Қош келдіңіздер!!! 03. 07. 18

• Қош келдіңіздер!!!

• 03.07.18

• Кемпрекова Ж.Ж.

• “Сатылай кешенді талдау технологиясының ұтымдылығы”
• Мақсаты:
• Уақыт талабына сай ұлтжанды, саналы, білімді ұрпақ тәрбиелеу.

• 03.07.18

• Кемпрекова Ж.Ж.

• Қазақ тілінің граматикасын меңгерту.

• Интерактивті тақтамен жұмыс жүргізу. Интернет арқылы мәліметтер жинау.

• Озат тәжірибені сабақта қолдану.

• Әдебиет теориясынан білім беру.

• «Сабақ беру-жай шеберлік емес, жаңадан жаңаны табатын өнер»

• Оқушы көркем әдебиет оқиды.

• Өзінің адамдық болмысын қалыптастырады.

• Өз халқының әдебиетінің тарихын меңгереді

• Дарынды оқушылар әдебиет әлеміне шығады. Оқушының ізденушілік, шығармашылық қабілеті артады.

• Менің шәкірттерімнің жетістіктері

• Тіл білімі салаларын сатылай кешенді талдау жүйесі

• 1. Синтаксистік талдау, нысаны – сөйлем, оның түрлері, сөз тіркесі, оның түрлері
• а) Айтылу сазы мен мазмұны
• ә) Құрылысы
• б) Сөйлем мүшелері
• в) Сөз тіркесі
• г) Сөздердің байланысу түрлері
• ғ) Сөздердің байланысу тәсілдері
• 2. Сөзжасамдық ( сөздердің жасалжолдары) талдау, нысаны – сөз
• 3. Морфологиялық талдау, нысаны – сөз
• а) Сөз таптары
• ә)Қосымшалар,олардың грамматикалық мағынасы
• 4. Лексикалық талдау, нысаны – сөз,сөздердің әр алуан мағыналары
• а) Сөздің атауыш номинатив немесе тура мағынасы
• ә) Сөздің құбылысты атап білдірген мағынасы
• б) Шығу тегіне байланысты мағынасы (түпкі,туынды)
• в)Сөздің тіркесу сипатына байланысты туған мағынасы
• г)Сөздің стилистикалық қызметіне байланысты мағынасы
• 5. 1. Фонетикалық талдау, нысаны –сөз
• а) Сөздердің айтылу, жасалу, жазылу жолдары
• ә) Буын, оның түрлері
• б) Екпін
• в) Үндестік заңы, буын үндестігі
• г) Дыбыс үндестігі (ілгерінді, кейінді,
• тоғыспалы ықпал)
• 5. 2. Дыбыстарға математикалық тәсілмен мінездеме беру

• Адамдар

• 1. Бұл сөз екі құрамнан тұр: адам + дар
• 2.Тұлғасына қарай – адам – негізгі түбір. Себебі сөздің әрі қарай бөлшектенбейтін мағына беретін негізгі бөлігі.
• 3. Құрылысына қарай дара. Себебі бір ғана негізгі түбірден тұр.
• 4.Сөзде бір лексикалық, екі грамматикалық мағына бар.
• 5.Лексикалық мағынасы – табиғаттың бір бөлшегі, тіршілік иесі.
• 6.1.Бірінші грамматикалық мағынасы - лексикалық мағынаның жалпылануынан жасалған жалпы грамматикалық мағына- зат есім.
• 6.2.Екінші грамматикалық мағынасы атау септігінің нөлдік тұлғасы арқылы берілген категориялық грамматикалық мағына - атауыштық мағына.
• 7. Адамдар кімдер деген сұраққа жауап береді. Ендеше, бұл – зат есім. Зат есім дегеніміз – кім, не, кімдер, нелер т.б.сұрақтарға жауап беріп, заттың нәрсенің, құбылыс-тың, деректі, дерексіз ұғымдардың атауын білдіретін сөз табы.
• 8. Мағынасына қарай
• а) жалпы есім, себебі біркелкі тіршіліиесі-нің жалпылай атауы;
• ә) жанды, себебі тіршілік иесі;
• б) деректі, себебі көзбек көріп, қолмен ұстап тануға болатын деректі ұғым атауы.
• в) нақты, себебі деректі болған нәрсе нақты болады.

