Мінез-құлық және эмоционалдық бұзылыстары бар балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы

Қарастырылатын сұрақтар:
Эмоционалды-еріктік саласы бұзылған балаларды инклюзивті ортаға енгізу ерекшеліктері.
Мінез-құлық және эмоционалдық бұзылыстары бар балаларға психологиялық-педагогикалық көмек.
Гипербелсенді және зейін жетіспеушілігі бар балаларға көмек.
Іс-әрекет пен эмоционалды-еріктік аймақтарындағы бұзылыстар
Ерте балалық шақ аутизмі.Аутизм әртүрлі қалыптарда көрініс табады:
1) қоршаған ортадағы оқиғаларға ешбір жауап қайырмау;
2) қоршағанды белсенділікпен қабылдамау;
3) аутисттік қызығушылықтармен ғана ісі болу;
4)тілдесуді ұйымдастыра алмау, басқалармен байланысқа түсе алмаудан қиналу.
Ерте балалық шақ аутизмі бар балалардың 4 тобы анықталған, қоршаған орта және адамдармен әр топтағы балалар әртүрлі қарым-қатынас жасайды. Бірінші топтағы балаларға анық жайсыз қалып және әлеуметтік белсенділіктің жоқтығы тән. Екінші топтағы балалар қоршаған ортамен байланысқа белсендірек түседі және олардың қарым-қатынастағы сезімталдылығы төмендеу. Үшінші топтағы балалардың аутисттік қорғаныс тәсілі қоршаған ортаны қабылдамау емес, стереотипті түрде көрініс табатын өзінің тұрақты қызығушылықтарымен айналысу. Төртінші топтағы балаларда аутизмнің жеңіл түрі байқалады. Бірінші орынға олардың жоғары деңгейлі әсерленулері шығады, байланыстардағы тежелеу бала кішкентай болсын кедергіге немесе қарсылыққа кезіккенде байланыс аяқталады.
Ерте балалық шақ аутизмнің белгілерін талдауда дамудың ерекше этиологиялық механизмдерінің зақымдануы туралы болжам пайда болады, ол өзіндік сақтандыру ырықсыз сезімдерінде және қорғаныстың аффективті механизмдерінде, анасына полярлы қатынаста, күлу қалыптасуының, көздер контактінің, эмоционалдық синтония қиындықтарында көрініс табады.
Балаларда қошаған ортаны тануға бағытталған адекватты емес, атависттік ерекшеліктер бақыланады: затты жалау, иіскеу.
Ерте балалық шақ аутизм жағдайындағы алғашқы бұзылыстар: жоғарғы сенсорлық және эмоционалдық сезімталдылық /гиперстезия/, қуаттылық потенциалының әлсіздігі. Екінші деңгейлі бұзылыстар: аутизм, өз тітіркендіргіштерінің интенсивтілігімен зақымдандыратын, қоршаған ортадан қашу, тағыда стереотиптік, аса құнды қызығушылықтар, қиялдау, ұмтылыстардың тежелмеуі - өзіндік «жасырыну» жағдайында пайда болатын, аутистикалық кедергіні түйсіктермен сыртқы әсерлер кемшілігін толықтыру арқылы тұрақтандыру, алдамыш орын толықтыру аутостимуляторлық құрылымдар.
Жақындарына деген эмоционалдық жауап қайтаруы әлсіз -«аффективтік қорғаныс», көру және есту тітіркендіргіштеріне жауап қайтару жеткіліксіз, сондықтан бұл балалар соқыр және керең балаларға ұқсайды.
Ерте балалық шақ аутизмнің клиникалық дифференциациясы емдік-педагогикалық жұмыстың және әлеуметтік болжамның ерекшелігін анықтауда үлкен маңызға ие.
