Несиелік саясат
Қарыз алушы-кəсіпорынның несиелік қабілетін бағалау
жүктеу/скачать 130,07 Kb.
|
Документ Microsoft Word
КІРІС ЖӘНЕ ШЫҒЫС КАССА ҚҰЖАТТАРЫН ТІРКЕУ ЖУРНАЛЫ, Дебиторлық берешек есебі
| 9.4 Қарыз алушы-кəсіпорынның несиелік қабілетін бағалау
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау оның қаржылық жағдайына баға беруді сипатайды. Қаржылық жағдайына баға беруде клиенттің қаржылық құжаттары қолданылады. Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның мынадай төлем қабілетінен байланысты: 1)шаруашылық шарттарына сəйкес төлем талаптарын уақтылы қанағаттандыру; 2)несиені қайтару; 3)жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу; 4)бюджетке төлемдерді жəне салықтарды төлеу. Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық міндеттемелері бойынша есеп айырыса алады. Қарыз алушының несиелік қабілетін банктік талдау шектеулі жəне кең көлемде жасалады. Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау үшін оның тиімділігін, төлем қабілеттілігін, шаруашылық-қаржылық қызметін жан-жақты бағалауға мүмкіндік беретін көрсеткіштер жүйесін ұсынатын көптеген əдістемелер қолданылады. Кəсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер ретінде қаржы Министрлігі бекіткен келесідей жылдық бухгалтерлік есеп формалары қызмет етеді: ”Кəсіпорын балансы” (№1 форма); ”Қаржы нəтижелері жəне оларды пайдалану туралы есебі” (№2 форма); Кəсіпорын балансына қосымша бет (№3 форма); сондай-ақ ҚР статистикалық есеп формасы ”Кəсіпорынның (ұйымның) қаржылық қызметінің негізгі көрсеткіштері туралы есебі” (№1 – Ф – мерзімді – тоқсандық формалары) жəне Кəсіпорынның (ұйымның, мекеменің) өнімінің (жұмыстар, қызмет) кеткен шығындары туралы есебі” (№5-з – мерзімді – тоқсандықжылдық формалары). Отандық банктік тəжірибеде қарыз алушының компаниялардың несиелік қабілетін бағалауда мынадай қаржылық коэффициенттердің төрт тобы пайдаланылады: -өтімділік коэффициенті; -қаражат көздерін тиімді басқаруды талдауға арналған қаржылық тəуелділік коэффициенттер; -компанияның ресурстарын пайдалану тиімділігін талдауға арналған айналымдылық коэффициенттер; -пайдалылық коэффициенттер. Осы көрсеткіштердің есептелу алгоритміне тоқталайық. 1. Өтімділік коэффициенті. Өтімділік коэффициентінің өзі екі коэффициент көмегімен анықталады: -ағымдағы өтімділік коэффициенті; -тез өтімділік коэффициенті. Ағымдағы активтер Ағымдағы өтімділік коэффициенті = Ағымдағы міндеттеме Мұндағы ағымдағы активтерге кассадағы жəне банктік шоттағы қаражаттар, дебиторлық таза қарыз, тауарлы-материалды запастар, өзге ағымдағы активтер (алдағы уақыт шығыстары, өтімділігі жоғары бағалы қағаздарға жұмсалымдар жəне т.с.с.). Дебиторлық таза қарыз дебиторлық қарыз қалдығынан үмітсіз қарыздарды жабуға арналған резервті шегеру арқылы анықталады. Тауарлы-материалды запастардың да айналым мерзімі 1 жылдан аспауға тиіс. Ағымдағы пассивтерге қысқа мерзімді ссудалар, жабдықтаушылардың, бюджеттің, жұмыскерлерінің алдындағы төленбеген қарыздары, өзге ағымдағы міндеттемелер жатады. Ағымдағы өтімділік коэффициенті бұрынғы өтеу коэффициенті ретінде белгілі. Бұл коэффициент ағымдағы міндеттемелердің ағымдағы активтермен қаншалықты қамтамасыз етілетінін сипаттайды. Бұл көрсеткіштің мəні 0,70-тен 1,20 ға дейінгі аралықта болуға тиіс. Егер оның мəні 1,20-дан артып кетсе, онда тауарлы-материалды запастарға (ТМЗ) салынғын қаражаттар айналысының бəсеңдеуін немесе дебиторлық қарыздың жоғары болуын көрсетеді. Ал оның мəнінің төмен болуы клиенттің төлем қабілетсіздігін баяндайды. Жалпы бұл көрсеткіштің мəнінің жоғары болуы, қарыз алушының қарыжылық тұрақтылығын білдіреді. Дүниежүізілік банктік тəжірибеде бұл көрсеткіштің нормативтік мəні клиенттердің классына қарай əр түрлі болып келуі мүмкін: І,ІІ,ІІІ класс үшін – 2,0; IV класс үшін –1,5; V-VI класс үшін – 1,25.
Бұл көрсеткіш тауарлы –материалды запастарды (ТМЗ) тез арада сату мүмкіндігі болмаған жағдайдағы қарыз алушының қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеу мүмкіндігін бағалауға көмектеседі. Аталған коэффициенттің мəнінің 0,4-тен 0,6-ға дейінгі аралықта болғаны дұрыс. Бөлшек сауда компанияларында оның мəні 0,3-тен 0,4 аралығында болуы ықтимал. Оның мəнінің жоғары болуы дебиторлық қарыздардың өсуінен туындайды. жүктеу/скачать 130,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|