МәШҺҮр-жүсіп шығармалары тілінің морфологиялық ерекшеліктері
жүктеу/скачать 1,25 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- литературный язык -это обработанная форма общенародного языка
- Литературный язык имеет найболее отработанные языковые нормы
| Ескерту: осыған орай, INTERNET жүйесі арқылы алынған мына мәліметті қараңыз: ағылшын тілінде 400-ге жуық түрік сөздері өмір сүреді екен. Оның 55 % этнографиялық реальға (ареальды қараңыз-автор) жатады да, 26-сы қоғамдық-саяси лексикаға, 19 % табиғи реаль болып табылады. Табиғи реальдың ішіндегі ең танымалдары: badian, beecһ, irbis, jougara, mammotһ, sadle, taiga, Turkeu т.б. сөздер. Бұл топта 18 минерал аттары: dasһkesanite, turanite басқалар бар. Неғұрлым меңгерілген қоғамдық-саяси реальдар: bashi-basouk, bequm, effendi, chiaus, Cossach, ganch, horde, janissarу, khan, lackeу, Mameluke, pasha, saber, uhlan. Этнографиялық реальдың ішіндегі кейбір сөздер ағылшын лексикасының бөлінбес құрамына айналған: caviar, coach, kiosk, kumiss, macrame, shabrack, shagreen, vampire т.б. Түркі сөздері ағылшындарға 44 тіл арқылы енсе, 66-сы тура қарым-қатынас негізінде алыс-беріскен, сол сияқты 55 тіл арқылы еніп, 77-сі біреулер арқылы келген. Түркі тілдес сөздер ағылшындарға 66 тіл, 88 ата-тегіне-ағылшын және сактарға IV ғасырдың соңында кіре бастаған, гүндер басып алғанда 99-дың 77-сі түркілер. Кейбір зерттеушілер түркі тілдерін гүн дәуіріне жатқызады мысалы, мыны сөздерді: beech, bodу, qirl, book, kinq. Түркі тілінен шыққан көнеағылшын сөзін tapor (балтаны - автор) жалпыгермендық ахемен ығыстырған. Бұл сөздің түбірі тапа - «шабу» - дегеннен туғаны өте қызық. Бұл сөзді кейінен арабтар, парсылар, орыстар қабылдап алған және күні-бүгінге дейін сақталған сол сияқты шығыстүріктерде қолданылады. Батыстүріктерде мысалы, түркияда және татарларда (тапа сөзі - автор) балта сөзімен ығыстырылып, бірақ алғашқы мағынасы татар тілінде тапагыч формасы «көкөніс шабатын сапталған пышақ » (капустаны шабады-автор) сақталған; Башқұрт әдеби тілінің тарихы [6]; татар әдеби тілінің тарихы туралы [6] мәліметтер берілген.
М. Аджи көнегерман руникаларын көнетүрік руникаларымен бірлігін жазғаны да жоғары мәлеметті ой жағынан толықтырары сөзсіз (Полынь половецкого поля, 1994. 143-158 с.). «Әдеби тіл - орныққан, тұрақты нормалары бар, жалпыға бірдей түсінікті, ортақ, қоғамдық қызметі әр алуан, жалпы халықтық тілдің екшелген, сұрыпталған, сымбатталған жүйелі түрі т.т» (Қараңыз: С.Исаев – 10-11 б, Р. Сыздықова – 10 б, А. Салқынбай сөздігі – 30 б.). М. Балақаев жазу арқылы кестеленбеген тіл - әдеби тіл емес (Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. 1984. 44 б.). Б.А. Ильиш ағылшын тілінің тарихын зерттеу қазірігі замандағы ағылшын тілін жете білуге және түрлі кезеңдегі әдеби тілдің, сол тілдің тарихтағы алатын орнын айқындайды дейді. Ағылшын тілі үндіеуропа тілдер семиясындағы герман тілдер тобына жататыны белгілі. Көнегермандық тайпалардың жазбасы көне руникалық әліпбилер болды. Руникалық әріпте горизанталды жазба болмаған. Олар руникалық жазбаларды II-III ғасыр б.д.д. есептейді [7, 12; 11 с. ]; [7, 10]. Бұны айтып отырғанымыз руникалық таңбалар Рим империясымен жанаса жүріп «Дунай» өлкесінен келді ме деп жазады да, өздері де анық білмейді, күмәнданады. Демек, бұл руникалық таңбаларды гүндер апарған деп айтқан М. Аджидің сөзі рас болып шығады. Өйткені, бұл таңбалар біздегі Орхон - Енесей жазбаларына өте ұқсас. Мүмкін осы ойдан кейін болса керек О. Сүлейменов барлық тілдердің шығу тегін бір-бірімен салыстыра зерттейді (Язык письма, 1998.). Р.А. Будаговтың анықтамасы бойынша: литературный язык -это обработанная форма общенародного языка (живой разговорной речи-Е.К.), обладающая в большей или меньшей степени письменно закрепленными нормами (Қараңыз: Ковалевская, 1978. 43 с., Будагов, М., 1967. 5 с.). А.Н. Гвоздев: Литературный язык имеет найболее отработанные языковые нормы – деген (Очерки по стилистике русского языка, М., 1965. 10 с.). Бұл орайда, Б.А. Ларин орыс әдеби тілінің шығуы туралы А.А. Шахматовтың орыс әдеби тілінің көнебұлғар тілі деген теориясына, Соболевскийдің А.И., Обнорский С.П., Срезневский И.И., Никольский Н.К., т.б пікірлеріне келіспейді (Лекции по истории русского литературного языка (Х-ХVIII в.) М., 1975. 9-22 с.). Бұл дегеніміз орыс тілінің көптеген сөздері (ономастикалық атауларының өзі) көнетүркілік сөздер екендігі кейінгі кезде дәлелдене бастады. Л.В. Судавичене, Н.Я. Сердобницев, Ю.Г. Кадкалов әдеби тілдің спецификалық белгілеріне: тарихилықты, әлеуметтік шарттылықты, түсініктілік, нақтылықты, варианттылық, дифференциалдық, қайта жасалуы т.б. тілдің тарихи даму барысындағы қалыптасқан үрдістерді атайды әдеби тіл турасында түрлі анықтамалар мына әдебиеттерде де айтылады: (Қараңыз: Жоғарыдағы авторлар: Истории русского литературного языка, 1984. 10 с; Состав: А.Кожина құраст. 1989, 18 с; Н.А.Мещерский, 1981. 27-40 с; В.И.Кодухов, 1979. 85-86 с; Л.И.Скорсцов, 1980. 116 с; Б.Н.Головин, 1980. 45 с; В.Ф.Греков, С.Е.Крючко, Л.А.Чешко. 1981, 4 с; Состав: Л.И.Скворцов, 1984. 12 с; Р.И.Аванесов. 1984, 8 с; М.Н.Кожин. 1983, 83 с; А.И.Горшков. 1984, 40-41с; Под. ред. Н.М.Шанского. 1989, 42-43 с; А.И. Ефимов. 1969, 62 с. Каталог: fulltext -> transactions transactions -> Казахстан республикасының Ғылым және білім министрлігі transactions -> Азамат Тілеуберді transactions -> Қырықбай Аллаберген тарих және баспасөЗ Қазақ мерзімді баспасөзінде тарихтың «ақтаңдақ» мәселелерінің жазылуыбаспасөзінде тарихтың transactions -> Екінші кітап transactions -> МӘШҺҮР – ЖҮсіптің лингвистикалық КӨЗҚарастары оқу құралы Павлодар Кереку transactions -> МӘШҺҮр тағылымы жинақ 2 Том transactions -> Е. Жұматаева жоғары мектепте оқытудың біртұтас дидактикалық ЖҮйесінің теориясы монография Павлодар 2012 Кереку жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|