Жоғарғы жүйке қызметі - үлкен ми сыңарлары, ми қыртысы және қыртыс асты бөліктері арқылы атқарылатын адамның күрделі іс-әрекеті мен мінез-құнының, танымдық іс әрекеті процестерінің физиологиялық механизмдерін қамтамасыз ететін жүйелік реттеудің жоғарғы түрі. Жоғарғы жүйке қызметі өте күрделі рефректорлық жолмен жүріп, ағзаны, адамның мінез-құлқын реттеп отырады.
Бірінші сигналдық жүйе – жануарларға да және адамдарға да тән қасиет. Оның орталығы ми қыртысында орналасады. Бірінші сигналдық жүйелер арқылы ағза сыртқы ортаның нақты тітіркендіргіштеріне қайтарады. Бұл кезде сыртқы ортада болатын заттар және құрылыстар шартты рефлекстің түзілуіне әсер етеді. Оған мысал ретінде сәбилің тамаққа және ойыншыққа рефлексін айтуға болады.
Екінші сигналдық жүйе – тек адамға ғана тән қасиет. Бұл жүедегі негізгі шартты тітіркендіргіш - сөз. Сөздің әсерінен пайда болған қозуды ми қыртысы қабылдап, талдап жауап қайтарады. Сөз бірінші сигналдық жүйенің жұмысына түрткі болады.
Сана – тек адамға ғана тән айналадағы бар нәрсені психикалық бейнелеудің көрінісі. Сана адамның білім дәрежесін, шығармашылық қабілетін, ой-өрісін байқататын көрсеткіш.
1- жасұа жақындаған баланың ұйқысының ұзақтығы 14 сағат
4 жаста 10-12 сағат
Ересек адамда 7-8 сағат
Бала мезгілінде дұрыс ұйықтау үшін жатар алдында ауыр тамақ ішпеуі тиіс. Ауыр тамақты ұйықтардан 2-3 сағат бұрын қабылдауы керек немесе жеңіл желпі аз мөлшерде ішуі керек. Баланың төсегі жайлы және бөлмесінің ауасы таза болу керек. Ұйыртарда киетін киімі ыңғайлы және жұмсақ мақта матадан тігілген киім кигізу керек.
Жас ерекшеліктері жаңа туған сәбидің эмоция жағдайы ыңғайсыз болғанда жылау 2-4 жас арасында жағымсыз эмоция белгілері туады.
Жағымды эмоциялар 3 жасқа дейінгі балаларда өздерін шексіз сүйетін анасымен тікелей қарым қатынастың негізінде қалыптасады.
7-11 жаста балалар психикалық эмоциялық барлық түрлерінің белгісін көрсете алады. Әсіресе қуаныш, ренжу, қарсыласу сияқты.
12-16 жаста эмоцияның барлық түрлері толық қалыптасады.
И.П. Павлов жүйке үдерістерінің қасиеттеріне сүйене отырып, жоғары жүйке қызметін 4 типке бөлген.
Сангвениктер
Флегматиктер
Халериктер
Меланхоликтер
Флегматиктер - қозудың күші айқын басымдылық береді және тежелу үдерісі де айқын әрі күшті жүреді.
Сангвиниктер - қозу мен тежелудің біріне-бірінің алмасуы тез жүреді.
Холериктер – қозу үдерісі өте тез жүреді және тежелу үдерісі баяу жүреді.
Меланхоликтер - қозудың күші әлсіз, әлсіз тітіркендіргіштің әсерінен тежелу байқалады.
