Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған
жүктеу/скачать 4,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Нуров 103СТКА Тема6, Нуров 103СТКА Тема6, Нуров 103СТКА Тема6, дәріс 4, дәріс 4, дәріс 4, Температура - зат ..10 сынып, programma plan nmd 2016 2017
- Бұл бет үшін навигация:
- Цельсий шкаласы
|
а ) болат шар мен сақина; ә ) биметалл; б ) металл термометр а ) ә ) б ) Әртүрлі металдардың ұлғаюлары да әртүрлі болады. Мысалы, бір- біріне темір шегемен тойтарылып бекітілген көлемдері мен пішіндері бірдей болат пен мыстан жасалған биметалды алайық (сурет 1.4, ә ). Олардың бөлме температурасындағы (Т 0 ) көлемдері бірдей бола тұрса да, температура өскенде (Т 1 > Т 0 ) болатқа қарағанда мыс молырақ ұлғайып, көбірек иіледі, ал температура кемісе (Т 1 < Т 0 ) – керісінше көлемін жыл- дам азайтады. Қос металдың осындай қасиеттеріне негіздеп металл тер- мометрлер жасалады (сурет 1.4, б ). Тұрмыста қолданыс тапқан термометрлерде көбіне температураға сезімтал сұйықтар (су, спирт немесе сынап) пайдаланылады. Мұндай тер- мометрлерде (сурет 1.5, а – жоғарғысы сынапты термометр) сұйық көлемі кішігірім баллонға толтырыла құйылады. Баллондағы сұйық қабырғасы мөлдір ұзын түтікшемен жалғасады. Баллон мен түтікше бөліктерге бөлінген шкалаға бекітіледі. 4. Соңғы жылдары заманауи цифрлық технологияға негізделген тер- мометрлер де көптеп шығарыла бастады (сурет 1.5 – сынапты термометр- ден басқалары). Ондай цифрлы термометрлер екі түрге бөлінеді. Олардың температураны денеге жанастырып өлшейтін түрлері де бар, денеге Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 12 жанас тырмай өлшейтін түрлері де бар. Соңғы түрлеріне инфратермо- метрлер жатады (сурет 1.5, ә ). 5. Термометрді градуирлеу үшін, яғни бөліктерге сәйкес келетін өлшеу нәтижелерін көрсететін сандарды анықтау үшін баллондағы сұйықтың көлемі температураға пропорционал өзгереді деп есептеледі. Мұндай жағдайда температураның кез келген шкаласын салуға болады. Солардың бірі – тұрмыста кең қолданылатын швед астрономы А. Цель- сийдің құрметіне аталған Цельсий шкаласы . Бұл шкалада екі негізгі (бас ты) нүкте таңдап алынған: мұздың еру нүктесіне сәйкес келетін шка- ла бөлігін (0 о С) деп, ал қалыпты атмосфералық қысымдағы судың қайнау нүктесіне сәйкес келетін бөлікті (100 о С) деп белгілеген. Бұл екі бөліктің арасын бірдей 100 бөлікке бөледі. Цельсий шкаласында таза судың қайнау нүктесі мен қату нүктесі айырымының жүзден бір үлесі бір градусқа тең деп алынады. Шкаладағы нөл (0 о С) нүктеден жоғары жатқан бөліктер оң (+ о С), яғни жылы температураға, төмен жатқан бөліктер теріс (– о С), яғни суық температураға сәйкес келеді деп есептелген. 6. Температураны өлшеудегі ала-құлалықтар мен қиындықтарды ескеріп, ғылыми еңбектері үшін лорд мәртебесін иеленген ағылшындық У. Кельвин 1848 жы лы температураның жаңа шкаласын ұсынды. Терең ғылыми пайымдауларға негізделген бұл шкаланы жүктеу/скачать 4,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|