«никто не забыт, ничто не забыто»

Ұсынылып отырған әдістемелік құрал елдік мерекесі Ұлы Отан соғысының 70 жылдығына арналған сабақтан тыс шараларды өткізуде мұғалімдерге көмекші құрал.

Құралдың мақсаты: елдің қорғаныс қабілетін қамтамасыз ету – бүкілхалықтық іс, сондықтан қазақстандықтарға жаңа мұраттар негізінде білім мен тәрбие беру міндеті тұр. Олар: қазақстандық патриотизм, көпұлтты Отанымызға деген сүйіспеншілік, еліміздің қауіпсіздігі мен гүлденуіне деген жеке жауапкершілікті сезіну.

«Ешкім де, ештеңе де ұмытылмайды» әдістемелік құрал төмендегідей тақырыптардан тұрады:Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында (1941-1945), Қазақстан – майдан арсеналы, Қазақстан аумағында күштеп қоныс аударылған ұлттар,Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстанның мәдениеті.

Төменде берілген ақпаратты мұғалім өз шығармашылығына қарай қолданыла алады.

Предисловие

Обеспечение обороноспособности страны – это всенародное дело, поэтому необходимо выработать у казахстанцев такие идеалы, как казахстанский патриотизм, любовь к многонациональной Родине, чувство личной ответственности за безопасность и процветание страны, которые способствуют формированию личности.

Настоящее пособие «Никто не забыт, ничто не забыто» для учителей общеобразовательнх школ состоит из следующих тем: Казахстан в годы Великой Отечественной войны, Казахстан – арсенал фронта, Депортация народов СССР в Казахстан, Культура Казахстана в период Великой Отечественной войны и послевоенный период.

Выше предложенные учителю темы можно использовать в практической деятельности.

24-атқыштар бригадасында қызмет еткен З. Оңғарбаева да ержүрек жауынгер ретiнде көпке танылды.

Сталинград түбiндегi қорғаныс шайқастарында дивизияда мергендiк қозғалыс өрістеді. Мыңдаған қазақстандықтар Едiл бойы мен Дон далаларында eрлік көрсеткен ерлiктерi үшiн ордендермен, медальдармен марапатталды.Ұшқыш Нұркен Әбдiровке,танкіші Тимофей Позолотинге,атқыш Гияз Рамаевқа, минометшi Қарсыбай Сыпатаевқа Кеңес Одағының Батыры атағы берiлдi.

жауға өздерінiң бiздiң Отан-анамызға деген ыстық махаббатын тағы да көрсеттi, олардың тамырларында халық батыры Амангелдiнiң батырлық қанының суымағанын танытты. Днепр жағалаулары мен Днепрден өту кезiндегi шайқастарда қазақтар көрсеткен ерлiктердiң бәрін санап бiтпейсiң».

ұрыстарға қатысты. Белоруссияның әр түрлi аймақтарында әрекет еткен 65 партизан бригадалары мен отрядтарының құрамында 1500-ден аса қазақстандық болды. Соғыс жылдары партизан қозғалысына қатынасқан қазақстандықтардың саны 3,5мыңға жеттi. Партизандық қозғалыстың Ғалым Ахмедияров, Ғалым Омаров, Нұрым Садықов, Қасым Қайсенов, Нұрым Сыздықов,Әди Шәріпов, Тоқтағали Жангелдин т.б. батырларының есiмi

көпке танылды. Халық кекшiлдерiнiң қатарында қазақстандық әйелдер – Нұрғаным Байсейiтова, Тұрғаш Жұмабаева, Жамал Ақәдiлова т. б. аянбай шайқасты.
12-оқушы: Еуропа елдерiнде қарсыласу қозғалысына қатысушы қазақстандықтар фашистерге және оларды қолдайтындарға (коллаборационистерге) қарсы күресте батырлық пен ерлiк көрсеттi. Поляк партизандық жасақтарында Жамбыл облысынан Салтынбек Төлeшев, Шығыс Қазақстан облысынан Константин Трокин, Қарағанды облысынан Михаил Авдейчик,Қызылорда облысынан Омар Тойымбетов тағы басқалары шайқасты.Словакиядағы Турея өзенi бойында қазақстандық Петр Величконың

