9.1.6.1 қоғамдық-саяси, ғылыми, коммуникативтік жағдаятқа сай тиісті сөздер мен фразаларды таңдау, орта көлемді монолог дайындау
Сабақ мақсаттары
Қоғамдық-саяси, ғылыми, коммуникативтік жағдаятқа сай тиісті сөздер мен фразаларды таңдайды, орта көлемді монолог дайындайды.
Бағалау критерийлері
Қоғамдық-саяси, ғылыми, коммуникативтік жағдаятқа сай тиісті сөздер мен фразаларды таңдап, орта көлемді монолог дайындай алады.
Тілдік мақсаттар
Пән лексикасы және терминология: фраза, коммуникативтік жағдаят, монолог, сөз бостандағы, адам, қоғам, құқық.
Диалог және жазылым үшін қажетті сөз тіркестер:менің ойымша..., өз көзқарасымда ... , менің байқауымша..., қорыта айтқанда...
«Адам. Қоғам. Құқық» youtube.com 6 марта 2017, http://video.mivzakon.co.il/-Nq-nLe-ZGI/Адам_Қоғам_Құқық.html
Осыдан бұрын алған білім
Алдыңғы сабақта «Адам құқығы мен сөз бостандығы» деген тақырыпта мәтін талдап, адам құқығы мен мен сөз бостандығы туралы өз көзқарастарын ортаға салып, бір-бірімен ой алмасты.
Тыңдалымалды тапсырмасы 1-тапсырма «Теннистік сұрақ» әдісі Сынып оқушылары алдымен Адам. Қоғам. Құқық» бейнебаянын тыңдайды. Бейнебаянды тыңдап болғаннан кейін алдын ала таратылған «Сөз бостандығы» тақырыбындағы мәтін нұсқасынан бір қысқа және бір көлемді үзіндіні таңдап алады. Екі қатарға қарама-қарсы қарап отырады. Бірінші «Мәтіндегі басты тақырып не?, Автор өзінің идеясын нақты жеткізуде тілдік құрылымды қалай қолданған?» сұрақтарын қасында отырған оқушыға қояды, ол жауап бермесе қарама-қарсы отырған оқушыға қояды. Осы ретпен бір-біріне сұрақ қою арқылы жағдаятқа сай тиісті сөздер мен фразаларды анықтап, зерттейді. Бір оқушы ізденіс сұрақтарын үш оқушымен алмастырып, ой бөлісуі керек. Сұрақтардың жауабын екі жақтағы оқушылар да дәптерлеріне жазып отырады. Барлық оқушылар бір-бірімен ой алмасып, сұрақтарды талдап болғаннан кейін барлығының жұмыстарын біріктіріп, бір орта көлемді монолог жазып шығады. Жұмысты мұғалімге тапсырады.
Сөз бостандығы «Қазақстандағы сөз еркіндігі, баспасөз бостандығына қатысты қандай да бір қиындықтар бар деп айту қиын, өйткені билікті ашық сынайтын «Тасжарған», «Свобода слова» секілді тәуелсіз басылымдардың ашық түрде таралып, халық қолына баруы - бұл елдегі сөз бостандығының алғышартының негізі болмақшы. Сондықтан Қазақстанда сөз бостандығы бар деп айта аламыз»,-деп айтқан болатын Т.Әбішев.
Сөз бостандығы - мемлекеттің ажырамас бөлігі. Сөз бостандығынсыз азаматтық қоғамды, демократиялық басқаруды, құқықты мемлекетті көз алдымызға елестету мүмкін емес. Азаматтардың Конституция арқылы кепіл болған саяси құқығының бірі - сөз бостандығы. Сөз бостандығын «демократиялық құндылықтарды іске асырушы» деуге де болады.
Прогрессивті зиялы қауым сөз бен сөз бостандығын ерекше қастер тұта білген. Сөз бостандығының негізгі қозғаушы күштерінің бірі-интеллектуалдық элита, зиялы қауым болып саналады.
Зиялы қауымның бостандық пен әділеттілікке жаны құмар ержүрек болған сайын сөз бостандығы да жоғары деңгейде болмақ. Ал,егерде зиялы қауым жағымпаз, жасық болса, ондай қоғамда сөз бостандығы күрт төмендеп кетуі мүмкін. Сөз бостандығы ақпараттық қауіпсіздікпен бір жүруі шарт. Бостандық пен теңдікке қол жеткізген халық өзін-өзі басқаруы үшін сөз бостандығы болуы аса маңызды. Сөз бостандығының экономикалық әсері зор. Заң ауқымы бойынша жүзеге асырылатын бостандықтың ерекше түрі - сөз бостандығы. Сөз бен бостандық ажырамайтын бірлікте бола отырып, сөз иесіне зор жауапкершілік жүктеледі. Бұған тоқталар болсақ, «Сөз сүйектен өтеді, таяқ еттен өтеді», «Отыз тістен шыққан сөз, отыз руға тарайды», «Адамның өзі жетпеген жерге сөзі жетеді» деген мақалдарынан дана халқымыз сөздің жауапкершілігі ауыр екендігін айтып өтсе керек.
Сөз бостандығы - «Ақпарат бостандығы» атты атауға ие болған фактор. Адам баласы өз пікірін білдіруге, баспасөзде болсын ашық жариялауға немесе пікір білдіруден бас тартуына да сөз бостандығы мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленіп тұрады. Сондай-ақ сөз бостандығы халықаралық стандарт пен нормаларға негіз бола алады және де журналистің шығармашылық негізін қамтамасыз етуші негізгі күш болып табылады.
Батырбек Гүлайым Ермекқызы
