Тексерген: Естаева А.Р
Студент: Жақсылық А.
Тобы: ЦАФ-19-3
№2.Зертханалық жұмыс.Топографиялық карталар бойынша есептерді шешу
Жұмыстың мақсаты:студенттер топографиялық карта бойынша инженерлі-техникалық есептерді шығаруға дағды алу.
Жұмыстың орындалу жоспары:
1. Топографиялық карталарды оқу, білу.
2. Карта бойынша нүктенің координатарын анықтау:
2.1 географиялық( φ,λ )
2.2 тікбұрышты( х,у )
3. Бағыттың негізгі магниттік азимуттары мен дирекциондық бұрышын анықтау.
4. Нүкте белгілерін горизонтальдар бойынша анықтау.
Жұмыстың орындалу тәртібі: 1.Топографиялық картаны оқу
Картаны оқу дегеніміз-ол жергілікті жер туралы оның шартты белгілер және горизантальдар арқылы салынған бейнесі бойынша дұрыс түсінік алу.Картаны зерттеу кезінде жер бедерінің сипаттамасы,гидрография,тұрғын мекен,байланыс жолдары,өндіріс,өсімдік және ауылшаруашылығының көзқарастарынан жергілікті жер туралы қажетті түсінік алу.
2.Карта бойынша нүктелер координаталарын анықтау
Жердің физикалық бетіндегі нүктелердің орындары координаталармен анықтаталады-қабылданған координат жүйесін анықтайтын бастапқы жазықтықтар,сызықтар мен нүктелерге қатысты нүктелердің орындарын сипаттайтын шамалар.
2.1 Географиялық координаталарды анықтау
Географиялық координалар-ендік және бойлық .Географиялық ендік деп берілген нүктеде экватор жазықтығы мен эллипсоид бетіне жүргізілген қалыпты арасында пайда болған бұрышты атайды.Ендік экватордан берілген нүктеге дейін алынатын геодезиялық меридианның доғасымен өлшенеді.Ендік солтүстік(+)және оңтүстік(-) болады.Ол нүкте қандай жарты шарда орналасқанына байланысты болады.Ендік экваторда 0°-тан полюстерге 90°-қа дейінгі шамаларға ие болады.
Геодезиялық бойлық деп берілген нүктеде геодезиялық меридиан мен бастапқы меридианның жазықтығы арасындағы пайда болған екі қырлы бұрышы.Бойлық экватор доғасы немесе Гринвич меридианынан берілген нүктенің меридианына дейін алынған параллельмен өлшенеді.Ол 0°-тан 180°-қа дейін өлшенеді де,батыс(-) және шығыс(+) болуы мүмкін.
Топографиялық картаның әрбір парағы солтүстікте және оңтүстікте параллельдермен,ал батыс пен шығыста-меридиандармен шектелген.Парақтың ішкі рамка бұрыштарында олардың бойлықтары мен ендіктері жазылады.Нүктелердің географиялық координаталарын анықтау үшін градустық рамка салынған,ол қара және ақ түсті шкала,оның әрбір бөлігі ендік немесе бойлық бойынша бір минутқа сәйкес болады.А нүктесінің ендігін анықтау үшін олар арқылы градусты минуттық рамкаға дейін параллельді жүргізеді.Онда А нүктесінің ендігі келесі екі шаманың қосындысы болып табылады:
φ =φ+∆φ
φ-географиялық ендік
ℷ-географиялық бойлық
φ =54°40`-оңтүстік бұрыш ендігі
λ=18°03ʹ45ʺ-рамканың батыс бұрышының бойлығы
= + φ
18,8см=60°
А нүктесінің бойлығын анықтау үшін ол арқылы меридианды жүргізеді.Анүктесінің бойлығы келесі екі шаманың қосындысы болып табылады:
λ =λ+∆λ
2.2 Тікбұрышты координаталарын анықтау
А нүктесінің тікбұрышты координаталарын анықтау үшін километрлік тордың белгілерін қолданады,берілген нүкте жатқан квадраттың оңтүстік-батыс бұрышының координаталарын анықтайды.Содан соң А нүктесінен сол квадраттың қабырғаларына перпендикуляр түсіреді және карта масштабтан есепке ала отырып, олардың ұзындықтарын өлшейді.Онда А нүктесінің тікбұрышты координаталары келесі формула бойынша анықталады:
=
1км=10см
=6065км
х=1
х= =0.1
=6065км+0,1км
=6065,1км
= + у
1км=10см
у=1км
у=1см
у =0,8км
4311км +0,8км
4311,8км
2.Горизонтальдар бойынша нүктелер белгілерін анықтау
∆h=l/d×h
d=1,4см
h=2,5см
l=1см
h=
h= *2,5м=0.5м
= + h
=156м+1.67м=157,67м
=157,67м
3.h қима биіктігін бөле отырып,беткей мен салынды арасындағы сүйір бұрыш еңістікті табу
tgυ=
h=2,08м
d=1см>100м
tgυ= =0.0156м
