Тақырып:Инфекция. Бактерияның патогенді факторлары

Сабақ жоспары:

1. Инфекционды процесстегі микроорганизмдер рөлі, патогенділігі, вируленттілігі, вируленттілік атрибуттары.

   
   

2. Инвазионды белсенділігі бар факторлар:

   
   

1. Бактерияның гиалуронидаздық белсенділігін анықтау

   
   

2. Стадағы патогенді стафилококтардың лецитиназдық белсенділігін анықтау

   
   

3. Стафилакоктардың ДНКаза әсері

   
   

4. Плазма когулазаға тест

   
   

3. Токсикалық немесе токсигендік

   
   

1. Қанды агары бар табақшада эритроциттерге St.aureus гемолизінің әсері

   
   

2. St.aureus өндірілетін à - гемолизиндерді анықтау

   
   

4. Антифагоцитарлы адгезивті әсері бар факторлар:

   
   

1. Капсула
   

2. Корд фактор
   

5. Эксперементарлы жануарларға жұқтыру әдістері: тышқандарды құрсақ ішілік

   
   

1. B. cereous немесе k. pnem дықылдарымен зақымдау

   
   

2. Рида және Менча әдістері бойынша клондарды B. Cereous DL 50 анықтау (схеманы талқылау)

   
   

6. Студенттердің терілік бактериоциттік активтілін анықтауға дайындалу (келесі сабаққа дайындық)

   
   

Тәжіребиелік сабаққа методичкалық нұсқаулама:

1. Инфекционды процесс қолайлы қоршаған ортада патогенді микробпен қабылдағыш макроорганизм арасында пайда болған эволюционды процесс

   
   

2. Инфекционды процессті келесі стадияларға бөлуге болады:

   
   

Абсорбция, адгезия, коллонизация, токсикалық субстанция өнімдері.

3. Инфекционды процесстік ақырғы жағдайы, инфекционды ауру жұқтырылу мен циклдық ағыммен және спецификалық иммунитет түзіліуімен сипатталады және көп түрлі формалар

   
   

Инфекционды процессті шақыруға қабілетті микроорганизмдер – патогнедер, патогенді және вирулентті қасиетіне ие, сонымен қоса «адгезин рецептор» спецификалық жүйесі болады.

Патогенділік – микроб түрлерінің инфекциялық процесс шақыратын патенциады қабілеті. Патогенділік полифункционлады қасиет, бактерия клеткасы геномында генетикалық детерминирленген және ұрпақтан – ұрпаққа беріледі.

Микрорганизм түрлерінің әр түрлі патогенді штамдарының көрінісң бойынша патогенділік тұрақсыз.

Вируленттілік белгілі бір шарттарды жануарларға немесе адамға арналған штамның патогенділік деңгейі. Өлімге әкелетін доза 1-бірлік болып өлшенеді(96 бетті қара, пункт 5,6).

Вирулетттіліктің атрибуттары патогенділік микроорганизмдегі бірқатар биологиялық қасиетттердің болуымен негізделеді. Яғни олар микроорганизнің б.б.з. бөлінуіне қабілеттілігіне байланысты . Осы заттар инфекцияның ену қақпасында егесінің ішкі ортасында қорғаныс фкторларының әсеріне қарсы тұра алуына байланысты, сол себепті микробтың ағзада көбебі мен тіршілік етуіне ықпал етеді(сезімтал торша ішінде немесе беткейінде).

Вируленттіліктің атрибутттуры болып табылады:

• Инфективтілік

  
  

• Инвазивтілік

  
  

• Уыттылық немесе токсигенділік

  
  

Инфективтілік (немесе жарақаттанулық) –микробтардың тері арқылы және шырыштар арқылы микроорганизмдердің ішкі ортаға енуі, тіршілік ету жәнге көбею және бқлініп шыққаннан басқа организмге енгенде тіршілігін сақтау қабілеті

Инвазивтілік – микробтардың организм иесінің қорғаныс барьері мен мехинизмінен өту және сол жерде көбею қабілеті.

Уыттылық немесе токсигенділік – микроб тоскиндерінің организм иесінің метаболиттік функциясына орналасын және оны ішкі ортасынынң тұрақтылығын бұзу қабілеті.

Тапсырма.

Оқу барысында 13 графиктен оқу”инфекциялық процестердегі микроорганизмдердің рөлі” (121бет).

Эндотоксиннің белоктік токсині көбәнесе термостабильді,токсикалығы төмен және арнайылылығы төмен.

Тапсырма.

а) гемолизинді анықтау-токсин эритроциттерді лизистейд-қанды агарда,стафилококкқа себілген.

Қанды агардағы штрих әдісімен жіне жеке колонияды өсіп жатқан стафилококктың өсу ортасының жан жағында гемолиздің мөлдір аймағы көрінеді.

б) альфа және бетта гемолизинді анықтау родуцирленген Staphylococcus aureus және тәуліктік сорпа ортасында оның титр ін анықтау (Вигодчиков әдісімен).

Вигодчиков әдісі:

1. 1:10 нан1:1280 ге дейін 1 мл көлемдегі физиологиялық ерітіндіде стафилококк ортасының декантатасын екі еселеп араластырып дайындайды.

   
   

2. Әр бір проьиркадағы араласпаған бір тамшыда 5% қойдың эритроциті болады. Бақыланатын пробирка: физиологиялық ерітінді+1 тамшы эритроциттің тізбесі.

   
   

3. Пробирка 37 ^о С бір сағат инкубирленеді, осыдан кейін нәтижені есептейді және альфа гемолизиннің титрін анықтыайды-декантата ажырауында жіне толық емес эритроцит гемолизі бақыланады.

   
   

Бетта гемолизинді анықтау үшін пробиркаларды қосымша 2 сағат 40^о С-та термостатта жіне бетта гемолизиннің титрін анықтайды-декантата ажырауында,эритроциттің толық гемолизін бақыланады.

4.Антифагоцитарлы және адгезивті құрамның факторы

Патогендік фактор ретінде қарастырылады: вируленттіліктің материалды көрінісі болып табылады. Антифагоцитарлық фактордың белсенділігі жасуша қабырғасы капсула құрылымдарының әр түрлі беткейінде байқалады.

Стафилакокктың ДНҚ азалық активтілігін (белсенділігін) анықтау

Құрамында жоғары молекулалы ДНҚ бар зерттелетін дақылдар агар табақшасына себілген. Дақыл өсе бастағаннан кейін агардың беткейін HCL мен өңдейді. Бұл кезде зақымдалмаған ДНҚ мөлдір емес преципитат түзген. Мөлдір емес стафилакокк колониясының айналасында мөлдір көрінетін ДНҚ аза ареалдары түзіліп олар ыдырау әсерінен пайда болған.

Плазма коагулезды белсенділікті анықтау. Зерттелетін дақылды құрамында цитрат плазмасы бар пробиркаға ¼ қатынасында құйып 37С инкубирлейді. Нәтижесінде 1,2,3,4,8 аралығында тіркеп отырады.

Коагулаза пазитивті штамдарда пробиркасында ұю процесі болып өрілген түйіршік түрінде көрінген. Ал бақылау кезінде плазма сұйық түрінде қала береді.

Таблицада көрсетілген стафилакокктың 2 дақылының патогенді факторын анықтаудың нәтижелерін таблицада көрсету және есепке алу.Қорытынды жаса.

3. Токсикалық немесе токсигенділігі-микробтардың токсин синтездеу қасиеті-белокты зат немесе табиғаты полисахаридті, микроорганизмдегі метаболизм процесінің бұзылуы.

Инфекциялық процесс патогенезінде токсин маңызды рөл ойнайды.

Инфекционды аурулардың негізгі клиникалық көрінісі микроорганизмдердің токсикалық қасиетін реализациялайды.

Табиғаты белокты токсиндер секрецияланатын және секрецияланбайтын болады.

Белокты токсиндер құрылысының күрделілігімен еркшеленеді, әсер ету механизмі және спецификалығы әр әр түрлілігімен ерекшеленеді.

Токсикалық липополисахаридтер

Грамм теріс бактериялардың жасушалық қабырғасындағы токсинді липополисахарид болып эндотоксиндер табылады, олар тек қана организмдегі бактериялды жасушалардың өлуі және ыдырауы кезінде түзіледі.

Туберкулезбен ауыратын науқастың қақырығында микродақылдау әдісімен дайындалады.

Туберкулезбен ауыратын науқастың қақырығының жұғындысынан карц факторы анықталды. Микрокультирлеу әдісімен диета алды, Циь-Нильсон әдісімен боялады (жіпше тәрізді түзілген түрде рубинді-қызыл түстес таяқшалардың жиналғанын көреміз.). Карц фактор кешені антигендік емес, токсикалық клетка қабырғасының құрылуы туберкулез микроорганизмдерінің орналасуын көрсетеді.

Адгезия – макроорганиздердің сезімтал нысана жасушаларына бактериялардың жабысу қасиеті. Одан әрі бактерия әорі қарай көбейеді, коллонизацияланады. Песфекциялық адгезия түрі ол – организмге бактерия мен жасушаның физика-химиялық әсер етуінен пайда болады, ол спецификалық адгезия. Бактерия нысана жасушаның беткейіне арнайы рецептоларымен адгезияланады.