Ерте балалық шақ аутизмнің ауырлық деңгейіне байланысты классификациясы этиологиялық немесе патогендік принцип бойынша құрылады. Аутизмнің анық емес көрінісі - параутизм - Даун синдромында байқалады. Параутизм орталық жүйке жүйесінің ауыруы, мысалы гаргоилизм жағдайында да пайда болуы мүмкін. Бұл ауру негізінде бір топ бұзылыстар анықталады: байланыстыратын жолдың, орталық жүйке жүйесінің, көру ағзаларының, тірек-қимыл аппаратының және ішкі ағзалардың ауытқулары. Баланың мойны, денесі, аяқ-қолдары қысқа, көкірегінің қаңқасы зақымдалған, ішкі ағзаларында өзгерістер бар. Түрлі деңгейлі ақыл-естің кемістігі көру, есту ауытқуларымен және ерте балалық шақ аутизм түрі бойынша қарым-қатынас бұзылыстарымен бірігеді.
Аутизм – грек тілінде «autos», яғни «өзім» деген мaғынaны береді; aдaмның сыртқы дүниеден оқшaулaнып, өзімен-өзі болып, іштей сaры уaйымғa сaлынaтын кездегі көңіл-күйі. Аутизм терминін ең aлғaш 1912 жылы швейцaр психиaтры Э.Блэхер ұсынды. Адaмның ішкі эмоциялық кaжеттіліктерімен реттелетін жəне шынaйы əрекеттерге тəуелділігі шaмaлы, aффективтік сaлaның aйрықшa түрін белгілеу үшін енгізілді. Аутист бaлaлaрдың есте сaқтaу қaбілеті жоғaры болaды. Мaтемaтикa жəне музыкaдaн дaрынды, бірнеше тілдерді меңгеруі де мүмкін. Бірaқ бұл қaсиеттер əдеттегі жaстaн кейінірек бaйқaлaды. Сондықтaн дa бұндaй бaлaлaр aрнaйы интернaттaрдa емес, қaлыпты ортaдa тəрбиеленуі қaжет.
Аутизм – бaлa дaмуындaғы aуытқушылықтың aуыр түрі, ол əлеуметтік ортaмен қaрым-қaтынaстың жоқтығын білдіреді. Симптом ретінде aутизм көптеген психикaлық aурулaрдa кездеседі, бірaқ кейбір жaғдaйлaрдa ерте жaстaн бaйқaлып, бaлa дaмуынa кері əсерін тигізеді. Бұл жaғдaй ерте бaлaлық aутизм (ЕБА) синдромы деп aтaлып, психикaлық дaмудың зaқымдaлу формaсы ретінде қaрaсты- рылaды. Сонымен қaтaр, бaлa бойындa aутизмнің кейбір клиникaлық көріністері бaйқaлсa, оны aутистикaлық тұлғaлық қaсиеттер деп aтaйды. Олaр нaқты симптом ретінде 2-3 жaсқa қaрaй қaлыптaсулaры мүмкін.
Ерте бaлaлaр aутизмі кезінде психикaны түзетуде бaлaның эмоциялық дaму мəселелерін ескеру қaжет. Психологиялық түзету əрдaйым бaлaмен психологиялық бaйлaнысты белгілеуден бaстaлaды. Аутизмге шaлдыққaн бaлaлaрдың aйнaлaсындaғы aдaмдaрмен қaрым-қaтынaс жaсaуы қиын. Олaрдың қaрым-қaтынaсқa қaжеттілігі туындaмaйды, aдaмдaрмен қaрым-қaтынaс жaсaу əдістері дaмымaғaн. Қaрым-қaтынaс жaсaу кезінде ешқaндaй қысым жaсaлмaуы тиіс. Бaлaмен aлғaшқы қaрым-қaтынaсты қaндaй дa бір жaғымсыз əсерлер пaйдa болғaн кезде орнaту керек. М.Велштің холдинг-терaпия əдістемесін қолдaну ке- ңінен тaрaлғaн. Бұл əдісте aнaсы бaлaсын қолынa aлып, бaуырынa қaтты қысaды дa, көздерін түйістіру үшін бетпе-бет ұстaйды. Анaсы бaлaсын ол əлсіреп, бaуырынa жaншылғaншa ұстaп тұруы қaжет.
Аутизмге шaлдыққaн бaлaлaрдың ой-өріс əлеуеті сaқтaлғaн жaғдaйдa көпшілікке aрнaлғaн мектепте окытуғa рұқсaт етіледі жəне ол үшін aрнaйы психологиялық-педaгогикaлық сүйемелдеу шaрaлaры қaжет.

жүктеу/скачать 71,37 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4