Лекция: 15 сағат Практикалық сабақ: 15 сағат обсөЖ: 30 сағат Барлық сағат саны: 90 сағат



бет8/33
Дата18.06.2017
өлшемі4,04 Mb.
#19388
түріЛекция
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   33

Лекция 14.



Тақырыбы: Алгебралық операциялар және алгебралар

Жоспары

  1. Алгебралық операция анықтамасы

  2. Алгебралық операция қасиеттері

  3. Кері операция

  4. Алгебраның типтері


Анықтама. Бос емес Х – жиынындағы n - арлық алгебралық операція деп. f: х бейнелеуін айтады.

    • n =0 болғанда операцияны нөларлық

    • n = 1 болғанда унарлық

    • n = 2 болғанда бинарлық

    • n = 3 болған фернарлық деп. атайды.

n - саны операцияның рангсы –д ейді.

Анықтама. Бос емес Х жиынындағы бинарлықоперация деп. f : х бейнелеуін айтады.

Егер Х жиынының элементтерінің әрбір парын, осы жиынның бір ғана элементі сәйкестендірілсе, онда Х жиынында бинарлық алгебралық операція анықталған дейілінеді.



Анықтама. Х жиынындағы дербес алгебралық операция деп. Х * У декарттық көбейтіндісінің қандайда ішкі жиыны У – тің Х – қа бейнелеуін айтады.

Әрбір нақты операцияның өз белгісі бар, ол белгілер “+”, “-”, “х”, “:” таңбасымен белгіленеді.



Анықтама. Алгебралық операция берілген жиын алгебра деп. аталады.. Берілген алгебрада жиын және онда қарастырылатын алгебралық операциялар көрсетуге тиісті.

Анықтама. Егер Х жинын У жиынының өзара бір мәнді бейнелеу бар болса, және (Х х У)= (х) (у) орындалса, онда (Х; х) және (У; 0) алгебра изоморфтік деп. аталады.

Алгебралық операція қасиеттерінің маңыздылары ассоциативтік, коммутативтік, дистрибутивтік, қысқартымдылық болып табылады.

* Операциясы тек қана қысқартымдылы ғана емес комутативті де сондықтан

в * х = а Дан х * в = а келіп шығады. Сондықтан * операциясына кері нөл операциясын мынадай қасиеттерін айтуға болады.



  1. а о (в с) =аосов

  2. ао (в с ) = аовос

  3. а (вос) = (а в) с

  4. а (вос) = (аос) вос

  5. ао (вос)= (а с) ов

  6. ао (вос)= (аов) с

  7. а (аов) = в

Алгебраның кейбір типтері немесе әртүрлі алгебралық жүйелер бір немесе бірнеше алгебралық операція берілген жиын болып табылады.

Анықтама. Егер * операциясы ассосивті болса онда (А,*) комутативні жартылай группа деп. аталады.

Анықтама. Егер (А, +) комутативты жартылай группа әрі көбейту қосуға қатысты дистребутивті болса онда (А, + ) алгебрасы жартылай сақина деп. аталады.

Лекция 15.



Тақырыбы: Жай және құрама сандар. Эротосфен елегі (торы)

Жоспары

  1. Жай сандардың анықтамасы

  2. Жай сандардың қасиеттері

  3. Сандардың ең кіші ортақ еселігі

  4. Сандардың ең үлкен ортақ бөлшігі

  5. Құрама сандар және оларды бөлгіштік белгілері


Анықтама. Бір ден артық натурал сан, егер тек өзіне және бірге бөлінсе , ол жай сан деп аталады.

Натурал а – саны егер а: d, мұндағы 1

Бастапқы жай сан 2 болып табылады.

1.Теорема. Егер натурал сан бір ден артық болса, онда оның ең болмағанда бір жай бөлшігі болады.

2.Теорема. Құрама сан а –ның ең кіші жай бөгіші - нен асып кетпейді.

3.Теорема. Жай санндар жиыны шексіз.

Жай сандардың қасиеттері:

1. Егер жай сан р, бір ден өзге қандай да бір натурал n санына бөлінсе, онда ол n - мен беттеседі

2. Егер р мен q әртүрлі жай сандар болса, онда р саны q- ға бөлінбейді және керісінше болады.



  1. Егер натурал сан а-ны жай р санына бөлінбесе, онда а және р өзара жай сандар болады.

  2. Егер екі натурал сан а және в сандарының көбейтіндісі жэай р санына бөлінсе, онда олардың ең болмағанда біреуі р – ға бөлінеді.

Анықтама. Егер m саны а – санына және в – санына да еселік болса онда ол осы сандардың ортақ еселігі деп. аталады.

Анықтама. Берілген а және в сандарының ортақ еселіктерінің ең кішісін осы сандардың ең кіші ортақ еселігі (ЕКОЕ) деп. атайды.

Анықтама. Егер а мен в сандары с санына бөлінсе, онда с – ны бұл сандардың ортақ бөлгіші деп. аталады.
Анықтама. Егер берілген а мен в сандары ортақ бөлгіштерінің ең үлкенін осы сандардың ең үлкен ортақ бөлгіші (ЕҮОБ) деп. атайды.

Теорема. Берілген Х саны құрама а= в с санына бөліну үшін, мұндағы

ЕУОБ (в,с) = 1 ол санның в – ға да және с – ға да бөлінуі қжетті және жткілікті болып табылады.



Анықтама. Егер а- ны в – ға қалдықпен бөлген кездеқалдық нөлге тең болса онда в саны а санының бөлшігі деп. аталады.

Бөлінгіштік қатынастың қасиеттері:



  1. 0 саны кез – келген натурал саға бөлінеді

  2. Нөлден өзге ешбір сан нөлге бөлінбейді

  3. Бөлгіштік қатынас – рефлексифті

  4. Егер в саны натурал сан а – ның бһөлгіші болып табылса, онда в саны а – Дан артық бола алмайды

  5. Бөлгіштік қатына антисимметриялы

  6. Бөлгіштік қатынас транзитивні

Теорема. Егер а мен в сандары бөлінсе және а>в болса, онда а-в айырымы да осы санға бөлінеді.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   33




©www.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет