Отбасы: типологиясы, қызметтері және тұжырымдар Отбасы тұлға өмірінің

жүктеу/скачать 2,31 Mb. бет 1/3 Дата 12.10.2023 өлшемі 2,31 Mb. #184921

Отбасы: типологиясы, қызметтері және тұжырымдар Отбасы тұлға өмірінің ең алғашқы әлеуметтік ортасы ретінде негізделді. Осыған орай, отбасы қоғам мен мемлекет тарапынан көптеген ақпарат тегін алады да, сол ақпаратты игеру арқылы отбасында адам өмірінің негізгі процестері қалыптасады. Отбасы әлеуметтік институттардың бірі ретінде тұлғаны ең басты әлеуметтендіру ортасы болып табылады. Тұлға осы айтылған әлеуметтік ортада өмірдің мәнін, оның мақсаты мен міндеттерін, сонымен қатар, құндылықтарын игере отырып, нені білу қажет, өзін қалай ұстау керектігі туралы алғашқы мағлұматтар алады да, сол ортада басқалармен қарым-қатынас орнату дағдыларын меңгереді. Тұлға отбасында әртүрлі сипаттағы өмірлік төтенше жағдайлар мен ахуалдарда өзін-өзі ұстаудың нормалары мен мінез-құлқын реттеудің өлшемдерін меңгереді. Отбасы психологиясын зерттеуші ғалымдар А.Г. Харчев , А.Н. Антонов, З.И. Файнбург, Д. Горборинко өзінің еңбектерінде оның маңызды функцияларының қатарына ата-ананың үгіт-насихаты мен түсіндірулері, олардың үлгі-өнегесі, үйдегі хал-ахуалы деген тұжырымдар жасайды. Арайлым Отбасы - белгілі бір әлеуметтік нормалар, санкциялар, мінез-құлық, ерлі-зайыптылар, ата-аналар мен балалар арасындағы қарым-қатынастарды реттеушілікпен сипатталатын әлеуметтік институт болып табылады. Сонымен қатар отбасы - некеге немесе қаны бір туыстыққа негізделген, ал оның мүшелері тұрмыстың ортақтығымен, өзара жауапкершілікпен және өзара көмек көрсетумен байланысқан шағын топ. Неке отбасындағы қатынастарды қалыптастырушы болып саналады. Некенің маңызды принциптері бар. Олардың қатарына жар таңдау еркіндігі, сұйіспеншілік , өзара сыйластық жатады. Ал оның негiзгi белгiлерi: а) некелiк немесе оның барлық мүшелерiнiң қандық туыстық байланысы; б) бiр жердегi бiрге өмiр сүруi; в) ортақ отбасылық бюджет (қазына).Бұл жерде заңдық жақтары мiндеттi емес. Мұндай белгiлер объективтiлеу боп көрiнер едi.Ұлгiлi отбасы-адамның бақытының маңызды, жақсы бiр бөлiгi. Қоғам сондай мықты, жақсы отбасыға назар аударады. Отбасының құрылуы, некеге тұруы заңмен реттелсе де жетекшi рол атқаратын мораль (адамгершiлiк). Мынаны атап айту керек, некенiң көптеген жақтары оған отыратын адамдардың арымен бақыланады. Ойланып, ақылменен отырған неке-сәттi, жақсы болады, ал ойланбай отырған неке-елiктiргiш болады.Неке-бұл тарихи келiсiлген, қоғамдық рұқсат етiлген және реттелген әйел мен еркек арасындағы қатынастар, олардың құқығын бiр-бiрiне мiндетiн, балаларына, өз ұрпақтарына, ата-аналарына қатынастарын орнатады. Басқаша айтсақ, неке-ол отбасының дәстұрлi құрылу құралы, оны қоғамдық бақылау қоғамның өзiн өзi сақтауы мен дамуының бiрден бiр қаруы, жолы.Адамгершiлiкпен некеге тұру реттелiп отырса, айырылысу яғни ажырасу да адамгершiлiкпен жұргiзiледi. Егер ерлi-зайыптылар арасындағы сыйластық, достық, татулық, сұйiспеншiлiк жойылса, отбасы емес, онда некенiңбұзылуы адамгершiлiк боп есептеледi.Отбасы көптеген қоғамдық ғылымдардың: әлеуметтанудың, құқықтанудың, этнографияның психологияның, демографияның зерттеу обьектісі болып саналады.Отбасы әлеуметтануы екі бағытта дамып келеді. Оның бірінші бағыты бойынша отбасының тарихы зерттеледі, екінші бағыт әлеуметтік институт ретіндегі қазіргі отбасының қалпын және шағын әлеуметтік топ ретіндегі жағдайын зерттейді Әлеуметтану отбасының функцияларына, отбасы саласындағы келеңсіз құбылыстарға (ажырасу санының артуы, жалғыз бастылардың санының өсуі) талдау жасауға да үлкен көңіл аударады.Отбасының локалдануы - бұл тек туыстық қарым-қатынастармен шектеліп қалмай туыстардың бірлесе өмір сүретіндігін де мойындайды, сондықтан олардың тұрмысында ортақ элементтердің болуы, отбасымүшелерінің экономикалық өзара көмек көрсетуі ұнемі ұшырасып тұрады.Отбасының құрылымы - бұл оның негізгі элементтерінің тұтастығын қамтамасыз ету тәсілі болып саналады. Бексұлтан Социологияның негізін салушы О.Конт когамды зерттеу үшiн алдымен отбасына көнiл бөлу керек деп есептеді. Ол коғамды индивид бағынумен басқаруға үйренетiн кiшкене коғам деп есептеді. Отбасы, О. Контттың пiкiрiнше, онын үлгiсi бойынша қоғам құрылатын негiзгi элемент, әлеуметтiк өмiр мектебi деп есептеді. Ол алғашқы қауымдастық кұрылыстын тұсында таптардан, улттардан және мемлекеттерден бұрын пайда болды. Біз қазiргi отбасы - өзiмен өзi кайнап жатқан әлем екендiгiнекөнiп алдық. Ал, ол болса - көптеген жақсылықтар мен қателiктердiң жемісі. Отбасы - адамның өте манызды, өте жауапты жан ұясы, себебі отбасы адамғабақыт, толық мұнды тыныс-тiршiлiк әкеледi. Отбасы коғамдық құрылымның кiшiтобы, алғашкы ұясы. Қоғамның негiзгi мақсаты - адамдарды бақытты ету, алмұның өзi терезесi тең, берік отбасына байланысты. Отбасы сияқты әлеуметтік институттардын табысты қызмет етуiн тарихтың козғаушы кушiне жатқызуға болады. Отбасынын дуниеге келу сәтібізге белгiзiз, бiрақ оның пайда болуы отбасылык уй шаруасы, отбасыныңбiрлескен әлеуметтiк жене ендiрiстiк әрекеттерi негiзiнде отбасыннығайтудагы әр түрлі қызметке байланысты. Асанали жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу: