§3.Түргеш қағанаты. 1.Анықтамасы: Қазақстан жеріндегі орта ғасырлардағы мемлекет.
2.Хронологиясы:704-756ж.
3.Территориясы: Жетісу.Орта Азияның оңт.шығ.Шаш қаласынан Шығыс Түркістандағы Бесбалық, Тұрфан қалаларына дейінгі аралықты қамтыды.
4.Билеушісі: қаған
5.Сипаты: мемлекеттік-әкімшілік, әскери және мәдени дәстүр болды.
6 .Тарихи тұлғалары: Үшлік қаған тайпаларын екі ордаға бөлген
1.Үлкен ордасы Суяб қаласында
2.Кіші ордасы Іле бойындағы
Күнгіт қаласында болды
Сұлу қаған(715-738) кезінде түргештер қайта күшейді.Орданы Тараз қаласына көшірді.Сұлудың орнына баласы Тұқарсан Құтшар келеді.Жыпыр(749-753) қаған кезінде Түргеш тайпасы мүлде әлсірейді
7.Тайпалары: Негізін құрған Түргеш тайпасы, олар сары 2 бөлінді.
1.Сары
2.Қара
8.Тілі: түрік тілдес
9.Діні: ислам
10.Астанасы:Суяб
1 1.Саясаты: 11.1.Ішкі- халық бір орталыққа бағынған мемлекет болды.
11.2. Сыртқы- көрші мемлекеттермен құдандалық қатынас орнатты.
12.Соғыстары: 12.1.737жылы Қарлұқтар мен бірлесіп
Тоқарстандағы арабтарға ойсырата соққы берді.Бұл соғыста Сұлу қаған жеңіліске ұшырайды.
12.2.720-721жылдары Күли шор Соғды жеріндегі арабтарды қуып шығып, жеңіске жетеді.
12.3.748жылы Қытай империясы Куш қаласындағы әскерлерімен Суябты Шашты басып алады.
12.4.751жылы Тараз жеріндегі Атлах қаласында көмекке келген арабтармен қарлұқтар мен бірлесе отырып, қытай әскеріне күйрете соққы береді
13.Шаруашылығы: Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығымен, аң аулау және жартылай отырықшы егін салумен шұғылданды.
14.Мәдениеті: Сауда орталықтары Суяб, Баласағұн, Тараз, Испиджаб қалалары.
1 5.Археологиялық ескерткіш:Тараз қаласынан «Түргеш қағанатының теңгесі» немесе «түріктің көк ханының теңгесі» деген соғды жазуымен жазылған теңгелер табылған.Бұл теңгелер 704-766ж.Таразда соғылған.
16.Жазбаша дерек: Махмуд Қашқари: «Соғдылықтардың ішінде түрікше сөйлемейтіндері жоқ» деп жазды.
17.Мемлекетік құрылымы:Қағанат 20 әкімшілік аймаққа бөлінді.Аймақтар 7 мыңнан әскер жинады.
1 8.Соғдылардың Жетісуға қоныстануы: 18.1.Соғдылар негізінен сауда мен ай-
налысатындықтан сауда арқылы
келді.
18.2. Соғды дихндары мен саудгерлері
Бұхараның әмірі Абруйдың алым-
салықты көп алып шыдамауынан
18.3.Арабтардың жаулап алуымен
байланыстырылады.
