Мазмұндамалар жинағЫ. (5-11 сыныптар) Алматы, 2009 жыл
жүктеу/скачать 76,61 Kb.
|
мазмұндама жинағы
ДИКТАНТ МӘТІНДЕРІ, ТЖБ 2нұсқа
- Бұл бет үшін навигация:
- Қаздан қорқу
| Түсіндірілетін сөздер: Жаркент, сақпан, Текес, лау етер, құралпы.
Тапсырма: Жоспар құрыңдар. Өздеріңнің де аттарың болу керек, сондықтан үйде «Менің атым» деген тақырып бойынша шағын шығарма жазыңдар. Қаздан қорқу Картоп егісінің шетіндегі айдалмай тың қалған жердің көгалында төрт қаз және қаздың есейген он шақты балапаны жайылып жүр еді. Аяжан қызықтап әлгілердің қасына таман келді. Қаздар сүп-сүйір тұмсықтарымен нәзік шөпті бырт-бырт үзіп, бірімен-бірі бәсекелескендей бас көтермей жайылуда. Малға ұқсап құс та шөп жейтінін Аяжан білмеуші еді. Әрі қызықтап, әрі таңырқап, ол одан гөрі жақындап келді. Тап сол кезде қаздардың ішіндегі қара ала мойын ірілеу біреуі күтпеген оқыс мінез көрсетті. Мойнын Аяжанға қарай созып жіберіп, аузын ашып, ысылдап, тістейін деп жүгіріп келеді. Аяжан жаман састы. Баж еткен даусының қалай шығып кеткенін өзі де білмей, жалт беріп, қаша жөнелді. Сәл болмағанда жауыз қаздың тістеп алуы ықтимал еді. «Өй, әке, не болды?» – деп ана жақтан Сарыкең ұшып түрегелді. Бақшаның талдан тоқылған есікшесінен атып шығып, Аяжан артына бір-ақ көз тастады. Ала мойын қаздың қуыңқырап келіп, жете алмай қалғанын көрді. Аяжанның жүрегі дүрс-дүрс етіп, кеудесіне симай тұрды. Бұл оның бүгін осы ауылға келгелі екінші рет қатты қорқуы еді. (157 сөз) Жоспар:
Картоп егісіндегі тың жер. Көгал. Жайылып жүрген қаздар. Қаздарды қызықтау. Қорқу. Мерген Жарқыраған ашық күн болатын. Төңірек – құлаққа ұрған танадай тып-тыныш. Тау, тас, өсімдіктердің – бәрі аңшының қимылын бағып, үнсіз тынып қалған тәрізді. Аңшы ентігін басып, ақырын жүріп, етек жаққа көз жіберді. Жылғадағы қараған ішінде жатқан таутекенің серейген ұзын мүйізі көзіне шалынды. Мерген қос мүйізді қарауылға алды. Осы кезде тынық ауаны шыр ете қалған құс даусы бұзды. Аңшы жартас жиегінен екі-үш метрдей ғана биікте жанын қоярға жер таппай шырылдаған бозторғайды көрді. Ұзындығы бір құлаш қара шұбар жылан биікке өрмелеп шығып барады екен. Аңшы жыланның алдындағы жиектен бозторғайдың ұясын көрді. Ол балапандарын қорғап жүргені белгілі болды. Жыланның басы жиекке шыға бергенде, аңшы мылтықтың шүріппесін басып қалды. Жылан иіріле умақ-шумақ болып, құлап бара жатты. Таутеке де қияға қарай қаша жөнелді. Ұшты-күйлі жоғала қалған бозторғай да қараған ішінен лып етіп жоғары көтерілді. Аңшы соған қарап аз тұрды да, тау шатқалына қарай аяңдап кете берді. Балапандары аман қалған бозторғай, балаларына тамақ таси бастады. Аңшы бозторғайдың балапандарын қорғап қалғаны үшін өзіне-өзі риза болды. (160 сөз) Жоспар:
Құлаққа ұрған танадай тыныштық. Аңшы көзіне шалынған таутеке. Ұяға өрмелеген жылан. Балапандары үшін жанталасқан бозторғай. Аман қалған балапандар. Жастық Ауылымыз Бақанаста отыр. Үш жасқа келдік. Енді біз ауыл көшкенде атамның алдына мінуден қалдық. Атам өзі жуас, ашамай ерлі атқа мінгізетін болды. Мұнда екі аяғымыз үнемі қоржында болады. Мұхтардың шылбыры атамның қолында болады екен, ал менің шылбырым болса Сақыш анамның қолында болады. Ерден мықтап ұстап, кейде қалғып, кейде ұйықтап, ереміз де отырамыз көшке. Байқаймын, Мұхтар мен Біләл тізгінге ие болып, астындағы аттарын қалай болса солай еркін бұрып жүр… Әлі есімде. Ауыл Бақанастан Сарыкөлге көшті. Атам мені атқа мінгізді. Сақыш апам тағы да жетегіне алды. Ойымда дәнеңе жоқ. Ат үстінде жайбарақат, баяғыдай бірде қалғып, бірде ұйықтап келемін. Бірде атам шауып келіп шылбырымды Сақыштан алып, ердің басына мықтап байлады да: «Ал, Ахмет, мықтап отыр», - деп атымды періп-періп жібергені. Ат шаба жөнелді. «Өлдім, ойбай!» – деген даусым тарғыл-тарғыл болып бір-ақ шықты. Аткөп ұзаған жоқ. Топ жылқыға келіп қосыла берді. Байқаймын, жығылар емеспін. Сол сәтте менің соңымда бір-екеу сақылықтап күліп келеді екен. Бұрыла қарасам Мұхтар мен Біләл екен. Қатты ұялдым. (160 сөз, Ахмет Әуезов) Жоспар:
Ауыл Бақанаста. Ашамай ерлі атқа міну. Ашамайлы ерге отырып ұйқылы-ояу жүру. Мұхтар мен Біләлдің атпен жүре алуы. Атасының атқа мініп жүруіне баулу. Ұялу. жүктеу/скачать 76,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|