«Мейман» 1. (Жамбыл, Жуалы). Шешек ауруы.
Мейман 2. (Талдықорған). Суарылмайтын егістік, бидай» [2, 510-б.].
Байқағанымыздай, сөздікте
«қонақ» мағынасындағы
«мейман» сөзінің
қолданысы келтірілмеген. Бұл ол сөздің әдеби тілде қолданысқа етене еніп
кеткенігін танытады.
Жамбыл облысында шешек ауруын мейман сөзімен атауы тілдегі табу
құбылысымен байланысты болса керек. Бұрындары емі табылмайтын қатерлі
аурулардан қорыққан халқымыз оның атын тіке атаудан бас тартып, «қонақ,
мейман» деп атауды дұрыс санаған.
М.Әуезов «Өскен өркенде» осы «мейман» сөзін орынды қолданған.
«Сүйтіп, меймандарым, - деп күлді де, - осы толайым менің қасымнан көрі апайдың қасы жақсы болар, өалай дейсіңдер! – деген еді» [ 1, 47-б.].
Бірсыпыра сөздер туысқан түркі тілдерінде және парсы тілінде кездеседі:
жертөле – жер үй, түрікмен тілінде – ердөле; сыпа – сәкі, өзбек тілінде – супа;
ашық-машық, өзбек тілінде ошик-мошиқ; сапал – үлкен кесе, өзбекте – сопол;
ауқат – тамақ, өзбекте – авхат; пал – мақта, қызылша түптерінің қатары, өзбекте
– пал; пай – сіңір, өзбек, ұйғыр тілдерінде де солай, дес орамал – қол орамал,
өзбекте – досмал, ұйғырда – дәстромал; байтаба – шұлғау, парсы тілінде
пайтабе; пада – бір топ сиыр, парсыда – паде; кепе – күрке, қырғызда – кепе т.б.
осындай мысалдардан қазіргі қазақ тіліндегі сөздер мен тұлғалардың даму
жолы көне тіл құрылысымен сабақтасып, қабысып жатқаны байқалады.
Мысалы,
Сыпа 1. (Қызылорда, Шиелі жамбыл, Шу, Шымкент, Түркістан,
Түлкібас, Қостанай т.б.) сыпайы.
Өзің бір сыпа бала екенсің, шырағым, әңгімеңді айта бер (Қызылорда, Шиелі).
Сыпа 2. (Шымкент, Мақтарал) үйдің сыртқы төбесі.
Сыпадан тамшы ағып кетіпті (Шымкент, Мақтарал).