Ақ тышқандарды B. cereus (K.pneumonia) дақылымен құрсақ қуысын зақымдау. Тышқанның басын төмен қаратып ұстау,(бұны көмекші істейді) материалды іштің тқменгі бөлігінің сол жағына егеді. Теріге шприцтің өткір ұшты инесімен егеді, сосын шприцті іш қабырғасына тік бұрыш жасап орнықтырады, іш қуысы қабырғасына кіргізеді де, шприцтің ішіндегісін жібереді (дайындалған дақылдың 0,5 мл). Өлген тышқандарды келесі сабақта ашып зерттейді.

б) Микробтардың вируленттілігін келесі тәсілдермен анықтайды:

- DLM (Dosis letalis minima)- өлімге әкелетән дозаның ең аз мөлшері. Бұл 95%-ке дейін өлімге әкелетін тәжірибелк жауарлардың дене салмағы, жасы, белгілі бір типтері, зақымдау әдістері ұқсас болу керек.

- DCL(Dosis certa letalis) – 100%өлімге әкелетін доза.

-DL₅₀- 50% өлімге әкелетін доза. Вируленттіліктің көрсеткіштерінің ішінде ең сенімді түрі DL_50, себебіолжануарлардың сезімталдығына ең аз деңгейде тәуелді.

Тәуліктік агарлы дақылды В. Cereus 3-4мл физиологиялық NaCl ерітіндісімен шаяды. Шайындыны (1-2 мл) стерильді пробиркаға құйып, қою болқанша шайқайды. Ол үшін пробиркаға физиологиялық ерітіндіні құямыз, мөлдір емес болғанша.

Дайын болған 1 млрд өлшендіні бөлу арқылы берілген микроб клеткасының санынан тұратын өлшенді дайындайды.

Әр түрлі концентрациядағы бактериялар өлшендісін құрсақ ішіне 0,5 мл тышқан топтарына егеді, әр топта 5 жануардан аз болмауы керек.

Тәжірибе 5 күнге есептеледі, өлген және тірі жануарларды есепке алу керек. DL₅₀ нақты мәнін Рид пен Мич есебі бойынша есептейді.

Таблица22

Тәжірибе 60 оқу топтарында жүргізіледі. Рид пен Мичбойынша есептелгеннне кейін келесі нәтижелер алынады:

. DL₅₀ 300000 және 200000 микроб денелерінің арасында орналасқан. Микробдық денелердің пропорционалды интегралы 50-ге тең:

50% көп өлім-50% ═ 66.6-50 ═ 16.6 ═ 0.30

50% көп өлім-50% аз 66.6-16.6 50.0

DL₅₀ титрының теріс логарифмы═микробты денелердің мөлшерінің теріс логарифмы + пропорционалды интервал═ - Ig66,6+ пропорционалды интервал═ -1,75+0,30═ -1,45.

-Ig DL₅₀═Ig1.45═Ig1.45═Ig DL₅₀═ DL₅₀═10^1.45═27.3═273000

Нәтиже. DL₅₀тышқанда үшін 273000 микробты денеге тең.

6. Студенттердің терісінен бактерицидтік активтілікті анықтау тәжірибесі.

Білектің алдыңғы жағының терісіне томпонмен ішек таяқшасының өлшендісін жағады(1:50000)содан кейін Петри табақшасына із қалдырады. 15 мин кейін- екінші Петри табақшасына егеді. Егінділерді 37⁰С та 1 тәулікке ингубирлейді. Бірінші және екінші табақшадағы өскен колониялардың санын анықтайды және арнайы формалау бойынша бактерицидтік индексін анықтайды.

Тапсырма.

Бактерицидтік ані сабақта есептейді.анықталуы тәжірибені 1 студенттің терісіне қояды, келесі сабақта есептейді. Студенттер үйде «батериялар патогенділігінің факторы» кестесін толтырады. Бұл кестеге келесі бактерияларды жазады:S.aureus, Str.pyogenes,Str. Pneumoiea,E.coli,S,typhi,V.cholerea,Cl.tetani,Cl.botulinium,C.diphtherieae.

Бактерия патогенділігінің факторы

Тақырып бойынша сабақтың бақылау сұрақтары

1. “Инфекция түсінігі “ (инфекциялық процес). Инфекциялық туындауына қажетті шарт. Инфекциялық процестің сатысы.

   
   

2. “Патогенділік” түсінігі. Патогенділіктің генетикалық негіздері.

   
   

3. “Вируленттілік” т.үсінігі. Вируленттіліктің атрибуттары.

   
   

4. Инвазия факторлары, әсер ету механизмі, мысалдары. Гиалуронидаза, ДНК-аза, плазмокоагулязалардың анықталу әдістері.

   
   

5. Антидфагоцитарлық факторлар, жіктелуі, мысалдары.

