| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Салыстырмалы электротерістілігі
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | Сыртқы деңгейінде ns2 np5 (7е) болады. Олар бір электрон қосып алып, - 1-ге тең тотығу дәрежесін көрсетеді. - Сыртқы деңгейінде ns2 np5 (7е) болады. Олар бір электрон қосып алып, - 1-ге тең тотығу дәрежесін көрсетеді.
- Фтор атомынан басқа галогендердің атомдары оң тотығу
- дәрежесін +1, +3, +5, +7 көрсетеді.
- Фтор атомының электротерістілігі жоғары болғандықтан фтор 2р –деңгейшесіне тек қана бір электронды қабылдайды, бос квант ұяшықтары жоқ.
- Хлор атомының 3р – қосымша деңгейшесінен
- 3d – деңгейшесінде 5 орбиталі бар.
- Қыздырылған қалыпты хлор атомындағы 3р және
- 3s –деңгейшелердегі электрондар 3d – деңгейшеге ауысады.
- Сондықтан Cl , Br , I атомдарының +1, +3, +5, +7
- тотығу дәрежелері бар.
Галогендердің сутекті қосылыстарының судағы - Галогендердің сутекті қосылыстарының судағы
- ерітінделері қышқылдар болады.
- HF – фторсутек (балқытқыш қышқыл)
- HCl – хлорсутек (тұз қышқылы)
- HBr – бромсутек
- HI – иодты сутек
- HF –HCl – HBr – HI
- Қышқылдарының күші жоғарылайды.
- Байланыс энергиясы төмендейді.
- AgF – AgCl – AgBr – AgI
- Ерігіштігі төмендейді (AgF суда жақсы ериді)
Сумен әрекеттесуі әртүрлі: - Сумен әрекеттесуі әртүрлі:
- а) F2 + H2O = 2HF + O
- б) Хлордың сумен әрекеттесуі екі қышқыл : тұз қышқылы(күшті) және хлорлау қышқылы(әлсіз) -түзе әрекеттеседі.
- Cl2 + H2O = HCl + HClO (хлорлау қышқылы)
- Cl2 + H2O = H + Cl + HClO
- 2HClO = 2HCl +O2
- в) Br2 + H2O = HBr + HBrO бром суы
- г) I2 + H2O = HI + HIO иод суы
Галогендердің реакцияға қатысу қабілеті F – Cl – Br – I - Галогендердің реакцияға қатысу қабілеті F – Cl – Br – I
- қатарда төмендейді.
- Активтілік : F2 > Cl2 >Br2 > I2 болады.
- Галогендердің реттік нөмірі өскен сайын олардың
- физикалық қасиеттері заңдылықпен өзгереді:
- Фтор – қиын сұйытылатын газ,
- Хлор – оңай сұйытылатын газ,
- Бром – сұйықтық,
- Иод – қатты кристалдық зат.
- Табиғатта таралуы:
- CaF2 – флюорит
- Na3[ALF6] – криолит
- Ca5 (PO4)3F – фтораппатит
- NaCl – галит
- KCl - сильвин
- Br , I иондары – теңіз суында, мұнай суларында.
Физикалық қасиеттері: - Физикалық қасиеттері:
- Бос күйінде молекулалары екі атомды:
- F2 – ақсары түсті газ.
- Cl2 – жасылсары түсті газ.
- Br2 – қызыл-қоңыр түсті сұйық .
- I2 – күлгін түсті кристалдар.
- Галогендер улы заттар.
Химиялық қасиеттері: - Химиялық қасиеттері:
- 1) Металдармен
- 2Na + Cl2 = 2NaCl (натрий хлориді)
- 2Al + 3I2 = 2AlI3 (алюминий иодиді)
- 2) Металеместермен
- H2 + Cl2 = 2HCl
- 2P + 5Br2 = 2PBr5 (фосфордың пента бромиді)
- Галогендердің сутекпен реакциясы радикалдық
- механизммен жүреді:
- а) радикалдың түзілуі: Cl2 2Cl'
- б) тізбектің өсіу: Cl' + H2 HCl + H'
- в) тізбектің үзілуі: H' + Cl' HCl
3) Сумен әрекеттесуі: - 3) Сумен әрекеттесуі:
- а) F2 + H2O = 2HF + O
- б) Cl2 + H2O = HCl + HClO (хлорлау қышқылы)
- в) Br2 + H2O = HBr + HBrO
- 4) Сілтілермен әрекеттесуі:
- Cl2 + 2KOH = KCl + KClO + H2O
- 3Cl2 + 6KOH 5KCl + KClO3 + 3H2O
- 5) Тотықтырғыш қасиеттері:
- Бос галогендер – күшті тотықтырғыштар.
- F2 - Cl2 - Br2 - I2 тотықтырғыш қасиеттері төмендейді.
