Жеткізушілермен және жеткізушілермен материалдардың және есептердің келіп түсуін есепке алу
Материалдық ресурстарды сатып алуға арналған шығындар
жүктеу/скачать 90,22 Kb.
|
Курстық жұмыс
Áàð åëäå ?àíà ?àëàíà
- Бұл бет үшін навигация:
- Жабдықтаушы ұйымдар төленген комиссиялық сыйақылар Тауар биржаларының қызметтерінің құны Кеден баждары
| Материалдық ресурстарды сатып алуға арналған шығындар
Нақты өзіндік құн Ресурс иелеріне берілген несиеге сатып алу үшін пайыздарды төлеу Үстеме Жабдықтаушы ұйымдар төленген комиссиялық сыйақылар Тауар биржаларының қызметтерінің құны Кеден баждары 1-сурет-ақыға сатып алынған тауарлық-материалдық қорлардың нақты өзіндік құнын анықтауға арналған Схема Тауарлық-материалдық қорларды өткізудің таза құны оларды жинақтауға және сатуды ұйымдастыруға арналған шығыстарды шегергендегі болжамды сату бағасын білдіреді. Сатудың таза құны, әдетте, келесі себептер бойынша шығындарды қалпына келтіру мүмкін болмаған кезде қолданылады: - аталған тауарлық-материалдық қорлар бүлінген; - олар ішінара немесе толығымен ескірген; - олардың сату бағасы төмендеді. ҚЕХС (IAS) №2 "қорлар" сәйкес сатудың ықтимал таза бағасы (net realisable value, NRV) - тікелей шығындардың сомасы немесе құнның нормативтік пайызы ретінде бағалануы мүмкін өнімді өткізуге қажетті шығындарды шегере отырып, қызметті қалыпты жүргізген кезде сату бағасын бағалау. Сатудан жоспарланған пайданы шегеруге жол берілмейді. Әдетте, өнеркәсіптік өндірістерде материалдар мен өзге де қосалқы құралдардың қорлары, егер олар қайта өңделетін дайын өнім өзіндік құнға тең немесе одан асатын баға бойынша сатылады деп күтілсе, өзіндік құнынан төмен (өткізудің таза құнына дейін) есептен шығарылмайды. Егер материалдар бағасының төмендеуі дайын өнімді сатудан алынған кірістің оның өзіндік құнынан төмен болуына әкелсе, материалдардың құны ішінара сатудың таза құнына дейін есептен шығарылады. Қорлардың өзіндік құны олар бүлінген, физикалық немесе моральдық ескірген, олардың сату құны төмендеген жағдайда өтелмеуі мүмкін, яғни сату бағасы өзіндік құнынан төмен. Бұл жағдайда сатудың мүмкін болатын таза бағасы немесе сатудың мүмкін болатын таза бағасы бойынша қайта бағалау анықталады. Қайта бағалау айналымдағы материалдық активтердің әрбір түрі бойынша немесе біртекті активтер топтары бойынша жүргізіледі. Бұл ретте келесі тәртіпті сақтау қажет: - егер активтер сатуға арналған болса, есеп айырысулар ағымдағы нарықтық сату бағалары негізінде жүргізіледі; - егер активтер жасалған келісімшарттар бойынша сатуға арналған болса, есеп айырысулар келісімшартта көзделген көлемде келісімшарттық бағалар бойынша жүргізіледі, ал қалған қорлар ағымдағы нарықтық бағалар бойынша қайта бағаланады; - егер дайын өнім өзіндік құнға тең немесе одан асатын бағалар бойынша сатылатын болса, шикізат пен материалдар қайта бағаланбайды, керісінше жағдайда олар қалпына келтіру құны бойынша қайта бағаланады. Қайта бағалау бойынша айырма осындай айырма белгіленген есепті кезеңдегі шығысқа есептен шығарылады. Егер қорлар болашақ есепті кезеңдерде сақталса, онда әрбір келесі кезеңде сатудың жаңа ықтимал таза бағасы бойынша қайта бағалау жүргізіледі. Жаңа құн өзіндік құнның аз мөлшерімен немесе сатудың ықтимал таза бағасымен анықталады. Мерзімді есепке алу жүйесін қолданған кезде тауарлық-материалдық қорлардың баланстық шоттарындағы қалдықтар түгендеу аяқталғанға дейін бастапқы деңгейде қалады. ТМҚ-ның барлық қозғалысы шығыстардың уақытша шоттарында көрсетіледі, мысалы, материалдарды сатып алу "негізгі материалдық қорлар" баланстық шотында емес, "материалдарды сатып алу"шотының дебеті бойынша көрсетіледі. Есепті кезеңнің соңында ТМҚ қалдықтарын түгендеу нәтижелері бойынша "тауар-материалдық қорлар бойынша түзету"шоттарымен корреспонденцияда ТМҚ есепке алу жөніндегі