868  жылдан бистни

868 

ашыла  бастады.  Верный  ж ән е  Қ апал  бекіністерінде 

құрылды.  Облыстың  қалған  уездерінде  12 стани ц алы қ ж өне 

бастауыш мектеп болған еді.  Барлық мектептерде 532 оқуш ы, оньщ  

72 кыз оқыды. Қоғамдық қаржылардың есебінен ұсталған бастауыш 

лык жөне қалалық мектептер ашыла бастады. XIX ғасырдың 90-жылдары- 

П іш пек  ж әне  П рж евальский)  61  оқу  орны   болды,  оны ң  ішінде  Верный 

қаласы нда  ер  балалар  ж ән е  кы здар  оқиты н  к л асси кал ы к  ги м назиялар 

(бірінш ісінде — 260, екінш ісінде — 229 оқуш ы),  әскери  гим назия,  үш сы- 

ныпты қ қалалы қ училищ е, 40 оқуш ысы бар к а зақ  пансионы , бағбанш ы - 

лы қ  мектебі,  2  ауыл  ш аруаш ы лы қ  мектебі,  үш  сы ны пты қ  училищ е  ж а- 

нындағы уақытша ұйымдастырылған педагогикалык курс, ал қалған уездік 

қалаларда -  5 екі сы ныпты қ ер балалар мектебі,  1833 оқуш ысы  бар 35 бір 

сы ны пты қ приход мектептері  (оны ң ішінде  алтауы  кы здар окиты н  м е к ­

тептер,  бесеуі  аралас  мектептер)  болды.  К ы стақтарда  «оры с-бүратана» 

мектептері мүлде аз еді.  1897 жылы мектеп жасындағы  89  110 баланы ң 97 

пайызы окымады.6

К азак стан д ағы   патш а ә к ім ш іл іг ін ің  ш е н е у н ік те р і  ар асы н д а  к а з а к  

халкы ны ң сауаты н аш уда бастауы ш  білім  берум ен, яғни  оры с ж азуы н , 

әс ір е се  ауы зш а  сөй л есе  білуді  ж ә н е   а р и ф м е т и к а н ы ң   ал ғаш қы   төрт 

ам алы н үйретум ен ған а  ш ектелу ж етк іл ік ті деген тү сін ік   үстем  болға- 

нын  атап  өту к е р ек .  О ры с  ө к ім е т ін ің  осы н дай   к е р тар тп а с а я с а т ы н ы ң  

н әти ж есін де  Қ азак стан н ы ң  ж алпы  орта білім  беретін  оку оры н д ары н - 

да  оры с  емес  ұлт б алалары н ы ң  өте ш ектеулі  б өлігі ған а окы ды .

Қ а за қ  халқы   арасы н д а ұлтты қ орта (г и м н а зи я л ы к )  білім   беру  п а т ­

ша үкім етін ің  ж алпы   білім  беру ж о сп ар ы н ан   алы ны п  тастал ған  с и я қ - 

ты көрінді.  Қ азақ  б алалары ны ң орта оку оры ндары н а түсуін е ж ол  бер- 

меу  үш ін  о тарш ы лд ы к  ү к ім ет  оры н д ары   оку   ісін  м ұ қ и я т  ка д а ғал ап  

отырды.  Ү лтты к зиялы ларды ң пайда болуы нан, ұлт сана-сезім ін ің  өсіп, 

қ а за к  халқы н ы ң  отарш ы лды қ реж им ге карсы   ұ л т-азатты к  қ о зғал ы сы - 

ны ң өрлеуін ен   к о р ы қ қ ан   патш а үкім еті қ а зақ та р д ы   ж алп ы   орта білім  

беретін  оку оры нд ары н а ж олатп ауға ты ры сты .

О тарш ы лды қ әк ім ш іл ік тің  Қ азақ стан н ы ң  байы рғы  хал кы н ы ң   ги м ­

н ази я л ы к  (орта)  білім  алуы  саяси  зи ян ды  деп тан уы   — к ү м ө н с із ф ак т, 

ол  ай м акта  еу р о п ал ы қ  үлгідегі  ұл тты к ж алп ы   орта  б ілім   б ер етін   о ку  

оры ндары ны ң болм ауы нан көрін ді.  Қ азак стан  аум ағы нда ұлтты қ орта 

оку  о р ы н д ары н ы ң   болм ауы   к а зақ та р д ы   өз  б ал ал ар ы н   оры с  орта  оку 

оры ндары н а беруге м әж б ү р   етті.

XIX ғасырдың екінші жартысында болыстар мен ауылдардағы қазақ бала- 

лары әдетте мұсылман мектептері  мен медреселерде окыды.  Патша үкіметі 

Қазақдаласында мұсылман мектептерініңашылуына жол бермеу үшін шара- 

лар колданды. Ол жергілікті отарлық органдар мен оку бастықтарына