Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi ө. Байқабылов, Д. Дуйсабаева Қазiргi қазақ әдеби
Сөздің буын санының артуы мен кемуі
жүктеу/скачать 5,51 Mb.
|
| Сөздің буын санының артуы мен кемуі
Сөздің буын саны тарихи даму барысында, әр түрлі фонетикалық жағдайларға байланысты артып не кеміп отырады. Мұның біріншісі, негізінен кірме сөздердің фонетикалық жақтан игеруімен байланысты болса, екіншісі тілде қалыптасқан неғұрлым байырғы сөздердің құрамында кездеседі. Кірме сөздердің әр түрлі бөлімде тілдің қалыптасқан тілдің дыбыстық жүйесіне сәйкес келмейтін кейбір жеке дыбыстар мен дыбыс тіркестерінің болуы заңды. Ондай сәйкессіздіктерді реттеу үшін кейде сөздің құрамындағы жеке дыбыстарды түсіруге немесе жаңадан дыбыс қосып айтуға, төл дыбыстармен алмастыруға тура келеді. Тілімізге араб, парсы тілдерінен ертерек енген сөздер бұған дәлел. Олардың фонетикалық жақтан игерілгені сонша, көпшілігінің кірмелігі аңғарылмайды. Мәселен: бөкебай, бөрене, бөтелке, доға, кәмпит, көшір т.б. Кірме сөздердің буын санының артып кетуі де тілімізде кездесетін құбылыс. Сондай-ақ эпентеза құбылысының нәтижесінде сөздің соңында артық буын пайда болатынын біз білеміз. Буын санының кему, әсіресе байырғы сөздерге тән құбылыс деуге болады. Осы күнгі қосымшалардың көпшілігі бір кездегі толық мағыналы сөздердің дыбыстық жақтан ықшамдалуынан жасалғаны белгілі. Бұған әлі де ізі суымаған дәлел ретінде тұрған сөзі ықшамдалып тұрған одан тын, тін жұрнағына айналады. Кейбір кіріккен сөздердің буын жағынан ықшамдалып жасалғаны айқын: әкел-алып кел, апар-алып бар, әкет-алып кет. т.б Қысқасы сөздің құрамындағы буындар бір-бірімен тығыз қарым- қатынаста болады да, бірде артып, бірде кеміп отырады. Каталог: uploads -> books -> 47828 47828 -> Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi а. Бектаев, Т. Турткулбаева Қазіргі әдеби процесс 47828 -> Науаи мемлекеттік педагогика институты 47828 -> Ш. юлдошева, А. Нисанбаева 47828 -> Методикасы кафедрасы 47828 -> Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi ө. Байқабылов, Д. Дуйсабаева Қазiргi қазақ әдеби 47828 -> Низами атындағы тмпу-дың Қазақ тілі және әдебиетін оқыту әдістемесі кафедрасының доценті Е. Абдувалитовтың “Абай халық данасы” тақырыбындағы сабақ үлгісі 47828 -> Науаи мемлекеттік педагогика институты 47828 -> Науаи мемлекеттік педагогика институты 47828 -> Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети жүктеу/скачать 5,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|