Обөж тақырыбы: Ғылыми жұмыс Орындаған

Мақаланың қорытынды бөліміне шолу

жүктеу/скачать 25,9 Kb. бет 2/2 Дата 30.11.2022 өлшемі 25,9 Kb. #160556

Бұл бет үшін навигация:

• Пайдаланынған әдебиеттер

Мақаланың қорытынды бөліміне шолу Қазіргі уақытта біз интеллектуалды кемістігі бар балаларды сүйемелдеу бойынша инклюзия режимінде психолог қызметінің мақсаттарын, міндеттері мен бағыттарын қарастырамыз. Жалпы білім беру ұйымында интеллектуалдық кемістігі бар баланы психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің негізгі мақсаты толыққанды даму, әлеуметтік табысты тұлғаның қалыптасуы, баланың білім алу және өзінің әлеуетті мүмкіндіктеріне сәйкес даму құқықтарын қорғау үшін арнайы жағдайлар жасау болып табылады. Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің міндеттері: мектептегі оқу процесінде баланың мәртебесін және оның психикалық даму динамикасын жүйелі түрде қадағалау; оқушының жеке басын дамыту және оны табысты оқыту үшін әлеуметтік-педагогикалық жағдайлар жасау; педагогтар мен ата-аналарды баламен ынтымақтастықтың психологиялық-педагогикалық технологияларына, оны оқыту, отбасы жағдайында тәрбиелеу әдістері мен әдістеріне оқыту және оларға психологиялық қолдау көрсету. Ақыл - ой кемістігі бар балалар-бұл мидың органикалық зақымдануы (негізінен оның қыртысы), психикалық, әсіресе жоғары танымдық процестердің дамуындағы бұзылулардан (белсенді қабылдау, ауызша-логикалық ойлау, есте сақтау, сөйлеу, қиял) зардап шегетін балалар. Ақыл-ойдың артта қалуымен мидың органикалық жеткіліксіздігі табиғатта тереңдей түседі, зиянды фактордың әсері қазірдің өзінде тоқтатылып, бала психиканың қалыптасуының жалпы заңдылықтарына бағынатын және өзіндік ерекшеліктері бар дамуға қабілетті болады. Дамудың бұл ерекшеліктері орталық жүйке жүйесінің бұзылуының түріне және оның салдарына байланысты. Ақыл-ой кемістігінің пайда болу себептерінің үш тобын анықтады: 1) ата-аналардың генеративті жасушаларының жеткіліксіздігі, ата-аналардың тұқым қуалайтын аурулары, эмбриогенез патологиясы;2) жатырішілік даму патологиясы (инфекциялардың, интоксикациялардың, жарақаттардың әсері); 3) туу жарақаты және орталық жүйке жүйесінің босанғаннан кейінгі зақымдануы. Ақыл-ой кемістігі бар баланың психикалық дамуы түзету жаттығуларынсыз үлкен ауытқулармен жүреді. Ең алдымен, дамудың баяулауы байқалады: барлық психикалық процестер қалыпты дамуы бар балаларға қарағанда өте баяу және әлдеқайда кешірек қалыптасады. Белсенділіктің болмауы баланың өмірінің барлық саласында байқалады. Бұл баланың объективті іс — әрекетке, қоршаған әлем құбылыстарына және оның әлеуметтік мінез-құлқына-құрдастарына, айналасындағы Ересектерге және тіпті өзіне деген пассивті көзқарасына қатысты байқалады. Мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ойы бұзылған балаларда қалыптаспаған, әдетте мектеп жасына дейінгі балаларға тән қызмет түрлері:пәндік, ойын, бейнелеу; танымдық процестер: қабылдау, есте сақтау, ойлау; сөйлеу қабілеті нашар дамыған; моториканың айтарлықтай дамымауы байқалады. Дамудың артта қалуымен қатар сапалы ауытқулар байқалады. Бұл жағдайда ауытқулардың көпшілігі қайталама болып табылады. Бұл ауытқулардың жинақталуы ерте жастан басталады және одан әрі дамуға кедергі келтіреді. Отбасы-бұл бала туылғаннан бастап жететін және ұзақ уақыт болатын алғашқы әлеуметтік институт. Оның көмегімен бала қоршаған әлемді біле бастайды және оған бейімделе бастайды. Отбасында ақыл-есі кем баланың пайда болуымен туындайтын проблемалар ата-аналардың психикалық және эмоционалдық жағдайына ғана емес, балалардың жағдайына да қатты әсер етеді. Қазіргі уақытта ақыл-есі кем балаларды отбасылық тәрбиелеу мәселесі өте өткір. Созылмалы стресстік жағдайдың әсері; ерекшеліктері бар баланы қабылдаудағы қиындықтар және отбасы ішінде қарым - қатынас орнату; баланың даму ерекшеліктері мен түзету-дамыту жұмысын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін дағдылар туралы білімнің