Научно-методический журнал Серия: Естественно-технические науки. Социальные и экономические науки. Филологические науки
жүктеу/скачать 4,81 Mb. Pdf көрінісі
|
2-сан 2023 (1-серия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Ключевые слова: покрытия железом, электролитные выращивание, гальванические покрытие, химические покрытие, анод, катод. Key words
| B.Dawletmuratov –
texnika ilimleriniń doktorı, docent D.Atashov – magistrant Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Tayanch so‟zlar: temir bilan qoplash, elektrolitik o‘stirish, galvanik qoplamalar, kimyoviy qoplamalar, anod, katod. Ключевые слова: покрытия железом, электролитные выращивание, гальванические покрытие, химические покрытие, анод, катод. Key words: iron, electrolyte ironing, galvanic coatings, chemical coatings, anode, cathode. Házirgi waqıtta islew procesinde jelingen detallardı qay- ta tiklewdiń hár qıylı túrleri bar bolıp olar shártli ráwishte galvanikalıq hám basqada usıllar járdeminde jelingen detal- dıń betine temir ósiriw usılları bolıwı múmkin. Bul usıllar qozǵalmaytuǵın birikpelerge iye hám az muǵdarda jelingen valsıyaqlı detallardı qayta tiklew kózqarastan jarıtıladı. De- tallardı qayta tiklew usıllarınıń klassifikaciyası. Biz de- tallardı qayta tiklewde qandayda bir usıldı qollanıwda qayta tiklenetuǵın detaldaǵı defekttiń túrine qarap hámde materi- yaldıń túrine oǵan qoyılatuǵın talaplarǵa qarap tańlanadı. Galvanikalıq usıllar. Detallardı galvanikalıq hám ximiyalıq qaplamalar járdeminde qayta tiklew. Galvanikalıq metodlar tiykarında detallardıń betin qaplaw, elektrodlardan elektr toki ótiwi nátiyjesinde metal atomları detaldıń betine otırıp qalıwına tiykarlanǵan, elektrolitler sıpatında kislotalar, siltiler hámde metallardıń suwdaǵı duzlı eritpelerinen pay- dalanıladı. Elektrolitlerden elektr toki ótiwi nátiyjesinde metallar ionı oń zariyadlanıp teris zariyadlanǵan detallardıń betine otıradı hám qatlam payda etedi. Jelingen detaldıń betin bir yaki birneshe ret juqa metal qatlamları menen qaplaw. Bunday qatlamnıń juqalıǵı – mikrometrdiń bir neshe úleslerinen 40-50 mkm ge shekem (ayırım waqıtları, bir neshe millimetrge shekem) boladı. Metallardıń galvanikalıq, diffuziyalıq vacuumlıq ximiyalıq, gaztermikalıq, ionplazmalıq, gazfazalıq hám detonaciya usılları bar. Galvanikalıq usılda metal elektrolitlik kóriniste qaplanadı (bul elektroliz qubılısı tiykarında isleydi). Bul usıl menen derlik barlıq metallardı (cink, kadmiy, nikel, xrom, qalayı, temir, gúmis, altın) hám bazı birikpeler (bronza) di qálegen elektr ótkizgishlikke iye material betine qaplaw múmkin (Galvanikalıqtexnikada). Diffuziyalıq usılda diffuziya qubılısı sebebinen buyım betine bir yaki bir neshe ximiyalıq elementler qatlamın payda etiledi. Bul usıl metall hám metal emes zatlar ushın qollanıladı. Vakuumlıq usılı - vakuumda buyımlar betine qorǵawshı qatlam payda etiwde qollanıladı. Bunıńda metal hám metal emes túrleri bar. Tiykarınan katodlı búrkkishli, termikalıq hám elektron- nurı menen puwlandırıw usılları hám eki usıl birgelikte qollanıladı. Ximiyalıq usılda metal beti sol metaldıń duzlarınıń eritpeleri menen tiklenedi. Gaztermikalıq usılda suyıq metal gaz aǵımı járdeminde metal menen qaplanatuǵın betke búrkiledi. Ion-plazmalıq usılda metallar tómen temperaturalı tútewshi razryad yaki jay razryad plazmasında búrkiledi. Gaz-fazalıq (ximiyatermikalıq) usılda buyımlardıń qızdırılǵan betine metal qatlamı otırızıladı. Detonaciya usılı detonaciya (jarılıw) tolqını energiyasınan paydalanıwǵa tiykarlanǵan. Metal buyımlardıń betin bekkemlew, jeliniwge shıdamlılıǵı hám karroziyaǵa shıdamlılıǵın, elektr ótkizgishligin arttırıw, geyde buyımnıń kórkemliligin asırıwda qollanıladı. Elektrotexnika, radiotexnika, optika, raketa texnikası, avtomobil islep shıǵarıw, keme islep shıǵarıw, samolyot islep shıǵarıw hám basqada tarawlarda metallarǵa talap joqarı [1-5]. Biz bul maqalamızda alıp barılǵan izertlewler islew procesinde jelingen palectiń betine temir ósiriw jolı menen qayta tiklew ushın elektrolitlik ósiriw hám plazmalı suyıltıp qaplaw metodların maqul dep esaplap bul usıllar ústinde izertlew jumısları alıp barıldı. Jumıstıń maqseti avtomobiller, traktorlar, hám hár qıylı awıl xojalıǵı texnikalarınıń jumıs procesinde jelingen detal- dı (biziń jaǵdayımızda palecti) qayta tiklep detaldıń jumıs islew ómirin uzaytıwdan ibatat. Detaldıń jelingen betin bekkemlew ushın az uglerodlı hám ortasha uglerodlı termoqaytaislewden ótpegen polat detallarǵa qollanıw múmkin. Detaldıń betin temir menen qaplaw (detaldıń betine temir ósiriw) bul paydalanıw dáwirinde az muǵdar- da jelingen detallar ushın júdá jaqsı nátiyje beredi Qayta tiklengen detaldıń bahası, taza tap sonday paydalanılmaǵan detaldıń bahasınıń 30-50 %.tin quraydı. Detaldıń jelingen betine temir ósiriwge tayarlaw ushın, detaldıń betin hár qıylı maylardan hám basqada kirlerden tazalaw kerek. Detaldıń betinde oyıq sızıqlar bolsa onda mexanikalıq metotdan paydalanıp najdiyaklaw kerek. |