- 2KBr + Cl2 = Br2 + 2KCl
- 2KI + Cl2 = I2 + 2KCl
- 2KI + Br2 = I2 + 2KBr
- Br2 + 5Cl2 + 12KOH = 2KBrO3 + 10KCl + 6H2O
Алынуы: - Алынуы:
- 1) Фторидтердің электролизі
- CaF2 = Ca + F2
- 2KHF2 = 2K + H2 + 2F2
- 2) Хлорды NaCl электролизімен алады:
- 2NaCl = 2Na + Cl2
- немесе сулы ерітіндісімен:
- 2NaCl + 2H2O = 2NaOH + H2 + Cl2
- 3) Лабораторияда:
- 4HCI + MnO2 = MnCI2 + CI2 + 2H2O
- 16HCI + 2KMnO4 = 2MnCI2 + 5CI2 + 2KCI + 8H2O
- Бром мен иодты тұздарынан алады:
- 2KBr + CI2 = 2KCI = Br2
- 2KI + CI2 = 2KCI = I2
Галогенсутектер: HF – HCl – HBr – HI – HAt - Галогенсутектер: HF – HCl – HBr – HI – HAt
- Алынуы: 1. CaF2 + H2SO4 = CaSO4 + 2HF
- 2. H2 + CI2 = 2HCI(темпер,қысым)
- 3. H2 + Br2 = 2HBr (темпер,катализатор)
- Лабораторияда: NaCI + H2SO4 = NaHSO4 +HCI
- Қасиеттері: HF – түссіз сұйық, t балқу= 19,5°C
- HCI, HBr, HI – түссіз газдар, суда жақсы ериді.
- HF сутектік байланыс түзеді:
- H – F …H – F …H – F …H – F
- HF - әлсіз қышқыл, суда еріп балқытқыш қышқыл HF
- ды түзеді. Бұл қышқыл шыныны жеп жібереді, оны
- парафиннен, каучуктен, полиэтиленнен немесе
- қорғасыннан жасалған ыдыстарда сақтайды.
HCI – түссіз сұйықтық, ω(HCI)= 40% (20°) - HCI – түссіз сұйықтық, ω(HCI)= 40% (20°)
- Типтік қышқыл: Mg + 2HCI = MgCI2 + H2
- Na2O + 2HCI = 2NaCI + 2H2O
- Cu(OH)2 + 2HCI = CuCI2 + 2H2O
- Pb(NO3)2 + 2HCI = PbCI2 + 2HNO3
- HBr және HI өте HCI –ға ұқсас.
- Тұздары: фториттер, хлоридтер, бромидтер,
- иодидтер. І А тобының фториттері және NH4F суда
- жақсы ериді, қалған фторидтер суда ерімейді.
- Хлоридтер, бромидтер, иодидтер суда жақсы ериді
- суда(Ag, Pb) тұздары ерімейді.
- Тотықсыздандырғыш қасиеттері HCI –дан HI дейін
- өседі.
4HI + MnO2 = I2 + MnI2 + 2H2O - 4HI + MnO2 = I2 + MnI2 + 2H2O
- 10KBr+2KMnO4+8H2SO4 = 5Br2+2MnSO4+6K2SO4+8H2O
- HF мен фторидтер тотықсыздандырғыш қасиет
- көрсетпейді.
- Галогенид иондарын ашу: CI- + Ag+ = AgCI (ақ)
- Br- + Ag+ = AgBr (ақ сары) I- + Ag+ = AgI (сары)
- Галогенидтер натрий тиосульфатында ериді:
- 2Na2S2O3 + AgBr = Na3[Ag(S2O3)2] + NaBr
- Тұздарының қолданылуы:
- NaCI – минерал галит, 0,9%-ты ерітіндісі физиологиялық
- немесе изотондық ерітінді, тұз қышқылын, соданы алу
- үшін, тамақ өнімдерін консервлеу үшін қолданылады.
- KCI – жүрек соғуының жиілігін реттеуші, бұлшық етін
- азып-тозудан сақтаушы.
NaBr, KBr – жүйкені тыныштандырады, - NaBr, KBr – жүйкені тыныштандырады,
- адреналинді активсіздендіреді.
- NaІ, KІ – қалқанша безінің ауруын емдеуге
- қолданылады.
- СаСІ2 – жүректің жұмысын реттеуші, қанды
- тоқтаушы, аллергияға қарсы қабылданады, магний
- тұзымен уланғанда, уды кетіруші емдік шараларда
- қолданылады.
- NaOCI – натрий гипохлориті (Дакен сұйығы)
- 0,5% - дық ерітіндісімен жараланған жерді жуады.
- HCI – тұз қышқылы- ас қорытады, асқазан сөлінің
- қышқылдығы азайғанда ішеді.
- Са(OCI)2 – хлорлы ізбес, суды залалсыздандырады, қоқыстарды хлорлылайды, жәшіктерді, ұраларды тазартуға хлорлы ізбес қолданылады.
- Иодтың спирттегі 5% ерітіндісі I2 – антисептик, жараны,
- ірінді тазалайды.
Галогендердің оттекті қосылыстары: - Галогендердің оттекті қосылыстары:
- Фтор оксиді – түссіз газ, суда ерімейді.