баланстық шоттарды дебиттеу немесе кредиттеу арқылы түзету жүргізіледі. "Материалдарды сатып алу" шотындағы сома минус "ТМҚ бойынша түзету" шотындағы сома кезең ішінде босатылған (өткізілген) FIFO материалдарының өзіндік құнын, орташа өлшемді және нормативтік құн әдісін білдіреді. Материалдарды босату кезінде туындайтын қиындық: оларды босатудың қандай құны бар? Себебі, бір түрдегі материалдар әртүрлі бағамен сатып алынуы мүмкін. Бұл жағдайда нақты құн бірнеше мәнге ие болуы мүмкін, сондықтан сіз босатылған материалдардың құнын анықтаудың бір әдісін таңдауыңыз керек. Босатылған материалдардың құнын есептеу және түпкілікті қорларды бағалау үшін қолдануға болатын бірнеше әдістер бар: жаппай сәйкестендіру әдісі-әдетте мәні бірдей (бірдей) болып табылмайтын тауар-материалдық қорлар бірліктерінің, сондай-ақ ерекше жобалар (тапсырыстар)үшін өндірілген және бөлінген тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің құнын айқындау үшін пайдаланылады; орташа өлшенген құны (Average cost-AVECO); ФИФО әдісі – "бірінші әрекет - бірінші кету" (бірінші шығу - ФИФО); нормативтік құн бойынша ТМҚ есепке алу әдісі. (AVECO) орташа өлшенген құны Қорлар кезең ішінде қолда бар барлық қорлардың орташа құны бойынша бағаланады. Мысал (мерзімді айлық AVECO): Материалды сатып алу күні бірлікке арналған шығындар Саны, А. Ж. жалпы шығындар, а. ж 2 наурыз 2 000 4,00 8 000 15 наурыз 6 000 4,40 26 400 30 наурыз 2 000 4,75 9 500 Қолда бар барлық қорлар 10 000 43 900 6 000 соңындағы қорлар Бірліктің орташа өлшенген құны 43 900/10 000 = 4,39 Соңындағы қорлар, а. ж. 6 000 сағ 4,39 = 26 340 а. ж. Қолда бар материалдардың өзіндік құны 43 900 а. ж. минус: а. ж. 26 340 соңында бағаланған қорлар Босатылған материалдардың өзіндік құны 17 560 а. ж. Қорларды алғашқы сатып алу бағалары бойынша бағалау әдісі (FIFO) Бұл әдіс қорлар олар сатып алынған тәртіппен пайдаланылады деп болжайды. Кезеңнің соңындағы қорлардың құны соңғы сатып алу мерзімін көрсетеді, ал өндірілген өнім (босатылған материалдар) бұрынғы сатып алулармен байланысты. Жоғарыда келтірілген мысалды қолдана отырып, біз келесі нәтижелерге қол жеткіземіз (мерзімді есеп, FIFO): Материалды сатып алу күні бірлікке арналған шығындар Саны, А. Ж. жалпы шығындар, а. ж. 30 наурыз 2 000 4,75 9 500 15 наурыз 4 000 4,40 17 600 Қорлар 6 000 27 100 соңында Қолда бар материалдардың өзіндік құны 43 900 минус: 27 100 соңында бағаланған қорлар Босатылған материалдардың өзіндік құны 16 800 Нормативтік құн әдісі. Бұл әдіспен өндіріске жіберілген материалдар олардың нормативтік құны бойынша бағаланады. Нақты баға мен нормативтік құн арасындағы айырмашылықтар жеке ауытқу шотында жинақталады. AVECO әдісі кезінде әрбір бірліктің құны кезең басындағы бірліктердің орташа өлшенген құнынан және кезең ішінде сатып алынған немесе өндірілген бірліктердің құнынан анықталады. Орташа кәсіпорында қабылданған есеп саясатына байланысты мерзімді негізде немесе әрбір қосымша жеткізілім (үздіксіз есеп) барысында есептелуі мүмкін. 1.3 өндірістік қорлармен материалдық-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру Өндірістің үздіксіз жұмыс істеуі үшін жақсы реттелген материалдық-техникалық қамтамасыз ету қажет, ол кәсіпорындарда материалдық-техникалық жабдықтау органдары арқылы жүзеге асырылады. Кәсіпорынның жабдықтау органдарының негізгі міндеті-өндірісті тиісті толықтығы мен сапасына қажетті материалдық ресурстармен уақтылы және оңтайлы қамтамасыз ету. Осы мәселені шеше отырып, жабдықтау органдары кәсіпорын тұтынатын барлық материалдық ресурстарға сұраныс пен ұсынысты, оларға және делдалдық ұйымдардың қызметтеріне бағаның деңгейі мен өзгеруін зерттеп, ескеруі керек, тауарларды бөлудің ең үнемді түрін таңдап, қорларды оңтайландыруы керек., сатып алу және сақтау шығындарын азайту. Кәсіпорынның жабдықтау органдары функцияларының мазмұны үш бағытты қамтиды. 