы» оқушылармен жүргізетін жұмысының мақсаты: проблемалық қауіпті өмір жағдайындағы балаланың әлеуметтік тұрақтануы үшін кедергі-қиындықтарды жеңу және оған жағдай жасау немесе проблеманы шешу, сонымен қатар әлеуметтік ортаның педагогикалық мақсатты, қолайлы жағдайын жасау. Бала мен әлеуметтік қоршаған орта өзінің әрбір даму кезеңдерінде жаңа әлеуметтік сана жағдайы мен бұрынғы қалыптасып қалған өлшемдер, талаптар аралығындағы туындаған қайшылықтарды тез сезініп отырады. Егер бағалау нормасы дер кезінде өзгермесе, субъект ретіндегі баланың әлеуметтік өмірдегі дамуына қажетті қолайлы жағдай жасалмаса өмірлік маңызды шешімге келу кезеңінде кедергілер, «өмірдің проблемалық жағдайы» пайда болады. Егер отбасы мен әлеуметтік орта балаға бұл кедергілерді жоюға көмектесе алмаса, онда ол «Тәуекелдік жағдайға» жетеді. Ал, егер бұл тұста педагог-маман араласпаса кедергі көбейе түседі де, бала «әлеуметтік қауіпті жағдайға» ұшырайды, сөйтіп, «Тәуекел тобында» болады.

Бағдарлама мазмұны

р/с	Тақырыбы	Өтілу формасы	Көрнекі құралдар
1	Алғашқы сабақ «Өзім туралы»	сауалнама	Бейнематериалдар
2	«Мен және менің отбасым»	Сауалнама, топтық, жеке жұмыстар	Бейнематериалдар әзірлеу. Жинақтар жасау, фотоальбомдар
3	«Мен - денсаулығы мықты, үлгірімді оқушымын»	Сауалнама арқылы оқушыларға қажетті жағдайлар, оның мүмкіндіктері толықтай анықталап, балалармен жеке жұмыстар жүргізу мүмкіндігі әзірленеді.	Оқушылар жетістіктерінен жинақталған фото немесе бейнеальбомдар.
4	«Жетістікке жету формуласы»	Баланың өмір сүріге талпындыру, қызықтыру, болашағына деген үлкен үмітпен қарауға бағытталған тапсырмалар легі. Формулалар, плакаттар.	Нәтижесінде келер күннің картасы әзірленеді.
5	«Менің кемшіліктерім мен қабілеттерім»	Кемшіліктер мен қабілеттер кестесі.	Бала мүмкіндіктерін тану, кемшіліктерін болдырмауға, қабілеттерін аша түсу жолдарын анықтау картасы әзірленеді.
6	Мінез. Мен қандаймын?	Тренинг	Мінез-құлықтар жұлдызшасы.
7	«Менің эмоциям» мінез-құлықтар жаттығуы.	Жаттығу. Тренинг	Жаттығуларға қажетті материалдар. Слайд-презентация
8	Танысу	Топтық және жеке жұмыстар. Автор орындығы әдісімен өзін таныстыруы.	Бейнематериал. Қолжазба күнделік.Таныстық туралы әңгіме үлгілері.
9	Біз. Қандаймыз?	Өздерін өзі бағалай білуі жаттығуы. Өзіңді және өзгені бағалай біл. Жақсыны көре білу де өнер.	Топтық таныстыру.
10	Дос болып жүрейікші	Жаттығу, тренинг. Әңгіме. Үзік сыр.	Достар туралы бейнебаяндар. Слайдтар. Достық әндері
11	Түсіністікке үйренеміз	Тілек жазу, ассосация, шеңбердегі әңгіме.	Презентациялар.
12	Релаксациялар	Дене қимылы жаттығулары, арт-терапиялық жаттығу	Орман, таңғы сәулелер туралы презентациялар
13	Ата – ана мен бала арасындағы қарама – қайшылықтар	Дөңгелек үстел. Топтағы әңгіме. Құпия хат. Пікірталас	Кинолардан үзінді.Жағымды ахуал туғызуға бағытталған.
14	Кикілжіңнің денсаулыққа әсері	Тренинг	Презентациялар
15	Мені ертең керемет келешек күтеді	Болашаққа эссе жазу. Болашақтың келбетін жасату. Постер қорғату.	Бейнематериалдар.БАҚ материалдары
16	Сенімнің соқпағы	Ойын түрінде	Плифчарттар, маркерлер, түрлі- түсті қағаздар.
17	Қорытындылау.	Жинақтау, мониторинг жасау, нәтижесі бойынша алдағы жұмыстар жоспарын дайындау.	Диаграммалар, сауалнамалар, жинақтар.

«ТƏУЕКЕЛ ТОПТАРМЕН» ЖҰМЫС ЖАСАУ ƏДІСТЕРІ

«Тəуекел топтағы» балалармен жұмысты қарастырайық. Үнемі дағдарыстық ситуацияға жиі түсетін балалар «тəуекелге бейім топқа»

жатады. Ата-аналардың маскүнемдігі, ата-аналардың махаббатының болмауы, қорлықтың себебі болуы мүмкін. Мұндай балалар өз қиындықтарын жеңе алмай, қараусыз қалуы мүмкін.

Мұндай балаларға əлемге деген сенімсіздік, өзіндік бағалаудың төмен болуы, қобалжу тəн. Өмір ерекшеліктеріне байланысты пайда болатын психологиялық проблемалар агрессияның мінез қалпы ретінде қалыптасуына алып келеді.

Агрессия көрсету арқылы мұндай балалар өз дегендеріне жетеді.

Агрессияның мінез бітіміне айналуы балада қарым-қатынасқа керек дағдылардың қалыптаспауымен байланысты.

Бұл ата-аналардың тəрбиесінің жетіспеуінен болады. Келесі

себеп – зақым əкелетін ситуацияларға реакциясы. Сондықтан

«тəуекелге бейім топтағы» балалармен түзету жұмысы кезінде

қарым-қатынас пен мінез-құлықтың əлеуметтік мақұлданған

стилін қалыптастыруға көп көңіл бөлу керек.Мұндай балалардағы агрессияның себебі:

- эмоциялық зақым əкелетін жағдайдың болуы жəне одан

шығудың мүмкін болмауы;

- өзінің керек еместігін сезіну;

- ата-аналардың агрессияны қолдауы балалардың үнемі

осындай мінез-құлық көрсетуіне алып келеді;

- ата-аналардың балаларынан бас тартуы;

- болашақ алдындағы қорқыныш.

«Тəуекел топтағы» балалармен түзету жұмыстары ұзаққа

созылады. Психологтың жұмысы кеңес беруге бағытталады.

Психотерапиялық жұмыс агрессия табиғатына байланысты болады. Бір жағынан агрессияны елемей, оған көңіл аудармау керек болса, екінші жағынан, агрессиялық мінез-құлықты ойын контекстіне кіргізу керек, ал

үшіншіден, ойын арқылы агрессияның сыртқа шығып, мəселенің жағымды шешілуіне бағдарлану керек.Кіші мектеп жасындағы балалар үшін арттерапия, сюжеттік-рөлдік ойындар жақсы əсер етеді.

Агрессияны түзету жұмысының негізгі бағыттары:

- өз эмоцияларын сезінуге үйрену жəне сезімдерін сөзбен

айта білуге, жеткізе білуге үйрену;

- қобалжу деңгейінің төмендеуі;

- өзіндік бағалауды жоғарылату; - баланы өз ашуын дұрыс жолмен сыртқа шығара білуге үйрету;

- өз ашуын басқара білуге үйрену;

- конструктивті қарым-қатынасқа үйрену;

- жүріс-тұрыстың деструктивті элементтерін азайту;

- мəселелік жағдайларда конструктивті мінез-құлық

дағдыларына үйрену;

- өз эмоцияларын қадағалауды дамыту. Топтық жəне жеке

жұмыс кезінде баланың өзінің жəне жағдайдың жағымды жаққа

өзгеруіне сенуіне мүмкіндік беретін жағдай жасау керек. Топтық

жұмыс ерекше, іш пыстырмайтын болуы керек. Балалардың

қызығушылығын ынталандыратын тапсырмалар болуы керек.

Агрессияны түзету кезінде балалар түрлі ситуацияларда адекват-

ты жүріс-тұрыстың моделін сезіну керек.

Балалар өз отбасындағы қарым-қатынас тəжірибелерін құр-

дастарымен арадағы қатынас кезінде де пайдаланады, «тəуекел-

ге бейім топқа жататын» балалардың басқа балаларды ренжітуіне жол бермеуге арналған жұмыс өте маңызды болып табылады.

Жұмыс кезінде балалардың өздерін рефлексиялауына үйрету керек, өз өмірлеріне өздерінің əсер ете алуына жағдай жасау керек. Пайда болған мəселелерді шешу керектігін сезінуге үйрету керек. Агрессияның пайда болуына əсер ететін жағдай – ол фрустрация, ата-ана махаббатына зəру болу, олардан үнемі жазалану арқылы бала осындай фрустрация күйін кешеді.

Егер ата-аналары үнемі жазалап отыратын болса, бұл агрессияның пайда болуының бірден бір шарты болып табылады. Сондықтан түзету жұмыстары ата-аналармен де жүргізілу керек, онда ата-аналар конструктивті тəрбиелеу жолдарына үйреніп, баланың жеке-дара ерекшеліктері туралы ақпарат алады.


№1 сабақ

Әрбір адам - өз жеке өмірінің

авторы

Сабақтың тақырыбы: ӨЗІМ ТУРАЛЫ

Мақсаты:

• 
  Оқушылардың өзі туралы ойларын анық жаза білуге үйрету
  
• 
  Өзі туралы жаза отырып, өзгеге деген құрметті арттыру.
  

• 
  Оқушылар өздері туралы ойларын толық, анық, нақты жеткізе біледі.
  
• 
  Өзін және өзгені құрметтей алады.
  

1. 
   Аты-жөні, тегің: ________________________________________________________________
   
2. 
   Туған жылы, айы, күнің:___________________________________________
   
3. 
   Мекен-жайың:___________________________________________________
   
4. 
   Үй телефон номерің:_______________________________________________
   
5. 
   Сенің қызығушылығың: _________________________________________________________
   

Музыка

Кітап

Теледидар

Сөзжұмбақтар

Басқа__________________________________ Мектептегі беделің:____________________________________________

6. 
   Қатысатын үйірме түрі:___________________________________________________________
   
7. 
   Сені қызықтыратын пән:__________________________________________________________
   
8. 
   Оқу барысында қиындық тудыратын пән:__________________________________________________________
   
9. 
   Сен оқитын газет:_________________________________________________
   
10. 
    Сүйікті теледидар бағдарламасы:__________________________________
    
11. 
    Өткен оқу жылын қалай аяқтадың:_______________________________________________________
    

Жақсы

12. 
    Сен жиі конфликтіге келіп қаласың:______________________________
    

Достарыңмен

Ата-анаңмен

Мұғаліммен

13. 
    Соңғы оқыған кітабыңның аты және авторы:________________________________________________________
    
14. 
    Бос уақытыңда немен айналысасың?__________________________________________________
    
15. 
    Сүйіп тыңдайтын әуенің:_________________________________________________________
    
16. 
    Сүйікті тағамың:_______________________________________________________
    
17. 
    Сүйікті ісің:___________________________________________________________
    
18. 
    Сүйікті ұстазың: ________________________________________________
    
19. 
    Ондағы сен бағалайтын қасиет:____________________________________
    

• 
  Әр баланың өзі және отбасы туралы ойларын дамыту,
  
• 
  Отбасы мүшелеріне деген құрметін арттыру.
  

• 
  Әр бала өзі туралы, отбасы туралы ойларын жаза алады.
  
• 
  Отбасы туралы жаза отырып, оларға деген құрметі артатын болады.
  

1. Әкеңнің аты-жөні, тегі: ______________________________________

2. Туған жылы, айы, күні:_______________________________________

3.Білімі:_____________________________________________________ 4. Жұмыс орны:_______________________________________________

5. Қызметі:___________________________________________________

6.Жұмыс орнының мекжайы:_____________________________________

7. Телефоны:__________________________________________________

8.Анаңның аты-жөні, тегі:_______________________________________ 9. Туған жылы, айы, күні:_______________________________________

10. Білімі:____________________________________________________

11. Жұмыс орны:______________________________________________

12. Қызметі:__________________________________________________ 13. Жұмыс орнының мекен-жайы:________________________________

14.Телефоны:____________________________________________________15. Бала саны:_________________ __________________________________ 16.Сен нешінші баласың?__________________________________________

• 
  Денсаулықты күте білуге үйрету.
  
• 
  Сабаққа үлгірімді болуға дағдыландыру.
  

• 
  Денсаулықты күту жолдарын біледі. Өзара пікір алмасады. Деректерден үйренеді.
  
• 
  Үлгірімді оқушы болуға талпынады.
  

Мен ұнататын пән: __________________________

Оның себебі:________________________

Мен ұнатпайтын пән: _______________________ Оның себебі:_________________________

Сабақ оқуға күніне қанша уақыт бөлесің?_____________________

Білімді оқушы болу үшін не қажет?___________________________

Үй тапсырмасын орындау кезінде кім көмектеседі?______________

Бойы: __________________________

Салмағы:_____________________

Қан тобы:__________________

Осал жері:__________________________

Спорттық қандай үйірмелерге қатысасың?______________

Дені сау адам болу үшін не істеу қажет?________________

№4 сабақ

Жетістікті асыға күтсеңде,

өздігінен келмейді

Сабақтың тақырыбы: ЖЕТІСТІККЕ ЖЕТУ ФОРМУЛАСЫ

Мақсаты:

• 
  Өзін –өзі жетістікке жету жолдарын меңгерту
  
• 
  Жетістікке жетіп, үлгірімді оқушы болуға дағдыландыру
  

• 
  Өзін –өзі жетістікке жету жолдарын үйренеді
  
• 
  Үлгірімді оқушы болуға талпынады.
  

Өмір – саяхат. Осы оқу жылы сен үшін жетістік жылы болу үшін және де есте мәңгілік қалатындай етіп өткізуге тырыс. Өз өміріңе қызықты саяхатқа қарағандай қара. Жолың болсын!