Тапсырма түрі*
|
Орындау уақыты,
мин*
|
Балл*
|
Бөлім бойынша
балл
|
Бөліп шығару
|
8.1.5.1 Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін сипаттау
|
Білу және түсіну
|
3
|
1
|
КДЖ/ҚЖ
|
4
|
3
|
8
|
8.1.5.2 Бүйректің құрылымдық бөліктерін танып білу
|
Қолдану
|
2
|
ҚЖ/ТЖ
|
4
|
3
|
8.1.5.3 Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы маңызын сипаттау
|
Білу және түсіну
|
3
|
ҚЖ
|
3
|
2
|
Қозғалыс. Биофизика
|
8.1.6.2 Сүйектің химиялық құрамын, макро және
микроскопиялық құрылысын зерттеу
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
5
|
4
|
ТЖ
|
4
|
3
|
11
|
8.1.6.4 Буынның әртүрлі типтерінің құрылысы және олардың қызметтерінің арасында байланыс орнату
|
Қолдану
|
5
|
ҚЖ
|
3
|
2
|
8.1.6.5 Бұлшықет ұлпасының түрлері мен олардың қызметтерін сипаттау
|
Қолдану
|
6
|
ҚЖ
|
1
|
1
|
8.1.6.6 Адам бұлшық еттерінің құрылысы мен бұлшықет топтарын оқып тану
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
7
|
ҚЖ/ТЖ
|
4
|
3
|
8.1.6.8 Сымбаттың бұзылуы және жалпақ жалпақтабандылықтың пайда болу себептерін анықтау
|
Қолдану
|
8
|
ТЖ
|
3
|
2
|
Координация және реттелу
|
8.1.7.1 Көруді қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу және көру гигиенасы ережесін сипаттау
|
Қолдану
|
5
|
9
|
ҚЖ/ТЖ
|
4
|
3
|
11
|
8.1.7.3 Көру және есту рецепторларының құрылымы мен қызметтерін сәйкестендіру
|
Қолдану
|
10
|
ҚЖ
|
3
|
2
|
8.1.7.4 Эндокринді, экзокринді және аралас бездердің орналасқан жерлерін анықтау
|
Қолдану
|
11
|
ҚЖ
|
2
|
2
|
8.1.7.6 Эндокриндік бездер
қызметінің бұзылуынан туындаған ауруларды атау
|
Білу және түсіну
|
11
|
КДЖ
|
1
|
1
|
8.1.7.7 Терінің сезімталдығын зерттеу
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
12
|
ТЖ
|
4
|
3
|
БАРЛЫҒЫ:
|
|
|
12
|
|
|
40
|
30
|
30
|
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
|
Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 3-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
Адамда ағзаға керексіз, зиянды заттарды сыртқа бөліп шығару жүйесі дамыған. (а) зиянды заттарды бөліп шығару қызметін атқаратын мүшелер қатарын анықтаңыз.
Өкпе, бүйрек, тері
Ішек, бауыр, бүйрек
Өкпе, тері, эндокриндік бездер
Асқазан, ішек, бүйрек
(b) 1.1 суретте адамның зәршығару жүйесі бейнеленген. Суретте әріптермен белгіленген мүшелерді атаңыз.
Сурет 1.1
[1]
[2]
Бүйрек адам ағзасында маңызды қызмет атқарады.
Сурет 2.1
(а) 2.1 суретте А әрпімен белгіленген бүйректің құрылымдық компонентін атаңыз.
[1]
(b) бүйректің адам ағзасындағы атқаратын қызметін түсіндіріңіз.
[2]
3.1 суртте терінің құрлысы көрсетілген. А және В әріптерімен берілген терінің құрылымдық компоненттерін анықтаңыз және атқаратын қызметтерін сипаттаңыз.
Сурет 3.1
Құрылымдық компонент
|
Атауы
|
Атқаратын қызметі
|
А
|
|
|
В
|
|
|
[2]
Сүйек – қатты, тығыз, серпімді ұлпа. Сүйектің қасиетін оның химиялық құрамымен байланыстыра отырып түсіндіріңіз.
[3]
5.1 суретте А әрпімен белгіленген буын түрін анықтаңыз және қозғалыс мүмкіндігін сипаттаңыз.
Сурет 5.1
Буын типі
|
Қозғалыс мүмкіндігі
|
|
|
[2]
Ішкі мүшелердің және қантамырлар қабырғаларын құрайтын, адам еркіне бағынбай жиырылып созылатын ұлпа. Берілген сипаттама қандай бұлшықет ұлпасына тән екендігін атаңыз.
[1]
7.1 суретте бұлшықет құрылысы берілген.
Сурет 7.1
(а) бұлшықет жұмысы мен жүйкелер арасындағы байланысты сипаттаңыз.
[1]
(b) бұлшықеттің құрылысы мен қызметі арасындағы байланысты түсіндіріңіз.
[2]
8.1 суретте үй жұмысын оқып отырған бала бейнеленген. Оның отыру әдеті сымбаттың бұзылуына әкелмеуі үшін сіз оған қандай кеңес беретін едіңіз? Жауабыңызды түсіндіріңіз.
Сурет 8.1
[2]
9.1 суретте көз алмасының құрылысы бейнеленген.
Сурет 9.1
(а) көз алмасының құрылымдары мен атқаратын қызметтері арасындағы сәйкестікті орнатыңыз.