басшылығымен партизандық құрама жасақталды. Чехословакияны немiс фашистерiнен азат етудегi партизандық ұрыс қимылдарына алматылық Алексей Ильин, семейлiк Николай Мошкин, Оңтүстiк Қазақстан облысының тұрғыны Жұбандық Сұранқұлов, павлодарлық Николай Тарановтар қатысты. Югославия жерiнде фашистерге қарсы шайқаста көкшетаулық Телжан Желқожинов, Ақтөбе облысының тұрғыны Арық Есентаевтар ерлiк көрсеттi.Грекия жерiнде фашистерге қарсы күресте алматылық Петр Рев, француз қарсыласу қозғалысы сапында Дәулет Қаражұмынның батырлығымен аты шықты. 1943 жылдың жазында Бельгияда фашистiк тұтқыннан қашып шыққан кеңес әскерлерi партизандық бөлім құрды. Олардың iшiнде қазақстандық – Ақтөбе облысынан Өтеген Абдуллин, алматылық Иван Карасев, Ақтөбеден Борис Бондаренко, Талдықорған облысынан Федор Малаховтар болды.Қазақстандық 23 жауынгер итальяндық қарсыласу қозғалысы құрамында – Қарағандыдан Тәкіш Әлпейісов, Қызылордадан Қалданбек Дүйсенбеков, Ақтөбеден Жаймақ Көлшіков, Целиноград облысынан Николай Дрожаков және Топай Сәдуақaсoв т. б. жаумен қасық қаны қалғанша шайқасты.

қазақстандық дивизияға құрметтi атақтар берiлдi. Олардың бесеуi бiр орденмен, төртеуі екi орденмен, екеуi үш орденмен марапатталды. 5 дивизия (олардың iшiнде Кеңес Одағының Батыры И. В. Панфилов атындағы 8-гвардиялық дивизия да бар) гвардиялық дивизияларға айналды. Әскери ерлiктерi үшiн жүздеген мың қазақстандықтар ордендер мен медальдармен марапатталды, 497 қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атанды. Бұл атақты 97 қазақ иелендi,олардың iшiнде қазақ қыздары – Әлия Молдағұлова мен Мәншүк

Мәметовa бар.Төрт қазақстандық ұшқыш – Талғат Бигелдинов,Леонид Беда, Иван Павлов, Сергей Луганский Кеңес Одағының Батыры атағына екi мәрте ие болды. 1990 жылы 11 желтоқсанда көрнекті қолбасшы Бауыржан Момышұлына да осы құрметтi атақ

берiлдi. 1941 жылы Бауыржан Момышұлы аға лейтенант шенiнде батальонды басқарып, Мәскеу түбiндегi шайқастарда өз құрамасын жау қоршауынан үш рет алып шықты. Соғысты Б. Момышұлы полковник шенiнде аяқтады. Әдiлеттiлiк тек 45 жылдан соң, қазақтың ұлттық батыры өмірден қайтқаннан кейiн ғана қалпына келтiрiлдi.

Өнер мәдениет саласының тұңғыш академигі, халықтың сарқылмас өнерінің дарынды нұрына бөленген Ахмет Жұбанов ұлы батырларымызға арнап «Отан туралы жыр», «Жастар әні», «Ақ көгершін», Латиф Хамидимен бірлесіп «Ақ желкен», «Біздің ел», «Серт», «Майданға хат» және басқа көптеген әндерді хорға арнап жазды. 

1. 
   Ұлы Отан соғысына қатысқан қандай ақын-жазушыларды білесің? (А.Жұмағалиев, Б.Бұлқышев, В.Чугунов соғыста ерлікпен қаза тапты. Соғыстың алғашқы күндерінде-ақ 90-жуық ақындар мен жазушылар майданға кетті. Олардың қатарында Д.Снегин, Д.Әбілев, Ж.Саин, Қ.Әбдіқадыровтар болды.)
   
2. 
   Жамбыл Жабаевтың соғыс тарихындағы орны қандай? ( Шығармалары халықты жеңіске жігерлендірді. «Ленинградтық өрендерім» өлеңі жау қоршауында қалған қаһарман қаланың қорғаушыларына үлкен рух, сенімді серпін берді. 1941жылы ноябрь айында генерал-майор В.И.Панфилов басқарған 316-дивизиясы, 8-гвардия дивизиясы деген атақ берілген хабарды естіп, «Совет гвардеецтеріне» деген әнін шығарды. «Ер Төлеген», «Қаһарман халық достығы» әндері батырлардың өшпес ерлігін жырлады.)
   
3. 
   Ұлы Отан соғысы кезінде миллиондаған адамдардың азаматтық қалыптасуына, оларды патриотизмге тәрбиелеуге үлкен ықпал жасаған қандай ғажайып киноларды білесің? («Екі жауынгер», «Майдан», «Ол Отанын қорғайды», «Күт мені»)
   
4. 
   Ұлы Отан соғысы кезеңіндегі мәдениетке зор еңбек сіңірген қандай композиторларды білесің? (Жұбанов, Хамиди, Великанов, Төлебаев)
   
5. 
   Соғыс тақырыбына арнап шығармалар жазған қазақ кеңес әдебиетінің танымал шеберлерін ата. (Д.Әбілев, Ә.Сәрсенбаев, М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов, Ә.Шәріпов, Ә.Әбішев, Ғ.Мұстафин)
   
6. 
   Ұлы Отан соғысына халқымыздың қанша ақын-жазушылары қатысты? (100-ге жуық)
   
7. 
   1945 жылы Алматы көркем фильмдер киностудиясы тұңғыш рет өз күшімен жарыққа шығарған фильм? («Абай әндері»)
   
8. 
   Мұқан Төлебаев деген кім? (белгілі композитор, КСРО халық әртісі, Қазақ КСР өнеріне еңбек сіңірген қайраткер. Соғыс кезінде қазақ халық аспаптары оркестрінің дирижері болды. Оның қазақ опералық музыка өнеріне қосқан өрелі үлесі «Біржан-Сара» операсы. Ол сондай-ақ оркестрлік, камералық туындылар, 50-ден астам әндер мен романстар жазып, көптеген халық әндерін өңдеді.)
   

• 
  )Қазақстандықтар Ұлы Отан соғысы майданында

  Сабақтың түрі: Блум таксономиясына салу арқылы жаңа сабақты игеру.

  
  
• 
  
  Сабақтың әдісі: Интерактивті тақтаның элементтері, термин сөздермен жұмыс, жекелеп сұрау, фронтальді сұрау, ынталандыру, логикалық сұрақтар, өзіндік жұмыс.
  
• 
  Күтілетін нәтиже: Оқушылар Ұлы Отан соғысы кезіндегі қазақстандықтардың ерлігін біледі. Шешуші шайқастардың барысын талдай алады. Қазақстандық жауынгерлердің майдани жолдарындағы ерлігін тарихи фактілер арқылы дәлелдей алады.
  
• 
  ССабақтың мақсаты:
  
• 
  
  Білімдік: Кеңес Одағының басқа халқымен бірге жауды талқандап, жеңіске жету ісіне қазақ халқының қосқан үлесін, қазақстандық жауынгерлердің майдан жолдарында жеңіс туын көтеріп өткендігін, қазақтың батырлары ерен ерлік көрсеткендігін түсіндіру.
  Тәрбиелік: Оқушыларды Отанын, халқын, елін -жерін, сүйе алатын патриот тәрбиелеу, аға - апаларының ерлігі мен есімін ұмытпай мақтан тұтуға үйрету.
  Дамытушылық: Оқушының ойлау қабілеті мен сөйлеу мәдениетін, оқуға деген ынтасын арттыру, ой- өрісін жеке тұлға ретінде сыни тұрғыда талдауға, рухани жетілдіре отырып дамыту.
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  Сабақтың барысы:
  І. «Мәліметтер тақтасы» (Слайдтан көрсетіледі)
  

1941 жылы 22 маусымда Ұлы Отан соғысы басталды.Еңбекшілер Отан қорғаушылар қатарына өз еркімен жазыла бастады.Республикада 2 млн-нан астам адам әскери даярлықтан өтті. Соғыстың алғашқы кезеңінде 14 атқыштар және атты әскер дивизиясы, 6 бригада құрылып, майданға жіберілді. Қазақстандық 36 - жеке атқыштар бригадасы 30 дан астам ұлттан құрылды. Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қырғызстаннан шақырылған жігіттерден 316 – атқыштар дивизиясы жасақталды. Командирі – генерал М.В.Панфилов болды. Армия қатарына 1 млн 200 мың қазақстандық қосылып, әрбір бесінші адам майданға аттанды.

Соғыстың алғашқы кезеңінде ел өнеркәсібін орналастыруда елеулі өзгерістер болды. 1943 жылы кенші кәсібіне 18 мыңдай адам оқытылып мамандандырылды. Атырауда теңіз порты мен мұнай өңдеу заводы іске қосылды. 
КСРО Ғылым академиясының комиссиясы Шымкент қорғасын және Балқаш мыс балқыту заводтарын рудамен, Қарағанды көмірімен қамтамасыз ету проблемаларын зерттеді.1943 жылы сәуір айында Жезқазған комбинаты құрылды. 1943 жылы шаруашылық айналымына 775 мың га жаңа жер алқаптары тартылды. Республиканың көптеген аудандары қуаңшылыққа ұшырады. Жұмыс қолы, күш көлігі жетіспеді.

Жоғары өнім алудың асқан шеберлері Шығанақ Берсиев, Ким Ман Сам, Ыбырай Жақаев ерлікпен еңбек етті. Әр гектардан 52 центнерден тары өсірген павлодарлық звено жетекшісі Анна Дацкова бүкіл елге мәлім болды.

Жеңіс қорына Жезқазған кеншілері 1945 жылдың алғашқы төрт айы ішінде мыңдаған тонна кен өндіріп, өз үлестерін қосты.

2. «Сұрақтар айласы» әдісі (Интерактивті тақтада орындалады)

Ұяшықта жазылған сұрақтар:
1.Ұлы Отан соғысының басталуы.
2. Барбаросса жоспары. 
3.Германияның Польша жерін және Европа елдерін басып алуы.
4.Фашистердің КСРО аумағын бірнеше рейхкоммисариатқа бөлуі.
5.Ұлы Отан соғысына қазақстандықтардың қосқан үлесі.
6.Соғыс қимылдары болған аймақтар.
7.Фашистік Германияның КСРО туралы ойлары.
8. Ұлы Отан соғысы жылдары Қазақстанның экономикасының құлдырауы.
9. Соғыс кезіндегі халықтың жағдайы.
10. Үлкен Үштіктің бас қосуы.

Бақылау сұрақтары үшін ұяшықтарды шерту арқылы сұрақтарға жауап береді. 

1939 жылы 2 қыркүйекте Германия Польша жеріне басып енуімен Екінші дүниежүзілік соғыс басталды. Германия 1941 жылы өзінің басты қарсыласы деп есептеген КСРО-ға аяқ тіреді .

Басты себебі бірінші дүние жүзілік соғыста Германия елі жеңіліс тапқандықтан кегін қайтару мақсатында соғысты бастап кетті.

2. Барбаросса жоспары «Барбаросса» жоспарын жасаған кезде фашистік Германияның басшылары КСРО – ны «сансыз көп ұлттың жасанды және тұрақсыз бірлестігі», «ішкі бірліктен жұрдай этникалық конгломерат» деп 6-8 аптада «толық жаулап аламыз» деп жоспарлады.

3. Германияның Польша жерін және Европа елдерін басып алуы. 1939 жылдың қысында Германия Польшаға «Данциг мәселесін» шешуді ұсынды.Польша бас тартты. Гитлер осы мәселені Польшаға қарсы соғысу үшін қолданды. 1939 жылғы тамыз айында Германия мен Кеңестер Одағының арасында шабуыл жасамау туралы келісім жасалды. Келісімнің құпия қосымшасы бойынша Германия мен КСРО Еуропаны өзара ықпалдар аймағына бөлісіп алды. 1939 жылғы қыркүйектің 1-інде Германия Польшаға қарсы соғыс бастады. Бұдан кейін Ұлыбритания мен Франция Германияға соғыс жариялап Польшаға қолдау көрсетті. Екінші дүние жүзілік соғыс басталып кетті.Герман әскерлері 2 аптаның ішінде поляк қарулы күштерін талқандап, поляктар қоныстанған шығыс шекарасы Керзон сызығына дейін жетті.1940 жылы Германия Дания мен Норвегияны (Дания Норвегия операциясы), сосын Бельгия, Нидерланд, Люксембургті және Францияның жартысын жаулап алды. Франция тізе бүгуге мәжбүр болды. 

4. Фашистердің КСРО аумағын бірнеше рейхкоммисариатқа бөлуі.

Остланд – Беларусь пен Балтық жағалауы, Украина, Московия (Ресей) және Кавказ, елдің шығыс шет аймақтарында Үлкен Түркістан (Қазақстан, Орта Азия, Татарстан, Башқұртстан, Әзірбайжан, Солтүстік Кавказ, Қырым, Қытайдың Шыңжаң аймағы, Ауғанстанның солтүстігі) және Еділ – Орал рейх – комиссариаттарын құруды көздеді. Қуыршақ мемлекет құру идеясы экономикалық мақсатта, саяси мақсат да көздеген еді. Экономикалық жағынан – бұл аймаққа ұлы герман империясы үшін қуатты шикізат және қосымша азық-түлік базисін құру міндеті қойылды.

Қазақстаннан әрбір бесінші азамат яғни 1 200 000 мың адам соғысқа аттанды. Қазақтар 50% құраса, орыстар -37%, басқа ұлт өкілдерінен - 13% құрады. Ұлы Отан соғысында құрбан болған адам саны жалпы әлем бойынша – 70 000 000.Фашистік Германия бойынша - 10 000 000. Кеңестер бойынша Кеңес Одағының батыры – 11600 адам.Соның ішінде қазақстандықтар – 500 адам. Қазақтар- 98 адамды құрады.

КСРО шаруашылығына өте көп зиян әкелді. Соғыс зардаптары: 1710 қала, 70000 ауыл қирады, 32000 өнеркәсіп, 100000 ауыл шаруашылық кәсіпорны бүлінді және 2 млн адам қираған үйде тұруға мәжбүр болды. Киев, Ленинград, Сталинград, Минск т.б. қалалардың көп бөлігі талқандалды. Соғыстан кейін қираған экономиканы, халық шаруашылығын қалпына келтіру міндет болды. Бұл бағытта, ең алдымен, жұмыс күшінің жетіспеуі кедергі жасады. Себебі КСРО соғыста 27 млн адамнан айырылды. Осыған байланысты Қызыл Армия қатарында демобилизация (әскерден босату) басталды.

Үлкен үштіктің мақсаты - Англия – У.Черчилль, АҚШ – Ф.Рузвельт, КСРО – 

Отан соғысының алғашқы күндерінен бастап – ақ қатарында мыңдаған қазақстандықтар шайқасқан кеңес жауынгерлері барлық майдандарда фашистік басқыншыларға қарсы кескілескен ұрыс жүргізді. Жаудың қарақшылық соққысына бірінші болып шекарашылар ұшырады. Кеңес қарулы Күштері орасан зор қиыншылықтарды жеңе отырып, күш жинап, жауды Москва түбінде алғаш рет ірі жеңіліске ұшыратты.Мұнда генерал -майор И.В.Панфилов және полк комиссары А.С.Егоров қолбасшылық еткен даңқты 316-шы атқыштар дивизиясы ерлікпен шайқасты. Мәскеу шайқасындағы ерлігі үшін 316-шы атқыштар дивизиясы Қызыл ту орденімен марапатталды.

Москва үшін шайқаста қаһарман Кеңес Одағының батыры, белгілі жазушы Бауыржан Момышұлы «Біздің жүрегіміз темір емес. Бірақ біздің кек отымыз қандай темірді болса да ерітіп, күйдіріп жібере алады .Біздің үрейді жеңетін ең күшті қаруымыз бар, ол – Отанға деген сүйіспеншілік» деп жазды.

1941 жылғы 16 қарашада Дубосеково разрезі түбінде жаудың 18 жауынгерлік машинасын жойып, оны шығысқа жібермеген 1075-ші атқыштар полкінің танк жоюшылар тобы өшпес ерлік көрсетті. Ол топтың саяси жетекшісі В.Г.Клочков бүкіл майданды шарлап кеткен «Россия кең – байтақ, бірақ шегінерге жер жоқ, артымызда Москва» деген жалынды ұранын көтерді.

Бородино селосында неміс бөлімінің штабына басыр кіріп, 5 неміс офицерінің көзін жойған Төлеген Тоқтаровтың ерлігі жауынгерлердің есінде. Оған қаза тапақаннан кейін Кеңес Одағының батыры атағын берді.

Ротаның саяси жетекшісі Мәлік Ғабдуллин басқарған автоматшылар тобы жау танкісін жойып, өз бөлімшелерін қоршаудан алып шықты.Неміс фашистеріне қарсы ұрыстарда көрсеткен жауынгерлік ерлігі үшін Ғабдуллинге Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

Төрт қазақстандық ұшқыш - Талғат Бигелдинов, Леонид Беда, Иван Павлов, Сергей Луганский Кеңес Одағының Батыры атағына екі рет ие болды.Әрқайсысы 200-ден астам ұшу сапарына шығып, 10-нан астам жау ұшағын, көптеген соғыс техникасын, 100-деген фашистерді жойған Талғат Бегильдинов 1942 жылы майданға аттанады.

Осы өзі бір көргеннен қатты ұнатқан ұшақпен көк жүзінде 500 сағат болады. 305 рет әскери шабуылға шығып, жау ұясы – Берлинді алуға бірінші болып қатысады. Фашистер өздеріне аяусыз өлім оғын сепкен Талғат мінген ұшақты «Қара ажал» деп атаған. 23 жасында Кеңес Одағының екі мәрте батыры атағын иеленіп, соғыста небір көзсіз ерлік көрсеткен қыран қазақ қан майданнан аман-есен оралған соң, әскери әуе академиясын аяқтайды.

Ұлы Отан соғысы жылдары ең алғаш Кеңес Одағының Батыры атағын алған қазақстандық жауынгер К. А. Семенченко (1941 жылы 22 шілде).

238 – атқыштар дивизиясының автоматшысы Ока жағасында, Серпухов түбіндегі Воронино қыстағындағы шайқаста 13 фашистің көзін жойып, өзі де қаза тапқан – Амангелді Имановтың ұлы Рамазан Амангелдиев.

Қазақстандық жауынгерлер Ленинград түбінде ерлікпен шайқасты. 1941 жылғы қыркүйекте Жамбылдың «Ленинградтық өрендерім» жыры достықтың шынайы әнұранына айналды. Ленинград үшін шайқаста Сұлтан Баймағамбетов пулеметтің дзотының аузын өз кеудесімен жауып, қаза тапты.

Нүркен Әбдіров 267 әуе дивизиясының 808-ші шабуылшы полкы құрамында майданға аттанды. Барлығы 17 рет әуе шайқасына қатысқан Нүркен дивизиясымен бірге жаудың 18 танкісін, 46 жүк машинасы мен көлігін, оның ішінде оқ дәрі тасыған 18 керуенді, жанар май құйған 3 цистернаны талқандап, зенит қондырғыларының бесеуін, бірнеше жабық атыс ұясын, талай жау әскерін құртты. Нүркен Әбдіровке 1943 жылғы наурыздың 31-де еліміздегі ең мәртебелі атақ – Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

Қаһарман қазақ қызы Әлия Молдағұлова Кеңес Одағының Батыры. Анасы Маржан қайтыс болғаннан кейін нағашысы Әубәкір Молдағұловтың қолында тәрбиеленіп, Санкт-Петербургтегі №9 мектепте оқыған. 1942 ж. өз еркімен Қызыл Әскер қатарына алынып, мергендердің Орта әйелдер мектебін үздік бітіріп шықты (1943). 1943 жылдың тамыз айынан 2-Прибалтика майданында 26-атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысып, мергендігімен көзге түсті. Новосокольники темір жол стансасы маңында болған ұрыста Молдағұлова жауынгерлерді шешуші шайқасқа бастап, қаһармандықпен қаза тапты. Жауынгер достары Лия деп атап кеткен.

