1.14-сурет. Беснүктелі жүйе элементінің игерудің тоғызнүктелі жүйесіне ауысуы
Бұлардан мұнайды шығару үшін резервті қатарлардағы ұңғыларды алып,
бұрғылауға болады. Осының нәтижесінде, тоғызнүктелі жүйені алуға
болады.
Қарастырылғандардан игеру жүйелерінің келесі түрлері белгілі: кейбір
жағдайларда жоспарда дөңгелектенген шоғырларда қолдануға болатын
ұңғылардың батарейлі орналасу жүйесі (1.14-сурет); мұнай-газды шоғыр-
ларды игеруде қолданатын барьерлі сулану кезіндегі жүйе; аралас жүйелер
суреттелген игеру жүйелер комбинациясы, кейде ұңғылардың арнайы
орналасуымен, оларды ірі кен орындарын игеруде және қиын геолого-
физикалық қасиетті кен орындарда қолданады.
1.15-сурет.Ұңғылардың батарейлі орналасу жүйесі
Бұдан басқа бұрын болған жүйенің бөлікті өзгерісі бар, мұнайлы кен
орындарын игеруді реттеу үшін ошақты және сайлауды сулануды қолданады.
26
1.4 Мұнай кен орнын игеруге енгізу
Мұнай кен орнын игеру бірнеше сатыдан өтеді: бастапқы сатысы, оны
бірнеше бұрғылап және тұрғызу; ортаңғы сатысы немесе негізгісі, игерудің
жобалау көрсеткішіне өтуі; мұнай өндірудің күрт төмендеу сатысы, мұнда
тұрақты және жоғарылаған сұйықты игеру кезінде мұнай өндіру төмендейді
және айдау әсерінен өнімнің сулануы өседі; соңғы аяқталу сатысы, мұнайды
өндіру төмендеген сайын өнімнің сулануы тұрақты өседі. Соған сәйкес
мұнай кен орнын игерудің жүйесі жобаға сай болмайды. Бұл кезде кен
орнын игеруге енгізу темпі оның көрсеткішіне айтарлықтай әсер етеді. Темп
әсерін сандық бағалау үшін уақыт аралығында игеруге жүйенің кейбір
элемент сандары Δnэ ендіріледі деп есептейік. Егер элементке алынатын
мұнай қоры Nэ-ге тең болса, ал ұңғыма саны nэ-ге тең болса, онда
А.П. Крылов параметрі бар элемент үшін:
(1.6)
Элемент игеруге енгізу темпін немесе жылдамдығын ω(τ) деп
белгілейік. Шығатыны:
(1.7)
(1.6) және (1.7) алатынымыз:
∆N
э=Nэкр∆nэ=Nэкрω(τ)∆τ . (1.8)
Элементті игеру темпі zэ(τ) туралы түсінік енгізейік, ұңғыма
элементінен өндірілген ағымдағы мұнайдың сол элемент мұнай қорына
қатынасына тең, яғни:
(1.9)
Элементті игеру темпі уақыт бойынша өзгереді.
∆qн=∆Nэzэ(t−τ)=Nэкрω(τ)zэ(t−τ)∆τ . (1.10)
Жүйе элементін игеруге енгізгенде жылдамдықты және жеке элементтегі
игеру темпінің кен орнындағы мұнайды өндіруінің өзгеруін сандық бағалау
үшін келесі мысалдарды қарастырамыз:
27
qм(t)= экрω(τ)zэ(t−τ)dτ=Nэкр (τ)zэ(t−τ)dτ. (1.11)
1-мысал. Кейбір игеру жүйесінің элементінің игеру темпі уақыт
бойынша мына заңмен өзгереді делік, ол теңдеу мынадай:
(1.12)
Игеру элементінің темпі дегеніміз – ұңғымадан ағымдағы мұнай
өндірудің алынып отырған мұнайдың қорына қатынасын айтамыз.
Шартты түрде, элементті игеру уақыты үлкен деп санайық, яғни ол
математикалық шексіздікке ұшырайды. Онда:
(1.13)