Сабақтың тақырыбы: Фонетика тарауын қайталау.

• Сабақтың тақырыбы: Фонетика тарауын қайталау.
• Сабақтың мақсаты: а) білімділік - фонетикадан өтілген тақырыптарды пысықтау;
• ә) дамытушылық - фонологиялық талдау, ажырату, салыстыру, дағдылары мен ой - өрісін,
• тілін дамыту;
• б) тәрбиелік - сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, эстетикалық тәрбие беру;
• Сабақтың типі: Білімді жинақтау, қорытындылау.
• Сабақтың түрі: Саяхат сабағы.
• Сабақтың әдісі: Талдау, сұрақ – жауап, жазба жұмысы.
• Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар
• Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті, география, сурет, математика.
• Сабақтың барысы:
• 1.Ұйымдастыру кезеңі (сабақтың ашылу рәсімі)
• Әрбір адам?
• Туысым, досым, жұрағат.
• Әрбір сабақ?
• Үйрену, ұғу, ұлағат.
• Әрбір ісім?
• Тірлік, тірек, адамдық.
• Әрбір сөзім?
• Шындық, бірлік, адалдық.
• (сыныпты топқа бөлу, бағалауды түсіндіру)
• 2.Үй тапсырмасын сұрау:
• Үйге балалар орфография және орфоэпиялық сөздіктерді пайдалана отырып айтылуымен жазылуында өзгешелігі бар он сөзден жазып келуге бергенмін.
• - Кәне балалар, үйге берілген тапсырманы кім оқиды?
• Үлгі: басшы – башшы
• 3.Қызығушылығын ояту.
• Енді балалар, бүгінгі сабағымызды не жайында екенін білу үшін мына математикалық сөзжұмбақты шешсеңдер деймін. Бұл сандар алфавиттік жүйе бойынша қойылған. Соны тауып көрейік.
• а) Балалар алдарыңда «Тіл білімінің картасы» ілінген. Біз 5 – сыныпта фонетика ауылын зерттедік. Мына суреттегі Фонетика ауылына көз салыңдар. Мына суретте ірі өзен Тасымал ағып жатыр, ал мынау биік тау Екпін, кіші ауылдар: Буын, Үндестік, дыбыс үндестігі, буын үндестігі. Мына екі ірі үй Дауысты мен Дауыссызды көріп отырсыздар.Ал фонетика елімен шекаралас Морфология, Синтаксис, Лексика ауылдары орналасқан. Ал балалар енді осы суреттегі қандай ауылдарда қонақта болдық?
• Балалар:
• - Лексика, фонетика ауылдарында.
• Ендеше біз бүгін фонетика ауылына соңғы рет саяхат жасап, фонетика ауылының адамдарымен жүздесіп, қоштасып қайтсақ деймін.
• 4.Өткенді қайталау:
• Балалар фонетика тарауы бойынша мына сандардың құпиясын ашып көрейік.

• 29

• 20

• 18

• 8

• 25

• 12

• 14

• 1

• Ф

• о

• н

• е

• т

• и

• к

• а

Фонетикалық талдаудың үлгісі

• Фонетикалық талдаудың үлгісі
• Берілген сөз: кітаптар
• ♦Аралас буынды сөз: жіңішке буын + жуан буын;
• ♦ Буын түрлері: кі-тап- тар –а.б.; б.б.; б.б.;
• ♦ Тасымал: 1)кі-таптар; 2)кітап-тар; 3) Ø
• ♦ Екпін: Қазақ тілінде екпін соңғы буынға түседі: кітаптàр
• ♦ Буын үндестігі заңына бағынады: кітап сөзінің соңғы буыны жуан, да жуан буынды.
• ♦ Дыбыс үндестігі заңына сәйкес: соңғы дыбысы қатаң ∆ дыбысқа аяқталғандықтан, да қатаң ∆ дыбыстан басталады.
• Математикалық тәсілмен дыбыстық талдау
• Берілген сөз: кітаптар
• O- дыбыс белгісі, -дауысты дыбыс белгісі, ∆- дауыссыз дыбыс белгісі. O=+∆ -?
• Шешуі: 8O=3+5∆
• 1) Тілдің қатысына қарай: 1) ∆Үн мен салдырдың қатысына қарай:
• 3= 2(а2) жуан 5∆= 4(к,т2,п) қатаң ∆
• 1(і) жіңішке 1(р)үнді ∆, ұяң ∆
• 2)Жақтың қатысына қарай:
• 3= 2(а2) ашық
• 1(і) қысаң 
• 3)Ерін мен езудің қатысына қарай:
• 3= 2(а2, і) езулік 
• еріндік  Ø

б) Дыбыстарды сатылай талдау

• б) Дыбыстарды сатылай талдау
• І топ
• 1. Бұл – дауысты дыбыс. Себебі бұл дыбысты айтқанда
• Неден шыққан ауа ауыз қуысында ешбір кедергіге ұшырамай
• еркін шығады.
• 2. Тілдің қатысына қарай тіл арты немесе жуан дауысты дыбыс.
• Себебі бұл дыбыс айтқанда тілдің ұшы сәл артқа қарай тартылып, үсті дөңестенеді.
• 3. Жақтың ашылу дәрежесіне қарай ашық дауысты. Себебі бұл
• дыбысты айтқанда жақ кең ашылып, ауа еркін шығады.
• 4. Ерін мен езудің қатысына қарай езулік. Себебі бұл дыбысты
• айтқанда ерін жиырылып, езу артқа қарай тартылады.
• ІІ топ
• 1. Бұл – дауысты дыбыс. Себебі бұл дыбыс айтқанда өкпеден
• шыққан ауыз қуысында ешбір кедергіге ұшырамай еркін шығады.
• 2. Тілдің қатысына қарай тіл алды немесе жіңішке дауысты дыбыс. Себебі бұл дыбысты айтқанда тілдің ұшы сәл алға қарай созылып, үсті сәл төмендейді.
• 3. Жақтың ашылу дәрежесіне қарай ашық дауысты. Себебі бұл дыбысты айтқанда ерін жиырылып, езу артқа қарай тартылады.
• 4. Ерін мен езудің қатысына қарай езулік. Себебі бұл дыбысты айтқанда ерін жиырылып, езу артқа қарай тартылады.

• A

• Ә

Бүгінгі сабағымызды қорытындылай келе «Фонетика» сөзжұмбағын шешеміз.

• Бүгінгі сабағымызды қорытындылай келе «Фонетика» сөзжұмбағын шешеміз.
• 1. Фонетикалық ең кіші бөлшек ( Фонема)
• 2. Сөздердің айтылу нормаларының жиынтығы ( Орфоэпия )
• 3. Сөз бөлінісі ( Буын )
• 4. Буын түрі ( Бітеу )
• 5. Дауыссыз дыбыстардың түрі ( Қатаң )
• 6. Әріптердің рет тәртібімен орналасуы ( Әліпби )
• 7. Сөйлеу нормасына тән фонетикалық құбылыс (Екпін )
• 8. Дауысты дыбыстардың айтылуына қарай түрі ( Ашық )

• Ф

• о

• н

• е

• м

• а

• О

• р

• ф

• о

• э

• п

• и

• я

• Б

• у

• ы

• н

• Б

• і

• т

• е

• у

• Қ

• а

• т

• а

• ң

• Ә

• л

• і

• п

• б

• и

• Е

• к

• п

• і

• н

• а

• ш

• ы

• қ

• Бағалау картасы

• Күтілетін нәтиже

• Оқушы өздігінен жұмыс істеуге
• дағдыланады .

• Оқушының қабілеті
• айқындалады.

• Қызығушылығы артады, білімін толықтырып отырады.

• Әр кезде көкірегінде сайрап тұратын болады.

• Оқушының ойлау қабілеті
• артады. Сауатты жазады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

• Пайдаланылған әдебиеттер:
• 1.Н. Оразахынова «Сатылай комплексті талдау», Алматы 1992 жыл.
• 2.«Сатылай комплексті талдау» ( Оқушылардың лабораториялық жұмыстары) 3 кітап І бөлім – Алматы 2003 жыл.
• 3.Н. А. Оразахынова, Ж. Т. Исаева, Г. С. Сүлеева. Қазақ тілі ( сөзжасам, морфология ). Алматы 2004 «Арыс» баспасы.
• 4.«Қазақ тілі мен әдебиеті», Алматы, №7, 2009

• Зейін қойып тыңдағандарыңызға рахмет!