1. Жоспарлау, ол көздейді: - Кәсіпорынның сыртқы және ішкі ортасын, сондай-ақ жекелеген тауарлар нарығын зерттеу; - материалдық ресурстардың барлық түрлерінің қажеттілігін болжау және анықтау, оңтайлы шаруашылық байланыстарды жоспарлау; - өндірістік қорларды оңтайландыру; - материалдардың қажеттілігін жоспарлау және оларды цехтарға жіберу лимитін белгілеу; - жабдықтауды Жедел жоспарлау. 2. Ұйым кіреді: -қажетті өнімдер туралы ақпарат жинау, жәрмеңкелерге, көрме-сатуларға, аукциондарға қатысу және т. б.; - ең оңтайлы таңдау мақсатында материалдық ресурстарға қажеттілікті қанағаттандырудың барлық көздерін талдау; - өнім жеткізушілермен өнімді жеткізуге шаруашылық шарттарын жасасу; - нақты ресурстарды алу және жеткізуді ұйымдастыру; - жабдықтау органдарының құрамына кіретін қойма шаруашылығын ұйымдастыру; - цехтарды, учаскелерді, жұмыс орындарын қажетті материалдық ресурстармен қамтамасыз ету; 3. Құрамына мыналар кіретін жұмыстарды бақылау және үйлестіру: - өнім берушілердің шарттық міндеттемелерінің орындалуын, олардың өнімді жеткізу мерзімдерін орындауын бақылау; - өндірістегі материалдық ресурстардың жұмсалуын бақылау; - келіп түсетін материалдық ресурстардың сапасы мен жинақтылығын кіріс бақылау; - өндірістік қорларды бақылау; - жеткізушілерге және көлік ұйымдарына шағым беру; - жабдықтау қызметінің пәрменділігін талдау, жабдықтау қызметін үйлестіру бойынша іс-шараларды әзірлеу және оның тиімділігін арттыру. Нарық жағдайында кәсіпорындар жеткізушіні таңдау құқығына ие, яғни тиімді материалдық ресурстарды сатып алу құқығына ие. Бұл кәсіпорынның жабдықтаушы қызметкерлерін әртүрлі жеткізушілер жеткізетін өнімдердің сапалық сипаттамаларын мұқият зерделеуге мәжбүр етеді. "Каско" ЖШС жеткізушіні таңдау критерийлері жеткізу сенімділігі, жеткізу әдісін таңдау мүмкіндігі, тапсырысты жүзеге асыру уақыты, несие беру мүмкіндігі, қызмет көрсету деңгейі және басқалары. Сонымен қатар, уақыт өте келе жеке критерийлердің маңыздылығы өзгеруі мүмкін. Кәсіпорындардағы жабдықтау қызметтерінің ұйымдастырушылық құрылымы, сипаты мен әдістері өзіндік ерекшелігімен ерекшеленеді. Өндірістің көлеміне, түрлеріне және мамандануына, өнімнің материалдық сыйымдылығына және кәсіпорынның аумақтық орналасуына байланысты функциялардың тиісті бөлінуін және жабдықтау органдары құрылымының түрін таңдауды талап ететін әртүрлі жағдайлар жасалады. Шектеулі номенклатурада материалдық ресурстардың аз мөлшерін тұтынатын шағын кәсіпорындарда жабдықтау функциялары шағын топтарға немесе кәсіпорынның шаруашылық бөлімінің жеке қызметкерлеріне жүктеледі. Мысалы, "Каско" ЖШС-де жабдықтау функциялары директордың орынбасарына жүктелген. Көптеген орта және ірі кәсіпорындарда бұл функцияны функционалды немесе материалдық негізде құрылған арнайы логистикалық бөлімдер орындайды. Бірінші жағдайда жабдықтаудың әрбір функциясын (материалдарды жоспарлау, дайындау, сақтау, босату) қызметкерлердің жеке тобы орындайды. Материалдық негізде жабдықтау органдарын құру кезінде жұмысшылардың белгілі бір топтары материалдардың белгілі бір түріне сәйкес барлық жабдықтау функцияларын орындайды. Жеткізу қызметі құрылымының тән түрі аралас, онда тауар бөлімдері, топтар, бюролар шикізаттың, материалдардың, жабдықтардың белгілі бір түрлерімен қамтамасыз етуге мамандандырылған. Алайда, тауарлармен қатар жабдықтау бөлімінің құрамына функционалды бөлімдер кіреді: жоспарлы, диспетчерлік. Жеткізу бөлімі құрылымының аралас түрі-бұл қызметкерлердің жауапкершілігін арттыруға, өндірісті материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жақсартуға ықпал ететін құрылыстың ең ұтымды әдісі. Жоспарлы бюро (топ) қоршаған ортаны талдау және нарықтық зерттеулер, материалдық ресурстарға қажеттілікті