Бөлінгіштік қатынастың қасиеттері:
Теорема. Егер а мен в сандары бөлінсе және а>в болса, онда а-в айырымы да осы санға бөлінеді.
IV.Еселік
Ең Кіші Ортақ Еселік, екі не бірнеше натурал санның әрқайсысына бөлінетін ең кіші оң сан. Мысалы 30,18,15 сандарының Ең кіші ортақ еселігі 90 болады. Ең кіші ортақ еселігі бөлшектерді қосу және алу кездерінде пайдаланылады. Бұл ретте екі не бірнеше бөлшектің ең кіші ортақ бөлімі ең кіші ортақ еселігі болып саналады. Егер берілген сандардың жай көбейткіштерге жіктелуі белгілі болса, онда ол сандардың ең кіші ортақ еселігін табу үшін, барлық жіктелуде кездесетін әрбір көбейткішті ең көп рет алып көбейту керек. Мыс., 15, 20, 25 сандарының Ең кіші ортақ еселігі былай анықталады: 3*5*2*2*5 = 300. Ең кіші ортақ еселігі ұғымы сандарға ғана емес, екі не бірнеше көпмүшелікке де қолданылады. Бұл жағдайда екі не бірнеше көпмүшеліктің Ең кіші ортақ еселігі олардың әрқайсысына бөлінетін, дәрежесі ең кіші көпмүшелік болады.
Қасиеттері:
1. Кез келген натурал а және б сандарының ең кіші ортақ еселігі әрқашан бар және ол жалғыз болады
2. а және б сандарының ең кіші ортақ еселігі сол сандардың үлкенінен кем болмайды, яғни , егер а>=б болса, онда Е(а;б )>=а
3.а және б сандарының ортақ еселіктерініңкез келгені ең кіші ортақ еселікке бөлінеді. Мысалы, 12 және 8 сандарының ең кіші ортақ еселігі - 24 саны: 448:24,72:24 және т.б.
Қорытынды
Жай сандар дегеніміз – 1 — ге және өзіне ғана бөлінетін санды айтамыз.
Шексіздікке тең болатын натурал сандарда, яғни [1, 2, 3, 4, 5… шексіздік]; Тек екі факторға ие болатын сандарға, бірінші санға, екіншісіне санның өзі жай сандар деп аталады. Жай сандармен бөлуге болатын сандарды жай сандар деп атайды. Сондықтан оларда тек екі бөлгіш бар. Мысалға: 3 (факторлар 1 және 3); 7 (факторлар 1 және 7), т.б. Егер есептелсе, жай сандар шексіз болады. [2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19… шексіздік] Жай сандар әрқашан 2-ден басқа тақ сандар болып табылады, өйткені егер олар жұп болса, олар 2-ге бөлінетін еді, бұл жай сандардың қасиеті емес.
Құрама сандар дегеніміз – екіден көп бөлгіштері бар натурал сандарды айтады.
Жай сандардан басқа барлық сандар, 1-ден басқа, құрама сандар болып табылады, өйткені оларда екі фактор көп. Яғни, құрама сандарды 1-ге, өздеріне және тағы басқа сандарға бөлуге болады. Мысалға: 4 (факторлар 1, 2 және 4); 20 (факторлар 1, 2, 5 және 20), т.б. Мұнда да шексіз құрама сандар бар. [2, 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14, 15… шексіздік] Композиттік сандар олардың факторларына байланысты жұп немесе тақ болуы мүмкін. Егер оның ең кемі бір жұп сан болса, ол жұп сан болады. Егер оның факторларында жұп сан болмаса, онда ол тақ сан болады. Натурал сандардағы 1 саны ерекшелік болып табылады, өйткені бұл сан жай немесе құрама сан ретінде жіктелмейді.
Пайдаланылған әдебиеттер
Интернет желісі Stud.baribar.kz
«Қазақ энциклопедиясы" Н.Көбенқұлов,Л.А Лебедева ,2011ж
Достарыңызбен бөлісу: |
