Лекция. Атом ядросының құрамы және қасиеттері Кіріспе
Ядроның протон-нейтрондық құрылымы
жүктеу/скачать 0,8 Mb.
|
1 Атом ядросының құрамы және қасиеттері
- Бұл бет үшін навигация:
- Барлық белгілі нуклидтер үшін протон-нейтрондық диаграмма. Тәжірибелік фактілер мен заңдылықтар
- Ядро массасы. Ядролық физикада массаны өлшеу үшін массаның атомдық бірлігі қолданылады (м.а.б.): 1 м . а.б. = 1 м . а.б. = 1,6605×10
| Ядроның протон-нейтрондық құрылымы.
Барлық элемент ядролары протондар мен электрондардан тұрады. Ядродағы нуклондар саны массалық сан деп аталып, А әрпімен белгіленеді. Ядродағы протондар саны Z әрпімен белгіленеді, Z – зарядтық сан. N – нейтрондар саны. N=A-Z Ядролары A және Z нақты сан болатын атомдар нуклидтер деп аталады. Нуклидті белгілеу символы: (A,Z) немесе Li Fe U Изотоптар: Z бірдей, бірақ A әр түрлі H2 H2 H U U U Изобарлар: А бірдей, Z әр түрлі 13Н и 23Не - тритий мен гелий изобарлары, 410Ве, 510В, 610С - бериллий, бор және көміртек изобарлары Нейтрондар саны бірдей нуклидтер изотондар деп аталады. Мысалы, 2Н и 3Не - сутек пен гелий изотондары. Барлық белгілі нуклидтер үшін протон-нейтрондық диаграмма. Тәжірибелік фактілер мен заңдылықтар 265 тұрақты нуклид белгілі, тұрақсыз нуклидтер саны 1700-ге жуық. Z-тің мәні 0-ден (нейтрон)108-ге дейін нуклидтер белгілі. Табиғатта Z мәні 1-ден (сутек) 92-ге дейін (уран) өзгеретін ядролар кездеседі. Қалған нуклидтерді жасанды түрде алады. Z = 0, 43, 61 және Z> 84 болатын тұрақты нуклидтер болмайды. 3. А нуклондар саны 1-ден 263-ке дейін (263-ті қоса алғанда) нуклидтер кездеседі. А =5, 8 және А >210 болатын тұрақты нуклидтер болмайды. 4. Нейрондық диаграмманың β‑тұрақты нуклидтер орналасатын бөлігі тұрақтылық жолы деп аталады. Жеңіл тұрақты нуклидтер (Z ≤ 20 дейін) ядросы құрамында протондар мен нейтрондар саны шамамен тең. А-ның мәні өскенде нейтрондардың салыстырмалы бөлігі де өседі. Мысалы, жеңіл нуклидте N/Z = 1; орташа нуклидте N/Z= 1,15 ; ауыр нуклидте N/Z = 1 5. Көптеген химиялық элементтерде бірнеше тұрақты және ß –активті нуклидтер болады. Кейбір элементтерде бір ғана тұрақты нуклид (9Be, 19F, 23Na), кейбіреулерінде 2 – 3тен тұрақты нуклид болуы мүмкін. Қалайыда он тұрақты нуклид бар. 6. Тұрақтылық жолынан жоғары β+‑активті нуклидтер, одан төмен – β‑активті нуклидтер орналасады. 7. Ядролар қасиеті Z және N сандарының жұптылығына байланысты. Көптеген тұрақты нуклидтерде (265тен 155) жұп-жұп ядролар болады (Z – жұп, N – жұп), тұрақты нуклидтердің жартысында (53) жұп-тақ және тақ-жұп нуклондар кездеседі. Ядросы тақ-тақ болатын (2Н, 6Li, 10В и 14N) төрт қана нуклид бар. Ядро заряды Ядро протонның әсерінен оң электр зарядты болады. Z протондар санын ядро заряды деп атайды, ол Z٠e Кл шамасына тең, мұндағы е = 1,602 ٠10-19Кл (4,8٠10-10 CГCЕ бірл.) – элементар электр зарядының абсолют мәні. Ядро массасы. Ядролық физикада массаны өлшеу үшін массаның атомдық бірлігі қолданылады (м.а.б.): 1м.а.б. = 1м.а.б. = 1,6605×10 -27кг, Протонның тыныштық массасы mp =1,00731м.а.б. = 1,6726×10-27кг, Нейтронның тыныштық массасы mn= 1,00871м.а.б. = 1,6749×10-27кг , Электронның тыныштық массасы me= 5,4859×10-41м.а.б.. = 9,1096×10-31кг. жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|