айқындау, неғұрлым тиімді қамтамасыз ету, нормативтік базаны қалыптастыру, жабдықтау жоспарларын әзірлеу және олардың орындалуын талдау бойынша нарықтық мінез-құлықты оңтайландыру жөніндегі функцияларды орындайды, өнім берушілердің шарттық міндеттемелерді орындауын бақылауды жүзеге асырады. Тауар бюросы (тобы) өндірісті материалдық ресурстардың нақты түрлерімен қамтамасыз ету бойынша жоспарлы-жедел функциялар кешенін орындайды: материалды жоспарлау, есепке алу, жеткізу, сақтау және өндіріске жіберу, яғни материалдық қоймалардың жұмысын реттейді. Диспетчерлік бюро (топ) кәсіпорын мен цехтарды шикізатпен және материалдармен жабдықтау жоспарының орындалуына жедел реттеу мен бақылауды орындайды; өндірісті жабдықтау барысында туындайтын ақауларды жояды; кәсіпорынға материалдарды жеткізу барысын бақылайды және реттейді. Ағаш өңдеу кәсіпорындарында жабдықтау қызметі материалдық-техникалық жабдықтау бөлімінен басқа материалдық-техникалық жабдықтау бөлімінің құрамына кіруі мүмкін сыртқы кооперация бөлімін (немесе бюроны, тобын) қамтиды. Сыртқы кооперацияның бөлімдері (бюролары, топтары) өндірісті жартылай фабрикаттармен (дайындамалармен, бөлшектермен, тораптармен) қамтамасыз етеді. Олар сондай-ақ функционалдық немесе өнім негізінде құрылуы мүмкін. Қабылданған материалдар номенклатуралық топтар бойынша қоймаларда сақталады; сұрыптары, өлшемдері, материалдардың индекстері көрсетіле отырып нөмірленеді. Материалдарды әкелу және қоймалардың жұмысы жедел-дайындау жоспарлары негізінде ұйымдастырылады. Кәсіпорынға материалдық ресурстарды жеткізу экономикалық байланыстар арқылы жүзеге асырылады. Экономикалық байланыстар-бұл өндіріс құралдарын жеткізушілер мен тұтынушылар арасында пайда болатын экономикалық, ұйымдастырушылық және құқықтық қатынастардың жиынтығы. Экономикалық байланыстардың ұтымды жүйесі өндіріс пен айналым шығындарын азайтуды, жеткізілетін өнімнің санын, сапасы мен ассортиментін өндіріс қажеттіліктеріне толық сәйкестендіруді, оны қабылдаудың уақтылығы мен толықтығын қамтиды. "Каско" ЖШС жеткізушілермен тікелей байланыс орнатады. Тікелей және жанама байланыстардың жіктелуімен олардың өнім жеткізуді ұйымдастыру формаларына бөлінуі тығыз байланысты. Осы тұрғыдан жеткізілімдердің транзиттік және қойма нысандары ерекшеленеді. Жеткізудің транзиттік түрінде материалдық ресурстар делдалдық ұйымдардың аралық базалары мен қоймаларын айналып өтіп, жеткізушіден тұтынушыға тікелей ауысады. Сонымен қатар, компания материалды тікелей жеткізушіден алады, жеткізуді тездетеді және көлік және сатып алу шығындарын азайтады. Алайда, оны пайдалану транзиттік демалыс нормаларымен шектеледі, олардың азын жеткізуші қабылдамайды. Аз қажеттілікке ие материалдар үшін жабдықтаудың осы түрін пайдалану қорлардың өсуіне және соған байланысты шығындарға әкеледі. Қойма түрінде материалдық ресурстар делдал ұйымдардың қоймалары мен базаларына әкелінеді, содан кейін олар тікелей тұтынушыларға жіберіледі. Транзиттік нысанды тұтынушыларға көп мөлшерде материалдық ресурстар қажет болған жағдайда қолданған жөн, бұл оларды толық жүк вагондарымен немесе басқа көлік құралдарымен жөнелтуге мүмкіндік береді. Тасымалдаудың транзиттік түрінде шығындар едәуір төмендейді және айналым жылдамдығы артады, Көлік құралдарын пайдалану жақсарады. "Каско" ЖШС қойма нысаны жүзеге асырылады. Бұл нысан кәсіпорынға қажетті материалдарды белгіленген транзиттік нормадан аз мөлшерде тапсырыс беруге мүмкіндік береді, бұл өндіруші бір тапсырыс бойынша тұтынушыға жіберетін өнімнің ең аз рұқсат етілген жалпы мөлшерін білдіреді. Кәсіпорындағы өндірістік қорларды басқару келесі функцияларды орындауды қамтиды: - кәсіпорын тұтынатын материалдардың барлық номенклатурасы бойынша қор нормаларын әзірлеу; - кәсіпорынның қоймаларында қорларды дұрыс орналастыру; - қорлардың