Бөлім «Көне күндерден жеткен жәдігерлер»
Оқылатын шығарма
|
Жиембет жырау «Еңсегей бойлы Ер Есім»
Қазтуған жырау «Қазтуғанның қонысымен қоштасуы» толғаулары
|
Оқу мақсаты
|
7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ) қолданысын талдау
7.3.4.1 Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
Бағалау критерийі
Ойлау дағдыларының
деңгейі
|
Білім алушы
Шығармадағы көркемдегіш құралдарды анықтайды
Көркемдегіш құралдардың қолданылу ерекшелігін талдайды
Шығарманың эстетикалық құндылығын дәлелдейді
Сыни шолу жазады
Жоғары деңгей дағдылары
|
Орындау уақыты
|
15-20 минут
|
1-тапсырма
|
Кестені толтырып, көркемдегіш құралдардың қолданысын талдаңыз.
Мысалдар
|
Көркемдегіш құралдардың түрлерін анықтаңыз
|
Қолданылу ерекшелігін түсіндіріңіз, талдаңыз
|
Тал шарбаққа мал сақтап,
Тас қалаға жан сақтап,
Тасқан екен мына хан!
|
Осы өлеңде жұмыс және еңбек туралы деп ойлаймын,тас қалаға мал сақтап,шарбақ,тасқала
|
Өлеңде эритет-тер және екеуіде заттық сыратын ерекше ашып тұр екен.
Осы жерде:Жан сақтау, тіршіліктеу өмір сүруі.
|
Арқаға қарай көшермін, Алашыма ұран десермін,
Ат құйрығын кесермін,
Ат сауырын берермін,
Алыста дәурен сүрермін.
|
Бұл жерде тұрақты тіркестерлер кездеседі.
Олар:ат құйрығын кесермін,ат саулығын беру.
|
Осы мысалдарда,ат құйрығын кесу.
Мағынасы:қарым қатынасты үзу.
Ат сауырын беру: бөлініп,басқа жаққа кетуі.
|
Елің кеңес құрғанда,
Айналып ақыл табарға
Есіктегі ебесін,
Сонда, ханым, не десін?!
Мен жоқ болсам, Есім хан,
Ит түрткіні көресің.
Жиембет қайда дегенде,
Не деп жауап бересің?..
|
Риторикалық сұрау қойылған,
Сонда ханым не дейсін?
Не деп жауап бересін!?
|
Риторикалық мысалдар сұрауы:сөз тіркестер,ойды мыйыңды және сезімдері әсер ету осы жерде қолданылсақ.
|
|
2-тапсырма
Берілген үзіндіні негізге ала отырып, шығарманың эстетикалық құндылығы туралы сыни шолу жасаңыз.
Қазтуғанның қонысымен қоштасуы" атты шығарманың бұл үзіндісінен күйіну, қорқыныш, алаңдаушылық сезіледі. Яғни, автор басқа қоныс іздемесек, келер ұрпақтың күні қараң боларын, өзгелерге құл боларын ескертеді. Қонысты ауыстырам деп ырысымнан да айырыламын ба деп уайымдайды. Шығарманың эстетикалық құндылығы мазмұнынан да, келісті әсем сөздерден де айрықша сезіледі. Автордың нені меңзеп отырғаны түсінікті.
... Адыра қалғыр көк Жайық,
Аңырап қалған қонысым!
Қонысымнан ауған соң,
Кетпегей еді ырысым.
Таудағы тарлан бөрі едім,
Тарылған сынды тынысым.
Кейінгі өскен жас бала,
Ақ балтырын түрініп,
Басарына ерініп,
Көкірегі күйініп,
Тек тірлікке сүйініп,
Ықтиярсыз жүгіріп,
Аузы түкті кәпірдің
Етпегей еді жұмысын!
Бұл қоныстан кетпесең,
Мұны талақ етпесең,
Екеу-екеу сөйлесіп,
Біздің кейінгі өскен жас бала
Аузы түкті кәпірдің
Соқпаса екен пайдасын!..
|
Достарыңызбен бөлісу: |