   
   

6. Адгезия факторлары, мағынасы , мысалдары.

   
   

7. Вируленттіліктің өлшем бірлігі.DL₅₀ -ді анықтау тәжірибесі.

   
   

8. Микроорганизмдердің вируленттілігін күшейту және бәсеңдету әдістері.Аттендацияланған микроб штамдарының тәжірибелік мағынасын анықтау.

   
   

9. Токсиндер, жіктелуі. Экзотоксиндер және эндотоксиндердің салыстырмалы мінездемесі.

   
   

10. Белоктық токсиндер және олардың жіктелуі, әсер ету механизмдері, мысалдыры.

    
    

11. Антитоксиндер, алынуы, қолданылуы. Мысалдары.

    
    

12. Патогенді микроорганизмдердің парозиттік деңгейі, мысалдары.

    
    

13. Генлл-Кох триадосы, оның қатынасуы.

    
    

14. Инфекциялық аурулардың негізгі белгілері: инфекциялық аурулардың кезеңдері, мүмкін болатын шығындары.

    
    

15. Инфекцияларды инфицирлену көзіне байланысты жіктеу. Мысалдар, инфильтрлену жолдары.

    
    

16. Инфекциялардың локализациясы және қоздырғыштарының таралу жолдары бойынша формалары, мысалдары.

    
    

17. Инфекциялардың жіктелуі оның ерекшеліктеріне және клиникалық симптомдарының көрінуіне байланысты. Бактериятасымалдаушылық. Қандай түр иелері бактерия тасымалдаушы болып табылады. Мысалдары.

    
    

18. Инфекциялардың формалары, аурулардың қайталану уақытының ұзақтығына байланысты

    
    

19. Эксперименттік жануарларға инфекция жұтырудың мақсаты мен әдістері

    
    

Сабақ жоспары

1.B. cereus эксперименттік инфекциясын енгеізгенен кейін өлген тышқанның мәйітін ашып қарау. Тышқанның органдарынан алынған жағынды Грам әдісімен бояу.

2. Түрлік табиғи иммунитет және жүре пайда болған иммунитет, олардың негізгі айырмашылықтары.

3. Табиғи резистенттіліктің факторлары. Олардың анықтамасы.

4.Биологиялық сұйықтықтардан лизоцимді анықтау. Лизоцимді сілекейден титрлеу әдісі.

5. Терінің бактероицидтік индексін анықтау.

6.Қан сарысуың жалпы бактериоцидтілігін анықтау.

7. Қан сарысуынан бетта-лизин титрін анықтау.

8.Фагоцитоз иммунитетттің жасушалық факторы ретінде

А) жағыннан фагозитоздың әр түрлі стадиларын анықтау, оқу

Б) аяқталмаған фагоцитоздың жұғынының микроскопиясы

1. B. cereus эксперименттік инфекциясын енгізгеннен кейін өлген тышқанның мәйітін бактериологиялық және бактериоскопиялық әдіспен зерттеу.

   
   

Тышқанды парафині бар ваннаға бекітеді, алдыңғы кеуде қуысын спирке батырылған мақтамен сүртіп дезинфекциялайды. Мәйітті адшу үшін стерильді инструменттерді қолданады. Алдымен сыртқы жабынын ашады, сосын кеуде қуысын, одан кейін құрсақ қуысын ашады.

Қоздырғыштың таза дақылын идентификациялау үшін бактериологиялық зеттеу жүргізу. Ол үшін қоздырғышты жүрек қанына егеді: жүректің беткейін пинцетпен қысып тұрып, пастерленген пипеткамен қанды алып, ет-пептонды сорпасы бар пробиркаға тамызады.

Құрсақ қуысын ашқан кезде бауыр, бүйрек, көкбауырға микроскопиялық зерттеулер жүргізеді.

Одан кейін тіндерден жағын дайындап, бекітіп, Грам әдсі бойынша бояп, микроскопиялайлы, яғни бактериоскопиялық зерттеу жүргізеді.

Инфекциялық аурулардың лабораториялық диагностикасы әдісі: аурулардан алынған материалды жануарларға жұқтырады, бұл әдіс биолдогиялық д.а. Диагностиканың биологиялық әдісі қоздырғышты бөліп алуға мүмкіндік береді(мысалы туляремия, оба, сібір жарасы және вирустық инфекциялар кезінде) немес токсиннің жоқтығына көз жеткізеді(ботулизм, анаэробты газды инфекциялардан биожағын алу). Кейде инфекциялар ауаулардың диагностикасын анықтауға инфицирленген жануарларда килиникалық көрінгістері және тіндер мен органдарда спецификалық патоанатомиялық өзгерістері мүмкіндік береді.