деңгейіне пәрменді жедел бақылауды ұйымдастыру; - қажетті материалдық базаны құру. 2. "КАСКО" ЖШС МЫСАЛЫНДА МАТЕРИАЛДЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ САТЫП АЛУДЫ ЖӘНЕ ЖЕТКІЗУШІЛЕРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУДЫ ЕСЕПКЕ АЛУ 2.1 материалдарды сатып алуды және жеткізушілермен есеп айырысуды құжаттамалық ресімдеу Тауар-материалдық құндылықтарды сатып алу әрбір сатып алу-сату мәмілесіне құжаттар пакетін ресімдеумен қоса жүреді. Мұндай құжаттарға мыналар жатады: - сенімхат; - тауар-көлік жүкқұжаты; - шот-фактура; - кіріс-Тапсырыс. Тауарлық-материалдық қорлардың жеткізілуімен бірге жұмыс процесі оларды кәсіпорынның қоймасына алу әдісіне байланысты. Сенімхат (1-қосымша) материалдық қорларды алу кезінде лауазымды адамның сенім білдірілген субъект ретінде әрекет ету құқығын ресімдеу үшін қолданылады. Сенімхатты бухгалтерия ресімдейді және алушыға қолхатпен береді. Берілген сенімхаттарды және оларды алғаны туралы қолхаттарды тіркеу үшін берілген сенімхаттарды есепке алу журналы қолданылады. Сатып алушының қоймасына материалдық қорларды жеткізушінің автокөлігімен жеткізу кезінде Сатып алушының материалдық жауапты адамы материалдық қорларды жеткізушінің экспедиторынан орын саны мен брутто салмағы бойынша қабылдайды және оларды екі данада толтырылған тауар-көлік жүкқұжатының деректерімен салыстырады. Егер жүкқұжаттың деректерімен материалдық қорлардың нақты бар-жоғы (саны, салмағы, сорты, сапасы және т.б.) жетіспеушілік немесе басқа да айырмашылықтар табылмаған жағдайда, тауар-материалдық қорларды қабылдаған қоймашы қабылдауды кәсіпорынның мөртабанымен және тауар-көлік жүкқұжатындағы (2-қосымша) қолтаңбамен растайды. Жүкқұжаттың бір данасы қоймашыда қалады, ал екіншісі материалдық қорларды сатып алушының қоймасына жеткізген адамға қайтарылады. Өнім беруші жөнелтілген тауарларға жүкқұжаттан басқа сатып алушыға шот-фактураны (3-қосымша) ұсынады. Қоймаға келіп түскен тауарларға кіріс ордері (4-қосымша) ресімделеді. Қызметті жүзеге асыру барысында "Каско" ЖШС кәсіпорны жеткізушілермен түскен материалдық құндылықтар бойынша есеп жүргізеді. Жеткізушілермен есеп айырысулар мынадай бастапқы құжаттармен ресімделеді: - жеткізу шарты; - төлем шоты; - төлем тапсырмасы; - банк бойынша үзінді көшірме. Осы кәсіпорында жеткізушілерден материалдық құндылықтардың түсуі кәсіпорын мен жеткізушілер арасында жасалған шарттар негізінде жүргізіледі. Шарттарда: жеткізілетін материалдық құндылықтардың түрі, жеткізудің коммерциялық шарттары, материалдық құндылықтарды жеткізудің сандық және құндық көрсеткіштері, материалдық құндылықтарды жөнелту мерзімдері, кәсіпорын мен өнім беруші арасындағы есеп айырысу тәртібі (төлемдер шарттары) айтылады. Жеткізуші кәсіпорындар жеткізілетін өнімге төлем талап-тапсырмаларын және төлем шоттарын (5-қосымша) жазып береді, оларды сатып алушыға береді немесе поштамен жібереді. Кәсіпорындарда шарттық міндеттемелердің орындалуын жедел есепке алуды қаржы бөлімі жүзеге асырады, сондықтан төлемдік талап-тапсырмалар мен шот-фактуралар бірінші кезекте осы бөлімге түседі. Онда олар келісімшарттардың сәйкестігін тексереді, келіп түскен жүктерді есепке алу журналында тіркейді, келісімшарттардың орындалуын есепке алу кітабына белгі қояды және қабылдайды, яғни олар төлем жасауға келісім береді. Тіркелгеннен кейін төлем құжаттары ішкі нөмірді (тіркеу) алады және төлем жасау үшін кәсіпорынның бухгалтериясына жіберіледі. Бас бухгалтер қол қойылған жеткізу шартының және өнім беруші төлеуге берген шоттың негізінде банкке тауарларды төлеуге төлем тапсырмасын дайындайды (5-қосымша). Осы сәттен бастап кәсіпорын бухгалтериясында жеткізушілермен есеп айырысулар пайда болады. Жүктің қоймаға түсуіне қарай кіріс ордері жазылады, содан кейін тізілімде бухгалтерияға