1942 жылы 17 шілдесінде Сталинград түбіндегі кескілескен ұрыстар болды.

Мәскеу түбінде жеңіліске ұшыраған фашист әскерлері астық пен мұнайға бай оңтүстік аумақты жаулап алмақ болып, Сталинград бағытына ең таңдаулы әскерін жіберді. Кеңес жауынгерлері: “Өліспей беріспейміз!” – деген ант берді. Сталинград қаласының әр үйі, әр көшесі қамалға айналды. Қазақ жауынгерлері таңғажайып ерлік көрсетті.

Алғадай Жамбылұлы – 19 гвардиялық атты әскер полкінде пулемет расчетін басқарды.Синельникова қаласы маңында ерлікпен қаза тапты. 

Днепр шайқасында ерлік көрсеткен 18 жастағы ең жас батыр – Жәнібек Елеусізов.

Украина майданында сапер минаны кеудесіне қысып, танкінің табанына құлап өзін құрбан етіп, өшпес ерлік көрсеткен – Абдолла Үсенов.

1945 жылы 16 сәуірде Берлин қоршауға алынды.Бұл шайқасқа 3.5 млн адам қатысты. Жас офицер Рақымжан Қошқарбаев өзінің досы Григорий Булатовпен бірге рейхстаг терезелерінің біріне алғашқылардың бірі болып алқызыл жеңіс туын тікті.

1945 жылы 2 мамырда Берлин қаласы алынды. 1945 жылы 8 мамырда Фашистік Германия тізе бүккендігі туралы шартқа қол қойды.1945 жылы 9 мамырда Ұлы Отан соғысы аяқталып, алғаш рет парад жүрді. Берлин үшін ұрыстарға Сағадат Нұрмағанбетов, Есжанов, Қайдауылов, Т.Бигелдиновтар қатысты.

5. Жаңа тақырыпты пысықтау . Оқушылардың тақырып бойынша материалды қалай игергендігін байқау (интерактивті тақтада сандар мен оқиғаларды сәйкестендіру)


1940.18. 12- (Гитлер КСРО -ны жаулап алу үшін Барбаросса жоспарын жасады.)
1941ж. 22. 06 - (Ұлы Отан соғысы басталды)
61 - (Екінші дүние жүзілік соғысқа қатысқан елдер саны)
11600 - (Кенес одағының батыры)
500 - (Қазақстандықтар Кеңес Одағының Батыры атағын алды) 

1418 - (Күн мен түнге созылған Ұлы Отан соғысы болып өтті.)
1910-1982 жж - (Бауыржан Момышұлы өмір сүрген жылдар)
1945 – 9 .V - (Ұлы Отан соғысы аяқталды.Ең алғаш парад болды)
6. Тұлғаны таны. (Ұяшықтардан тұлғаларды анықтау, оларға сипаттама беру.)

Бауыржан Момышұлы

Летом 1943 года в Бельгии действовали первые партизанские отряды, в состав которых входили и бежавшие из фашистского плена советские воины. Среди них было немало казахстанцев – Утеген Абдуллин из Актюбинской области, алмаатинец Иван Карасев, Борис Бондаренко из Актюбинска, Федор Малахов из Талды-Курганской области. 23 воина из Казахстана воевали в рядах итальянского Сопротивления: Такиш Альпеисов из Караганды, Калданбек Дюсенбеков из Кзыл-Орды, Жаймак Кульшиков из Актюбинской, Топай Садвакасов и Николай Дрожков из Целиноградской области и другие.

На фронт отправлялись бригады мастеров искусств Казахстана. 11 таких бригад побывали на фронтах и дали там 870 концертов. Свыше 15 тысяч концертов было дано ими в госпиталях, на призывных пунктах, в воинских частях, на пограничных заставах. А всего концертными организациями было дано 36,5 тыс. концертов, на которых побывали более 9 миллионов зрителей. В Алма-Ате силами Центральной объединенной киностудии страны были сняты фильмы  «Два бойца», «Фронт», «Они защищали Родину», «Жди меня» и другие шедевры кино, оказавшие большое влияние на гражданское становление и воспитание патриотизма миллионов людей и вселявшие в них веру в победу.

 В 1940 году появляется первый казахский балет «Коктем».  В годы войны балет Казахского музыкального театра возглавила Г. Березова, на сцене выступали артисты ведущих театров. В июне 1942 года в Алма-Ате состоялся казахстанский дебют Галины Улановой. Подвижнический труд людей искусства вошел в героическую историю Великой Отечественной войны наравне с подвигами советских воинов на фронте и славными делами рабочих и колхозников, великой гвардии тыла.

 В послевоенное время началось усиление идеологического контроля за творчеством литераторов. Тем не менее, конец 1940-начало 1950-х годов стали временем расцвета казахстанской советской литературы. В 1947 году появляется второй том романа «Абай» М. Ауэзова, в 1948 году - роман «Сырдарья» С. Муканова, «Миллионер» Г. Мустафина, в 1949 году - роман «Солдат из Казахстана» Г. Мусрепова. Роман «Абай» М. Ауэзова в 1949 году был удостоен Государственной премии СССР и принес автору мировую славу. В начале 1950-х годов появляется ряд новых произведений, в том числе романы «Караганда» Г. Мустафина, «Пробужденный край» Г. Мусрепова, произведения А. Тажибаева, Т. Жарокова и многих других.

Чирков, Н. Черкасов, Н. Крючков, О. Жаков часто выступали с творческими отчетами перед воинами Советской Армии.  В ЦОКС проводились занятия по актерскому мастерству. Была организована четырехгодичная казахская киноактерская школа. Национальные кадры готовил Всесоюзный Государственный институт кинематографии, работавший тогда в Алма-Ате. Передовыми мастерами советского казахского искусства были Шакен Айманов, Серке Кожамкулов, Калибек Куанышпаев, Елубай Умурзаков. Они заинтересовали Эйзенштейна как необыкновенно яркие дарования. Вместе с мастерами центральных киностудий с участием М. Ауэзова, Г. Мусрепова, А. Тажибаева сняты ленты «8-я гвардейская», «Песни Абая», «Сын бойца», «Казахский киноконцерт - фронту», «Тебе, фронт», «Небесный тихоход», «Два бойца», «Илья Муромец» и др. Главной темой художественных картин была героическая борьба советского народа против фашизма. В 1945 году появилась первая самостоятельная работа Алма-Атинской студии - фильм «Песни Абая». В столице Казахстана в те годы жили и работали писатели А.Н. Толстой, Самуил Маршак, Михаил Зощенко и Константин Паустовский, поэт Сергей Михалков, знаменитый режиссер С.М. Эйзенштейн, популярнейшие актеры Н. Черкасов, М. Жаров, Л. Орлова, М. Ладынина, Н. Крючков, Б. Андреев.

1. Кто такой Мукан Тулебаев? (Автор оркестровых и камерных произведений, музыки к фильмам, песен, один из авторов музыки Государственного гимна Казахской ССР. Был председателем Союза композиторов Казахской ССР, депутатом Верховного Совета Казахской ССР. Награжден орденом Отечественной войны 2-й степени и медалью, Государственной премией СССР (1949)).

2. В каком году в Казахстане открылась первая студия художественных фильмов? (В 1938 году в Казахстане открылась первая студия художественных фильмов.)

 3. Как называется первый казахстанский художественный фильм? (первый игровой фильм казахстанских кинематографистов «Амангельды».)

4. Кто из казахстанских писателей и поэтов участвовал в Великой Отечественной войне?(Габит Мусрепов, Мукан Толебаев, Жамбыл Жабаев, Сабит Муканов)

 5. Какой вклад в Победу в Великой Отечественной войне внесли наука и культура?( Огромный вклад в победу в Великой Отечественной войне внесли работники культуры Казахстана. В годы войны господствующей темой в литературе были патриотизм и защита Отечества. Огромную популярность приобрели стихотворения Жамбыла Жабаева («Ленинградцы, дети мои!»))

 6. Какую литературу о Великой Отечественной войне вы читали?