Қасаң қабық
|
Қарашық
|
Көз бұршағы
|
|
|
|
Жарық сәулелерін сындырады және шоғырлайды
Жарықты көз алмасының ішіне өткізу
Кеңею және тарылу арқылы жарық мөлшерін реттейді
[1]
(b) көру гигиенасын сақтау – көз қызметінің дұрыс жүзеге асуына мүмкіндік береді. Көру гигиенасының ережелерін сипаттаңыз.
[2]
Көру және есту рецепторлары мен олардың атқаратын қызметтері арасында сәйкестікті анықтаңыз.
Рецепторлар
|
Атқаратын қызметтері
|
Көру рецепторлары
|
|
Есту рецепторлары
|
|
[2]
11.1 суретте адамның эндокриндік жүйесі бейнеленген.
Сурет 11.1
(а) төмендегі кестеге санмен белгіленген бездерді ішкі секреция, сыртқы секреция және аралас бездер топтарына дұрыс жіктеңіз (аралас бездерді екі бағанға да жазыңыз).
Ішкі секреция
|
Сыртқы секреция
|
|
|
[2]
11.2 суретте қалқанша без жұмысының бұзылуынан туындаған ауруға шалдыққан адам бейнеленген.
Сурет 11.2
Суреттегі белгілер қандай ауруға тән екенін анықтаңыз.
Эндемиялық зоб
Кретинизм
Қант диабеті
Базедов ауруы
[1]
Теріде ауырсынуды, температура өзгерісін, қысымды, жанасуды сезетін көптеген рецепторлар орналасқан. Егер адамда жылу мен суықты сезетін рецепторлар жұмысы бұзылса, бұл ағза үшін қандай салдарға әкелу мүмкіндігін бағалаңыз.
[3]
Балл қою кестесі
Сұрақ
|
Жауаптар
|
Балл
|
Қосымша ақпарат
|
1
|
(а) А
|
1
|
|
(b) А – бүйрек
В – несепағар С – қуық
D – уретра
|
2
|
Әрбір 2 дұрыс жауап үшін 1 балл беріледі
|
2
|
(а) А – қыртысты зат
|
1
|
|
(b) бүйрек ағзада сыртқа шығару, гомеостаз, артериялық қысымды ұстап тұру,
биологиялық-активті заттарды түзу, улы заттарды залалсыздандыру, метаболизм қызметтерін атқарады.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
3
|
А – май безі – май безінің сөлі тері түктері қабаттары мен түк түбірі эпидермисін майлайды, қорғаныс қызметін атқарады.
В – тер безі – зат алмасу қалдықтарын шығару, терморегуляция.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
4
|
Сүйек құрамының 1/3 органикалық заттар құрап, серпімділік пен иілгіштік қасиет береді, ал 2/3 бейорганикалық заттар, көбіне кальций тұздары кіреді, сүйекке қаттылық, беріктік қасиетін береді.
|
3
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
5
|
Буын типі – шар тәрізді.
Қозғалыс мүмкіндігі - қозғалыс шамасы буындық беттері аудандарының айырмасына байланысты.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
6
|
Бірыңғай салалы бұлшықет
|
1
|
|
7
|
(а) жүйкелер ОЖЖ келген импульсты бұлышқетке таратып, бұлшықет сәйкесінше жиырылады немесе созылады.
|
1
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
(b) бұлшық ет талшықтары (миоциттер) – көп ядролы цилиндр пішінді жасушалар. Бұл бұлшық еттің жиырылуына жауап беретін негізгі құрылым. Жүздеген бұлшық ет талшықтары бірігіп бұлшық ет шоғырларын қалыптастырады. Олар сіңір арқылы сүйекке бекініп, қаңқаны қозғалысқа келтіреді.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
8
|
Жазу дәптері мен оқушының ара қашықтығы 35-40 см болу керек. Кітап оқудағы ара қашықтық та осы шамада. Және кітап оқу үшін арнайы көтергіш құрал пайдаланылуы керек. Жарық балаға сол
жағынан үстел шамы арқылы және жоғарыдан түсүі қажет.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
9
|
(а) қасаң қабық – В қарашық – С көзбұршақ – А
|
1
|
|
|
1. Көзді бөгде заттардың түсуінен қорғау.
Жұмыс орнындағы жарықты реттеп отыру.
Кітапты оқығанда, іс тіккенде көзден 30-35 см қашықтықта ұстау.
Теледидарды ұзақ қарамау, 2,5-3 м қашықтықтан көру.
Ой еңбегі мен дене еңбегін алмастырып отыру.
Кітапты көлікте, жатып оқымау.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
10
|
Көру рецепторлары:
Таяқшалар жарық мөлшері аз (түнгі көрініс) жағдайында қабылдау үшін, ал құтышалар – көз көргіштігі мен түрлі түстерді қабылдау үшін (күндізгі жарық) жауап береді.
Есту рецепторлары:
Кірпікшелі жасушалар механикалық
тербелістерді жүйке импульстеріне айналдырады.
|
2
|
|
11
|
(a) ішкі секреция – 1,2,4.5.7 сыртқы секреция – 3.6 аралас бездер – 8,9,10
|
2
|
|
(b) D
|
1
|
|
12
|
Терморецепторлар қоршаған ортаның қолайсыз температурасынан ағзаны қорғауға көмектеседі, ішкі ортаның температурасын сақтауда да маңызды рөл атқарады, сондықтан олардың жұмысы бұзылса, ағза қоршаған орта температурасының өзгерісіне сәйкес жауап беретін өздігінен реттелу механизмі бұзылады.
|
3
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
