Н. А. Маженова экономикалық теория
Салықтандырудың принциптері және түрлері
жүктеу/скачать 1,3 Mb. Pdf көрінісі
|
Эконом теория
| 15.3. Салықтандырудың принциптері және түрлері
Салық – бұл, белгіленген мерзімде және белгілі заңмен мөлшерленіп бюджетке түсетін міндетті төлем. Қазіргі заманғы салық жүйесі бірнеше принципті қолданады: - жалпылай, табыс табатын барлық тұлғаларды қамту; - тұрақтылық, салық мөлшері мен салық түрінің тұрақтылығы; - тең күштеу, салық салу барлық салық төлеуші үшін бірдей болуы керек; - міндеттеме, яғни салықтың мәжбүрлілігі, төлемнен құтқармау, салықты төлеуде және есептеуде тұлғаның дербестігі; - әлеуметтік әділдік, яғни салық мөлшері мен салық жеңілдігін құру. Салықтың түрлері: Салықтандыру объектілері бойынша белгіленеді: Табысқа салық. Мүлікке салық. Белгілі тауарлар және қызметті сатыпалушылар шығындарына салынатын салық. Төлету тәсілдері бойынша салықтар бөлінеді: Тікелей (мүліктің иелерінен немесе табыс алушылардан тікелей алыну: табыс салығы, меншікке салық). Жанама (белгілі тауарлардың бағасына қосылады және сол тауарларды сату кезінде тұтынушылардан алынады – акциздер және кедендік баж). Салықтың мөлшерін белгілеу үшін үш жүйесін көруге болады: а) пропорционалды салық табыс, шығын немесе мүлік құнының сомасына тәуелді емес өзгермейтін пайыздық ставкасы бар салық болып табылады; б) табыс өскен сайын ставкасы да өсетін салық прогрессивті деп аталады; в) табыс өскен сайын ставкалары төмендейтін салықтар регрессивті деп аталады. Салықтар сомасы келіп түсетін бюджет деңгейі бойынша жалпы мемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді. Пайдалану тәртібі бойынша: жалпы салықтар – мемлекеттің бірыңғай кассасына түседі, белгілі бір мақсаты бар мақсаттық немесе арнайы салықтар болып бөлінеді. Н. А. Маженова 176 Қазақстанда ҚР Салық кодексімен бекітілген келесідей салықтар бар: - Корпоративті табыс салығы; - Жеке табыс салығы; - Қосылған құн салығы; - Акциздер; - Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері; - Әлеуметтік салық; - Жер салығы; - Көлік құралдарына салынатын салық; - Мүлік салығы. Салықтардан басқа, бюджетке алымдар да келіп түседі: сауда құқығы, автокөлікті қою құқығы үшін, курорттық алымдар. Салықтандырудың өзінің шегі болады. Салық ставкалары белгілі бір биіктікке дейін өседі, ал одан кейін төмендейді: адамдардың экономикалық белсенділігі төмендейді; адамдар салық төлеуден бас тартады; көлеңкелі экономика өседі. Ставкалар және салықтың түсірілу арасындағы өзара байланысты Лаффер қисығы көрсетеді. жүктеу/скачать 1,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|