- Алынуы: 2F2 + 2NaOH = F2O + 2NaF + H2O
- F2O2 оттектің диофториді – қызыл-сары түсті
- қатты затты, тұрақсыз, қопарылыс береді.
- Хлордың оттекті қосылыстары:
- HCIO – хлорлылау қышқылы, тұздары–гипохлорит
- HCIO H + CIO K=2,8·10-8 (әлсіз)
- HCIO2 – хлорлы қышқыл, тұздары–хлорит
- HCIO2 H + CIO2 K=1,1·10-2 (әлсіз)
- HCIO3 – хлорлау қышқылы, тұздары–хлорат
- HCIO3 H + CIO3 K=10 (күшті)
- HCIO4– хлор қышқылы, тұздары перхлорат
- HCIO4 H + CIO4 K=1010 (өте күшті)
HCIO –хлорлылау қышқылы - HCIO –хлорлылау қышқылы
- Т.Д.: + 1
- Алынуы: 2Cl2 + 2HgO+H2O=2HCIO + HgO · HgCl2
- Қасиеттері:
- 1.Тотықтырғыш қасиеті: HCIO = HCI + O (hv)
- HI + HCIO = I2 + HCI + H2O
- 2. Тұздар түзілуі:
- 2СІ2 + 2Ca(OH)2 = CaCI2 + Ca(OCI)2 + 2H2O
- 3. Диспропорциялану реакциясы:
- 2HHalO HHal + HHalO2
- 3HHalO 2HHal + HHalO3
HCIO2 -хлорлы қышкыл - HCIO2 -хлорлы қышкыл
- Т.Д.: + 3
- Алынуы:
- 1) Ba(CIO2)2 + H2SO4=BaSO4 + 2HCIO2
- 2) 2CIO2 + H2O2 = 2HCIO2 + O2
- HCIO2 тұрақсыз: 4HCIO2=2CIO2+HCIO3+HCI+H2O
- HCIO3 -хлорлау қышқылы
- Т.Д.: + 5
- Алынуы: Ba(CIO3)2 + H2SO4=BaSO4 + 2HCIO3
- Қасиеттері:
- 1.Tотықтырғыш қасиеті:5HCIO3 + 6P = 3P2O5 + 5HCI
- 2.Тұздарды түзуі: KOH + HCIO3 = KCIO3 + H2O
-
-
Бертолет тұзы - KCIO3 - Бертолет тұзы - KCIO3
- Алынуы: 3CI2 + 6KOH = KCI + KCIO3 + 3H2O
- Қасиеттері: KCIO3 – түссіз кристалдар, суда
- жақсы ериді.
- Тотықтырғыш қасиеті:
- 1. KCIO3 + C12H22O11 = 8KCI+12CO2+11H2O
- 2. Диспропорциялану реакциясы:
- 4KCIO3 = KCI + 3KCIO4
- 3. Ыдырау реакциясы:
- 2KCIO3 = 2KCI + 3O2 (катализатор MnO2)
- 4. Қышқылдармен ( T3 – қышқылдар)
- KCIO3 + 6HCI = 3CI2 + 3H2O + KCI
HCIO4 - хлор қышқылы Т.Д.: + 5 - HCIO4 - хлор қышқылы Т.Д.: + 5
- Алынуы: KCIO4 + H2SO4 = KHSO4 + HCIO4
- Қасиеттері: HCIO4 – түссіз,қопарылыс беретін сұйықтық.
- 1. Тотықтырғыш қасиеті:
- 4KI + 3HCIO4 = KIO3 + 3HСI
- 2. Ыдырау реакциясы:
- HCIO4 = 4CIO2 + 3O2 + 2H2O
- KCIO4 = KCI + 2O2
- 3. Қышқылдық қасиеті:
- HCIO4 + KOH = KCIO4 + H2O
БРОМ мен ИОД -тың оттектік қосылыстары: - БРОМ мен ИОД -тың оттектік қосылыстары:
- Алынуы:
- I2 + 10HNO3(k) 2HIO3 + 10NO2 + 4H2O
- I2 + 5CI2 + 6H2O 2HIO3 + 10HCI
- 3I2 + 10HNO3(C) 6HIO3 + 10NO + 2H2O
- I2 + 2HCIO3 2HIO3 + CI2
- Қасиеттері:
- күшті тотықтырғыштар:2KBrO3 + I2 = 2KIO3 + Br2
Иодты қышқыл H5IO6 (HIO4 ·2H2O) - Иодты қышқыл H5IO6 (HIO4 ·2H2O)
- Алынуы:
- 5Ba(IO3)2 = Ba5(IO6)2 + 4I2 + 9O2
- Ba5(IO6)2 + 5H2SO4 = 2H5IO6 + 5BaSO4
- Қасиеттері: түссіз, кристалдар, суда жақсы ериді.
- Иодты қышқыл және иодаттар(тұздары) күшті тотықтырғыштар:
- К5IO6 + 7KI + 6H2SO4 = 4I2 + 6 K2SO4 +6H2O
Достарыңызбен бөлісу: |
