Сабақтың тақырыбы: Ғылым мен білімнің дамуы Сабақтың мақсаты

1. Ислам қашан пайда болды?

2. Әл-Макдиси Қазақстан жеріндегі мешіттер туралы қандай мәлімет келтірді?

3. Араб қолбасшысы Кутейба ибн Муслимнің  Шашты басып алған жылы?

4. 960 жылы исламды мемлекеттік дін деп жариялаған кім?

5. Біз Исламның қай бағытын ұстанамыз?

6. Ислам дінін түркілер қай ғасырларда қабылдай бастады?

7. Ұлы Жібек жолымен батыстан шығысқа қарай қай дін тарады?

8. Қыпшақтар арасында қай ғасырдан бастап ислам діні тарай бастады?

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:

1. 
   Әбу Насыр әл-Фараби еңбектері.
   
2. 
   Әбу Райхан әл-Бируни еңбектері.
   
3. 
   Махмуд Қашғари- «Түрік тілдерінің сөздігі».
   
4. 
   Жүсіп Баласағұни- «Құт негізі білік».
   
5. 
   Ахмет Иүгнеки- «Ақиқат сыйы».
   
6. 
   Қожа Ахмет Йасауи- «Даналық кітабы».
   

1. Ғылым дегеніміз не?

2. Ғылымның қандай түрлерін білесіңде?

3. Ғылым, білім туралы қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?

«Оқу-білім азығы,

Білім-ырыс қазығы»,

«Оқусыз білім жоқ,

Білімсіз күнің жоқ» деген мақалдарды мысалға келтіре отырып, шәкірттерді үнемі білім,ғылымға ұмтылуға шақыру.

”Жүсіп Баласағұн (1021-1075ж.ж )

“Диуани-и хикмет” даналық кітабы шығармасы тарихи әлеуметтік тілдік дерек. Кітап түрік тілінде араб әліпбиімен жазылған.

“Диуани ақыры” және “Дүниенің ақыры” еңбектері жүздеген жылдар бойы Орта Азия мен Қазақстанның медреселерінде оқулық ретінде пайдаланған.Ислам дінінің сопылық бағытын насиқаттаған.

Фараб аймағына қарайтын Отырар қаласында туған. Осы қалада қыпшақ тілінде білім алған.  Араб тілін Исфахан, Бағдат, Дамаск қаласында игерген.

(973-1050) жылдары аралығында өмір сүрген энциклопедист ғалым. Тарих,математика, география, астрономия, медицина т.б ғылым салаларынан 150-ден астам еңбектер жазып қалдырған. Ол алғаш рет жердің күнді айналатындығын болжап, аспан денелерінің қозғалу заңдылықтарын ашқан.

Жалпы көптеген түрік тілдес тайпалар түрік тілінде сөйлегенімен олардың ішінде жергілікті тіл ерекшеліктері де болған.Оғыз, қарлұқ, қыпшақ тайпалары түбі түрік тілдес тайпалар қосылып ,бірігіп кетіп отырған. Түркі тілдес тайпалардың бір-біріне жақындығын белгілі ғұлама үш кітаптан тұратын “Түркі тілдерінің сөздігі”атты мәңгі өшпес мұра қалдырды.Бұл еңбекті жазудан бұрын ол бүкіл түріктердің елі мен жерін түгел аралап шыққан.

Ол өзінің атақты  “Құт негізі-білік” атты еңбегімен белгілі. Бұл еңбек алғаш  рет түрік тілінде жазылған. Құтадғу білік”-ХІ ғ түркі тілді халықтарының қоғамдық ой-санасын орын алған,терең мазмұнды ғылыми еңбек. Оның еңбектерінде ғылымның философия, астрономия, алгебра салаларына тоқталады.Сол сияқты аңыз-әңгімелер, мақал-мәтелдер,шешендік сөздер көп кездеседі

ҮІІ-ІХ өркендеген ауыз әдебиеті Х ғасырда қалыптаса бастаған жазба әдебиетінің негізін қалады.Бұл кездегі ислам дінінің кең тарауы  жазба әдебиетінің  жандануына әсерін тигізді. Жазба әдебиетінің көрнекті өкілдерінің бірі Қарахан мемлекетінің кезінде даңқы шыққан ақын

 «Даналық кітабының» авторы Иассы қаласынан шыққан атақты ғалым.

Дұрыс жауабын тауып   “+” таңбасын қой.

Өмір с.жылд.ғалымдар	870-950	1021-1075	1103-1167	973-1050	1030-1090
Махмуд Қашғари
Жүсіп Баласағұни
Әбу Наср әл-Фараби
Қожа Ахмет Йасауи
Әбу Райхан әл-Беруни

Тақырыптық сұрақтар: 1.Қазақстанда ғылымның дами бастауына не себеп болды?

2. Денелердің тартылыс күшін алғаш ойлап тапқан ғалым:

3.Махмұд Қашғаридың «Түрік тілдерінің сөздігі» атты еңбегіне орыс ғалымдары қандай пікірлер білдірді?

4.Алғаш рет түрік тілінде жазылған еңбек:

5. Иассауидың шәкірті,ғұлама ақын:

«Ойтолғау» Ғұламалардың еңбектерінде қандай тәрбиелік мән жатыр? Нақыл сөздерінен мысал келтіріңдер.

«Музыкалық көрсетілім» «Фараби сазы» күйі орындайтын мұғалім.

ІҮ. Сабақтың бекіту:

1. 
   Әл- Фараби “Қайырымды қала тұрғындарының көзқарасы” туралы философиялық туынды жазған.
   

3. Әбу Райхан әл-Беруни “Бақытқа жету” туралы философиялық туынды жазған.

4. Әбу Райхан әл-Беруни 150 астам еңбектер жазып қалдырған.

1. Махмуд Қашқари өзінің саналы ғұмырын туған халқының тілін зерттеуге арнаған.

3. Жүсіп Баласағұни Баласағұн қаласында туған

4. Жүсіп Баласағұни “Құдатғу білік” еңбегін Сүлеймен Арслан ханға сыйға тартқан.

1. Қарахан мемлекеті кезінде аты шыққан ақын Ахмет Иүгенеки

3. Қожа Ахмет Йасауи Түркістан қаласында туған

4. Қожа Ахмет Йасауи  7 жаста әкесінен жетім қалған

1. Қожа Ахмет Йасауи Юсуф Хамаданидан діни білім алған

2. Қожа Ахмет Йасауидің шәкірті Сүлеймен Бақырғани

3. Қожа Ахмет Йасауидің бізге жеткен еңбегі “Құдатғу білік”

4. Ахмет Иүгенекиге көзі тірісінде-ақ “ақындардың ақыны, даналардың көшбасшысы”деп баға берген.

 

Ү. Бағалау: