Реферат метрология, стандарттау және сертификаттау Орындаған: Мұратбаев Ж. А. Қарағанды 2020

Шама тек өз бетімен бола алмайды, ол тек қана объектінің қасиеттерінің арқасында ғана алатын орны болуымен сол шамамен келтірілгендіктен ғана өмір сүреді.

Шаманы талдап, оларды екі түрге бөлуге болады: ақиқатты (реалді) және идеалді

Идеалді шамалар – математикалық жікке жатады, әрі нақты реалді ұғым (моделінің) жиынтығы болады. Олар сол жолдармен немесе басқадай тәсілдермен есептелінеді.

Реалді шамалар - өз кезегінде физикалық және физикалық емес шама болып бөлінеді. Физикалық шама жалпы түрде материалды объектілер қасиетіне тән (процесс, құбылыс) шама ретінде игерілетін табиғи (физика, химия) және техникалық ғылымдарда анықталады. Физикалық емес шамаларға қоғамдық ғылымдарды жатқызуға болады – философия, социология, экономика және т.б. ғылымдар.

ҚР СТ 2.1 бойынша физикалық шама – физикалық объектілердің сипаттамасы (физикалық жүйелердің, құбылыстың немесе процесстің), жалпы сапа түрінде көптеген физикалық объектілер үшін, ал сандық қатынаста жекеленген әр бірі үшін.

Сандық қатынаста жекеленгендікті келесі жағдайда түсінеді: бір объектіге арналған қасиет белгілі сан ретінде басқаларға қарағанда көп немесе аз болуы мүмкін. Сонымен физикалық шамалар – бұл физикалық объектілердің өлшенген қасиеттері.

Физикалық шамалар өлшенетіндер және бағаланатындар деп бөлінеді.

Өлшенетін физикалық шамалар сандық түрде көрсетіледі, белгіленген өлшеу бірлігінің анықталған сан түрінде.

Физикалық шамалар, кейде сондай немесе басқадай себептермен өлшеу бірлігіне енгізілмесе (белгіленбей), олар тек қана бағаланады. Бағалау деп –қашан операция белгілі деректі шамаға белгілі сан ретінде түсіндірілгенін белгіленген ережелерімен өткізілгенін түсіну керек.

Шамаларды бағалау шкала көмегімен орындалады.

ҚРСТ 2.1 сәйкес физикалық шамалар шкаласы – физикалық шамалар негіздерінің тәртіпке келтірілген жиынтығы, белгілі шамалардың бастапқы негізі ретінде – өлшеу үшін қызмет атқарады.

Өлшенетін физикалық шамалар арасында математикалық ара қатынаспен және формулалармен келтірілген байланыс пен тәуелділік бар.

Басқа шамалардан шартты тәуелсіздік дәрежесі бойынша физикалық шамалар осы топтардан негізгі болып (шартты тәуелсіздер), туынды (шартты тәуелділер) және қосымша болып бөлінеді.

ҚРСТ 2.1 анықтауы бойынша негізгі физикалық шамаларда бұл шама жүйесіне кіретін және шартты түрде бұл жүйенің басқадай шамаларынан тәуелсіз ретінде қабылданылатын физикалық шама.