тапсырылады, онда ол такерленеді және төлем құжатына қоса беріледі. Банк бұл құжатты төлеген кезде бухгалтерия есеп айырысу шотынан ақшаны жеткізуші кәсіпорынның пайдасына есептен шығару туралы үзінді алады. Жеткізушілермен есеп айырысу тауарлық-материалдық қорлар сатып алушының қоймасына түскеніне немесе жолда болғанына қарамастан жүргізіледі. Егер материалдық құндылықтар сатып алушының қоймасына келіп түссе, бірақ жеткізуші төлем шотын (фактураланбаған жеткізілімдерді) қоймаса, онда олар прейскурант бағалары бойынша немесе ұқсас материалдық құндылықтар үшін бағалар бойынша келеді. Шот-фактураны алған кезде бұрын көрсетілген сома түзетіледі және өнім беруші ұсынған жаңа сома жүргізіледі. Есепті ай ішінде "Восток" ЖШС кәсіпорнының бухгалтериясы қаржы бөлімі акцептеген жеткізушілердің төлем құжаттарын алады, кіріс ордерлерін және қоймалардың қабылдау актілерін қабылдайды, кәсіпорынның есеп айырысу және басқа шоттарынан үзінді көшірмелер алады. Бұл есеп айырысуларды жасауға, әрбір тараптың өз міндеттемелерін орындауына байланысты оларды аяқтауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік есеп тіркелімдеріндегі жазбалар үшін негіз операция мен оқиғаның жасалу фактісін тіркейтін бастапқы құжаттар болып табылады. Материалдық қорлардың түсуі мен шығысы жөніндегі бастапқы құжаттар оларды есепке алуды ұйымдастырудың негізі болып табылады. 2.2 материалдық құндылықтарды сатып алуды есепке алу және бағалау "Каско" ЖШС тауар-материалдық құндылықтарды сатып алу есебі қоймада және бухгалтерияда 1 С Бағдарламасында:Бухгалтерия 8.0 нұсқасында жүргізіледі. Бухгалтерлік және қоймалық (оперативтік) есепке алуды бөлу тұрғысынан материалдық құндылықтарды есепке алу екі әдіспен жүргізілуі мүмкін: 1. Сальдо әдісі (қоймаларда құндылықтардың түрлері - номенклатуралық нөмірлер бойынша сандық есеп қана ұйымдастырылады; бухгалтерия тек сомалық есепті ақшалай түрде жүргізеді). 2. Сандық-сомалық әдіс (қоймаларда және бухгалтерияда құндылықтардың номенклатуралық нөмірлері бойынша сандық және сомалық есеп бір мезгілде ұйымдастырылады). Сальд әдісі, әдетте, бухгалтерлік есеп процедураларының күрделілігін азайту және оларды орындау тиімділігін арттыру үшін қолданылады (көбінесе бухгалтерлік есепті тиімді автоматтандыру болмаған жағдайда), қолданылатын құндылықтардың кең спектрі болған кезде. Сандық-сомалық әдіс материалдық құндылықтардың сақталуы мен қозғалысын бақылауды едәуір күшейту қажет болған жағдайда; аумақтық қашықтық және бухгалтерияның қоймалардан ақпаратты жедел алу қиындықтарын айқындайтын өзге де жағдайлар неғұрлым қолайлы болып табылады. "Каско" ЖШС-де тауарлық-материалдық құндылықтардың есебі сандық-сомалық әдіспен жүргізіледі. Қоймадағы материалдық құндылықтардың есебін материалдық жауапты адамдар немесе олардың келісімімен операторлар жүргізеді. 1С жүйесіндегі тауарлық-материалдық құндылықтардың әр түрлі түрлері туралы ақпарат:Бухгалтерия анықтамалықта сақталады Номенклатура материалдық құндылықтардың әр номенклатуралық нөміріне оның негізгі қасиеттері жазылған жеке карточка ашылады. Кәсіпорынның қоймасына материалдық құндылықтар келіп түскен кезде жеткізушіден алынған кіріс жүкқұжаты негізінде бухгалтерияға кіріс ордері ресімделеді (4-қосымша). Ол 1С:бухгалтерияның ақпараттық базасына енгізілген кезде жеткізуші ұсынған шот-фактура да тіркеледі. 1С жүйесінде кіріс ордерін жүргізу: бухгалтерлік есеп автоматты түрде жазбаларды қалыптастырады, олар жазбалар журналында жазылады және есептерде бақылануы мүмкін ақпараттық базадағы өзгерістерге әкеледі. Тауарлардың келуі 1330 "тауарлар" шоты бойынша айналым-сальдо ведомосінде және 1330 "тауарлар"шотының карточкасында көрсетіледі. Есеп шот бойынша айналым-сальдо тізімдемесі таңдалған шот бойынша қалдықтар мен айналымдарды алу үшін пайдаланылады. Есеп шоттың қосалқы шоттары бойынша нақтылауды, ал талдамалы есеп жүргізілетін шоттар үшін - талдамалы есептің нақты объектілері бойынша нақтылауды алуға мүмкіндік береді. Шот карточкасының есебіне таңдалған шотпен барлық жазбалар немесе талдамалы есеп объектілерінің нақты мәндері — материалдың атауы, жеткізуші-ұйым және т.б. бойынша осы шот бойынша жазбалар енгізіледі, бұдан басқа, шот карточкасында кезеңнің басындағы және соңындағы қалдықтар, кезең ішіндегі айналымдар және әрбір өткізуден кейінгі қалдықтар көрсетіледі. 1С жүйесінің ақпараттық базасы: "Каско" ЖШС қоймасындағы және бухгалтериясындағы Бухгалтерия жалпы болғандықтан, қоймашы енгізген деректер материалдық құндылықтар партиясы келіп түскен кезде кәсіпорынның бухгалтериясына бірден қолжетімді болады. Осылайша, 1С:Бухгалтерия бағдарламасында тауарлық-материалдық құндылықтарды есепке алу кез-келген уақытта қоймадағы қалдықтар туралы жедел ақпарат алуға мүмкіндік береді. Бұл құндылықтарды жедел және бухгалтерлік есепке алу арасындағы алшақтықты жояды. Бухгалтерлік есеп жедел есепке алуға негізделген және онымен органикалық байланысты; қоймада және бухгалтерияда есепті жедел салыстыру мүмкіндігі пайда болады, демек, есепті айда жіберілген қателерді жою; есептік бағаларды қолдану қорлардың орташа құнын ай сайын анықтау бойынша көп еңбекті қажет ететін жұмысты жояды; қоймалардағы қалдықтар туралы ақпаратты уақтылы алу қамтамасыз етіледі. Бұл түгендеуді жүргізуді жеңілдетеді және есепке алудың жедел функцияларын күшейтеді; құжаттаманы өңдеу және есепке алу тіркелімдерін жасау бойынша компьютерлік техниканы қолдану мүмкіндігі кеңеюде; қорларды талдамалық есепке алудың синтетикалықтан артта қалуы алып тасталады. Жоғарыда анықталғандай, Қазақстан Республикасында есепке алу мен есептіліктің ұлттық және халықаралық стандарттарына сәйкес тауарлық-материалдық қорлар өзіндік құны мен өткізудің таза құнынан ең аз бағалау бойынша бағаланады. Тауарлық-материалдық қорларды сатудың өзіндік құны мен таза құнынан ең аз шаманы айқындау үшін мынадай әдістер пайдаланылуы мүмкін: -тауар-материалдық қорлардың әрбір атауын өткізудің баланстық құны мен таза құнынан ең аз мәні таңдалатын баптан кейінгі әдіс; -негізгі материалдық топтардың әдісі, онда баланстық құннан және тауарлық-материалдық қорлар тобын сатудың таза құнынан ең аз мән таңдалады; - қорлардың жалпы деңгейінің әдісі-барлық тауарлық-материалдық қорларды сатудың баланстық құны мен таза құнынан ең аз мән таңдалады. Есепті кезең ішінде сатып алу кезінде сол материалдардың бағасы қорлардың құны бойынша қанша қалғанын және өнімнің өзіндік құнына қанша кеткенін дұрыс бағалау үшін №2 "қорлар"ҚЕХС (IAS) көзделген тауарлық-материалдық қорлардың өзіндік құнын бағалаудың үш әдісінің бірі қолданылады. Сонымен қатар, жоғарыда аталған әдістердің әрқайсысы қорларды есептен шығаруды физикалық бірліктер ағыны ретінде емес, шығындар ағыны ретінде анықтайды. Баптаудан кейінгі әдісті пайдаланған кезде өзіндік құн мен Қордың әрбір жеке түрі немесе бірлігі үшін өткізудің таза құны салыстырылады. Әрбір жеке жағдайда ең аз мән анықталады, содан кейін ол қосылады. Негізгі тауар топтарының әдісін пайдаланған кезде қорлардың негізгі санаттарын (топтарын) өткізудің өзіндік құны мен таза құны салыстырылады, олардың әрқайсысы бойынша ең аз шама таңдап алынады, содан кейін олар жинақталады. Қорлардың жалпы деңгейінің әдісін қолданған кезде компанияның барлық қорларын сатудың өзіндік құны мен таза құны салыстырылады, содан кейін қорларды бағалау үшін ең аз мән алынады. Мысал ретінде "Каско" ЖШС қорларын 30.07.2011 ж.компанияның қорлары туралы деректер бойынша төмен бағалау ережесі бойынша бағалау әдістерін қарастырамыз (2-кесте). 2-кесте "Каско" ЖШС-нің 30.07.2011 ж. төменгі бағалау ережелері бойынша қорларды бағалау әдісі.
Егер "Каско" ЖШС өзінің есеп саясатында өзіндік құннан және сатудың таза құнынан ең аз мәнді бағалау әдісімен қорларды бағалауды анықтаса, онда: 1. Онда 30.07.2011 жылғы бухгалтерлік баланста 347 300,00 теңге мөлшеріндегі қорлар көрсетіледі, өйткені бұл құн ең төмен болып табылады. Бухгалтерлік есепте ешқандай түзету жүргізілмейді. 2. Тауар топтарының әдісі, онда бухгалтерлік баланста 30.07.2011 ж. 346 900,00 теңге мөлшерінде қорлар көрсетіледі (290 000,00 + 28 800,00 + 28 100,00) компания тауарларының әр тобы үшін ең кіші мәндердің қосындысы ретінде. Бухгалтерлік есепте 30.07.2011: Д-т 7010 "сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны". -400,00 теңге (346900,000-347300,00) К-т 1330 "тауарлар" -400,00 теңге 3.Баптан кейінгі әдіс,онда 31.12.2007жыл арналған бухгалтерлік теңгерімде қорлардың әрбір бірлігі бойынша ең аз белгілі сома ретінде 333600,00 теңге мөлшеріндегі қорлар көрсетіледі.Бухгалтерлік есепте 31.12.07: Д-т 7010 сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны" -13700,00 теңге (333600,00-347300,00) К-т 1330"тауарлар" -13700,00 теңге Жоғарыда келтірілген мысалдан сатудың таза құнының ең аз құнын бағалаудың әртүрлі әдістерін қолдану компанияның қаржылық есептілік көрсеткіштеріне қалай әсер ететінін көруге болады. Ықтимал сатудың таза құнын есептеу ең сенімді дәлелдерге, яғни есеп айырысу кезінде сатуға арналған қорлардың мөлшеріне негізделген. Бұл есептеулер кезеңнің соңында болған жағдайларды растайтын дәрежеде кезең аяқталғаннан кейін болған оқиғаларға тікелей қатысты бағаның немесе өзіндік құнның ауытқуын ескереді. Қорларды сатудың таза құнына дейін есептен шығару кезінде қорлардың мақсатына негізделген белгілі бір ережелерді сақтау қажет: - егер олар іске асыруға арналған болса, онда есеп айырысулар ағымдағы нарықтық сату бағалары негізінде жүргізіледі; - егер олар жасалған шарттар бойынша сатуға арналған болса, онда есеп айырысулар шартты орындауға арналған көлемде келісімшарттық бағалар бойынша жүргізіледі. Шарт бойынша қажеттіден асатын қорлар ағымдағы нарықтық бағалар бойынша қайта бағаланады; - егер олардың негізінде шығарылған дайын өнім өзіндік құнға тең немесе одан асатын бағалар бойынша сатылса, шикізат пен материалдар қайта бағаланбайды. Егер мұндай сенімділік болмаса, шикізат пен материалдар олардың қалпына келтіру құны (алмастыру құны) бойынша қайта бағаланады. Сатудың таза құнын бағалау әрбір есепті кезеңде кезең-кезеңімен жүргізіледі. Бастапқыда қорларды өткізудің таза құнына дейін ішінара есептен шығаруға әкеп соққан мән-жайлар өзгерген кезде есептен шығарылған сома қорлардың өзіндік құнын сипаттайтын шамаға дейін өтеледі (жаңа баланстық құн мыналардан: өзіндік құннан және өткізудің таза құнынан ең төмен мәнді білдіруге тиіс). Бұл, мысалы, сату бағасының төмендеуіне байланысты есепке алынған Қордың бабы келесі есеп беру кезеңінің соңында таза сату құны бойынша резервте қалып, оның сату бағасы өскен кезде орын алады. Бұл ретте айырма осы есепті кезең шығыстарының азаюына жатады, яғни өткізілген тауар-материалдық қорлардың өзіндік құнының төмендеуі ретінде танылады. Бұл жағдайда компанияның бухгалтерлік есебінде мыналар жазылады: 1320 "дайын өнім" дебеті, 1350 "өзге қорлар" - 7010 "сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны"кредиті. Осылайша, нақты шығындар мен сату бағалары бойынша шығындарды анықтау әдістері ыңғайлылық үшін пайдаланылуы мүмкін, егер олардың нәтижелері өзіндік құнның мәнін жақын білдірсе. Шикізат пен материалдардың, еңбектің, тиімділік пен қуаттың нормативтері нақты мән-жайларды ескере отырып, тұрақты түрде тексерілуге және қайта қаралуға тиіс. Тауарлық-материалдық қорларды бағалаудың қосымша әдістері бар. Бұл тауарлық-материалдық қорларды нарықтық құн бойынша бағалау әдістері және жалпы пайданы пайдалану арқылы құнды бағалау әдісі немесе бөлшек саудада тауарды бағалау әдісі. Нарықтық құн әдісі. Тауарлардың пайдалылығы олардың өзіндік құны сияқты үлкен болмаған кезде, өзіндік құн негізінде тауарлық-материалдық қорлардың бағасын белгілеу ережесінен ауытқу қажет. Тауарлардың пайдалылығы, әдетте, олардың нарықтық құны болып саналады, сол жерден тауарлық-материалдық қорларды бағалаудың осы әдісінің атауы шығады. Есептеу үшін "нарықтық құн" термині сатудың таза құнының жоғарғы шегінен аспайтын (сату бағасы аяқтауға және шығуға белгіленген шығындарды алып тастағанда) және пайданың әдеттегі нормасының сомасына түзетілген өткізудің таза құнының төменгі деңгейінен төмен түспейтін ағымдағы қалпына келтіру құнын білдіреді. Бұл әдіс бойынша барлық тауарлық-материалдық құндылықтарды бірге, сондай-ақ әрбір мақаланы жеке-жеке есепке алуға болады. Бөлшек сауда бағаларының әдісі бөлшек саудада қолданылады. Бұл әдіс сауда маржасының бірдей пайызы бар қорларды бағалау үшін қолданылады. Өзіндік құн сатылған тауарлардың жалпы құнын жалпы маржаның тиісті пайызына азайту жолымен айқындалады. жүктеу/скачать 90,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|