жеткіліксіздігі; ата-аналардың мәдени-білім деңгейі жеткіліксіз; отбасылардың әл-ауқатының төмен деңгейі. Мәселелердің барлық спектрі отбасы функцияларының бұрмалануына, сондай-ақ отбасы ішіндегі және ата-ана мен бала арасындағы қатынастардың бұзылуына әкеледі. Отбасындағы баланы дұрыс тәрбиелемеу, қалыпты дамуы бар балаларға арналған тәрбие әдістері дамудың өрескел қайталама ауытқуларының көзі болуы мүмкін. Сондықтан мектепке дейінгі жаста қайталама сипаттамалық және жалған компенсаторлық түзілімдердің алдын алу қажет. Отбасылық тәрбиенің негізгі міндеті-баланың толыққанды дамуына жағдай жасау, қоғамда болуы мүмкін жеке тұлғаны тәрбиелеу. Әр жас кезеңінде отбасылық тәрбие өзінің ерекше міндеттерін орындайды. Ақыл-есі кем баланы тәрбиелеу процесінде отбасылық тәрбиенің міндеттері баланың ақауының құрылымын ескере отырып нақтыланады. Өкінішке орай, ақыл-есі кем баланы тәрбиелеп отырған көптеген отбасыларда бұл міндеттер бұрмаланған түрде жүзеге асырылады немесе мүлдем орындалмайды. Мамандар ата-аналарға баланың жағдайына сәйкес келетін тәрбие стилін табуға көмектесуі керек, онда басты назар қажетті қамқоршылық пен баланың дамуының әртүрлі кезеңдерінде қойылатын талаптардың тепе-теңдігі болады. Ақыл-есі кем баласы бар отбасындағы тәрбие процесінің бұзылуының ең маңызды себептерінің бірі-ата-аналардың психологиялық-педагогикалық мәдениетінің төмен деңгейі. Дамуында ауытқулары бар баланы тәрбиелейтін ата-аналар оның дамуының психологиялық ерекшеліктерін біліп қана қоймай, сонымен қатар мақсатты тәрбиелік әсер ету процесінде қолдана алатын белгілі бір дағдылар мен дағдыларға ие болуы керек. Дефектологтар мен психологтар баламен жұмыс істеудің сәттілігі көбінесе ақыл-есі кем балалардың ата-аналарында байқалатын педагогикалық және психологиялық білім мен дағдылардың деңгейіне байланысты екенін жақсы біледі. Отбасы ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланы кешенді оңалту жүйесінде үлкен рөл атқарады. Ата-аналарды білім беру процесіне қоспай, білім беру мекемесімен өзара әрекеттесуді даму ерекшеліктері бар баланы кешенді оңалтудың сәттілігі туралы дайындауға болмайды. Қазіргі заманғы арнайы педагогика мен психологияда ақыл - есі кем балаларды тәрбиелеуді психологиялық-педагогикалық қолдаудың мәнін анықтауға бірыңғай және әдіснамалық тәсіл дамымаған. Бірақ психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдауға сүйене отырып, психологиялық - педагогикалық қолдауды ұйымдастырудың негізгі ережелерін ажыратуға болады: 1. Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу тек балаға ғана емес, жалпы отбасына бағытталған жүйелі мақсатты және үздіксіз түзету әсері ретінде қарастырылуы керек. Сүйемелдеудің мақсаты-баланың оң дамуы мен ата-анасының өзін-өзі жүзеге асыруына мүмкіндік беретін қолайлы жағдайлар жасау. Бұл жұмыстың нәтижесі: отбасының өмір сүру сапасының жақсы жаққа өзгеруі, оның барлық мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыратын өмір салты болуы керек. 2. Сүйемелдеуді отбасының жеке және тұлғааралық деңгейіндегі мәселелерді шешуге бағыттау. 3. Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу әртүрлі таңдау жағдайларында оңтайлы шешімдер қабылдау үшін жағдай жасау әдісі ретінде қарастырылуы керек. Ол отбасын әлеуметтік-мәдени кеңістікте оңалту, оның тәуелсіздігі мен жағдайды өзін-өзі бақылауды күшейту мәселесін шешуі керек. 4. Сүйемелдеудің негізгі идеясы-баланы ғана емес, отбасын да дамыту қажеттілігі, сондықтан психологиялық - педагогикалық сүйемелдеу категориялық шешімдерден бас тартуды білдіреді. Барлық сүйемелдеу шешімдері тек ұсынымдық сипатта болуы керек. 5. Ата - аналар мен барлық отбасы мүшелері түзету - тәрбие процесіне қосылады және түзету-тәрбие процесінің субъектілері ретінде әрекет етуі керек. 6. Балаңызға көмектесу үшін өзіңізбен жұмыс істеудің маңыздылығын түсіндіру үшін ата-аналармен жұмыс кезінде құралдарды, әдістерді, әдістерді, түзету шараларын қолдануда жүйелі тәсілді сақтау маңызды. Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу ақыл-есі кем баланың отбасына көмек пен қолдау көрсетуге бағытталған іс-шаралар жүйесінде жүзеге асырылады. Арнайы әдебиеттерді талдау отбасында педагогикалық, психологиялық, диагностикалық, медициналық және әлеуметтік көмек үлгілерін анықтауға мүмкіндік берді. Жұмыстың көп бөлігін тәрбиешілер немесе мұғалімдер дефектологпен, психологпен және әлеуметтік тәрбиешімен бірге жүргізеді. Тәжірибеде мұғалімдер ата-аналармен өзара әрекеттесудің әртүрлі формалары мен модельдері аясында психологиялық-педагогикалық құралдардың арқасында оның бағыттарын жүзеге асырады. Ақыл-ой кемістігі бар баланың отбасын психологиялық - педагогикалық сүйемелдеу жүйесіндегі негізгі бағыттар, біріншіден, ата - аналарға психологиялық - педагогикалық білім беру, екіншіден, психокоррекциялық жұмыс болып табылады. Психологиялық-педагогикалық ағарту дегеніміз-жүйелі түрде жүргізілетін жұмыс және ата-аналарды тәрбиелеудің теориялық негізделген бағдарламасы, оның мақсаты-баланың қажеттіліктерін қанағаттандыруға жағдай жасау мүмкіндігі пайда болатындай етіп, отбасы өмірін ұйымдастыруға, ұйымдастыруға ықпал ететін білім, Дағдылар мен дағдылардың жиынтығын қалыптастыру. Ақыл - ой кемістігі бар балалардың ата-аналарына психологиялық-педагогикалық білім беру жұмыстың әртүрлі формаларын қолдана отырып жүзеге асырылады: ұжымдық, жеке және көрнекі стендтік ақпарат.Ақыл-ой кемістігі бар мектеп жасына дейінгі балалардың отбасыларына психокоррекциялық көмек көрсету мәселесі арнайы психологияда жеткілікті түрде дамымаған күйінде қалып отыр. Ақыл-ой кемістігі бар баланың отбасымен психологиялық түзету жұмысы деп жеке құрылым мен отбасылық қатынастарды үйлестіруге, сондай-ақ отбасылық қатынастардың бұзылуына байланысты бар психологиялық мәселелерді шешуге бағытталған әсерлер кешені түсініледі. Алғаш рет психокоррекциялық жұмыс әдістемесін В. В. Ткачева ұсынды. Оның пікірінше, ата-аналармен Психокоррекциялық жұмыстың негізгі мақсаттары: 1. Ата-аналардың балаға деген оң көзқарасын және болашаққа оптимистік көзқарасын қалыптастыру. 2. Ақыл-ой кемістігі бар баланың дамуының барабар микроәлеуметтік жағдайларын қамтамасыз ету. 3. Көңіл-күйді жеңу және ақыл-есі кем балалардың ата-аналарының өзін-өзі тануын оңтайландыру. Бұл бағыттың міндеттеріне - ата - аналарда жаңа өмірлік бағдарларды қалыптастыру; - қарым-қатынастарды түзету; - ата-аналардың психологиялық жағдайы мен жеткіліксіз реакцияларын түзету кіреді; - бір жағынан ана мен бала мен отбасы мүшелері арасындағы қарым - қатынасты үйлестіру-екінші жағынан отбасы мүшелері мен жақын орта. Психокоррекциялық жұмысты психолог жүргізеді және психологиялық диагностика, кеңес беру, психокоррекциялық шараларды қамтиды. Егер сіз бала туралы және оның ерекшеліктері, оның отбасы туралы ештеңе білмесеңіз, баламен не істеу керектігін, жұмысты қалай құру керектігін білу мүмкін емес. Баламен тікелей жұмыс істейтін мұғалімдер психологпен бірге мектепте оқуды бастамас бұрын немесе алғашқы күндері қажет: баланың отбасымен, бала өмір сүретін ортамен, тәрбиенің ерекшеліктері мен сипатымен танысу; баланың жұмысын зерттеу (дәптерлер, суреттер, қолөнер және басқа да жұмыстар); бала мектепке дейінгі білім беру мекемесіне барды ма, егер ол барса, онда өзін қалай көрсетті немесе отбасында тәрбиеленді ме; баланың даму тарихын зерттеу, тұқым қуалаушылық психикалық аурулар немесе кейбір конституциялық белгілер маңызды. Жиналған барлық ақпарат баланың жеке мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін ескере отырып, мұғалім мен психологқа жалпы білім беру мекемесінде болу үшін қолайлы жағдай жасауға көмектеседі. Пайдаланынған әдебиеттер: 1.Білім беру қызметкерлерінің бірінші Республикалық оқулары «Педагогтың кәсіби өсуі-білім берудің жаңа сапасын қамтамасыз етудің басты шарты» 3-бөлім. 2.Типтік арнайы білім беру оқу бағдарламалары. жүктеу/скачать 25,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу: