Биосфера экологиялық жүйе ретінде. Биосфера шекаралары
жүктеу/скачать 102,22 Kb.
|
Биосфера экологиялық жүйе ретінде. Биосфера шекаралары.
- Бұл бет үшін навигация:
- Азот айналымы.
- Фосфор айналымы.
| 20.1-сурет. Энергия ағыны және биогенді элементтер айналымы
Энергия ағыны және биогенді элементтер айналымы Көміртек айналымы. Атмосферада СО2 түрінде кездесетін көміртек өсімдіктер органикалық зат құрамына фотосинтезде енеді және қоректік тізбектер арқылы беріледі. Көміртектің атмосфераға қайта босатылуы организмдер тыныс алуы арқылы жүреді. Көміртектің негізгі массасы өлі органикалық заттан оның редуценттермен қайта өңдеуі арқылы босатылады. Сонымен қатар мұхитта өлі органикалық зат құрамындағы көміртектің негізгі массасы қалдық жыныстарда жинақталады. Көміртектің көп бөлігі айналымнан шығып, торф, көмір, мұнай, газ түрінде жинақталады. Азот айналымы. Атмосферада азот мөлшерінің көптігіне қарамастан, оның өсімдікке қолайлы формада болуы табиғатта өте сирек кездеседі. Аммиак және аммоний иондары азотфиксаторлар деп аталатын бактериялар әрекетінен түзіледі. Оларға кейбір өсімдіктермен симбиозда тіршілік ететін түйнек бактериялары, көк-жасыл балдырлар жатады. Сонымен қатар өзіне қолайлы азот аммонификаторлар деп аталатын ерекше бактериялар тобының тіршілігін жоюы барысында түзіледі. Нитрификаторлар бактерияларының әрекетінен аммиак нитриттерге айналады, ары қарай нитраттарға айналады. Атмосфералық тоқтың әсерінен атмосфералық азоттың бір бөлігі нитраттарға айналады. Азоттың атмосфераға оралуы топырақтың денитрофикатор бактериялар әрекетінен болады, нитраттарды нитриттерге дейін тотықсыздандырады. Азоттың қазіргі кездегі айналымына өндірістік жолдармен алынатын аммиак, нитраттар және нитриттер қосылған, олар тыңайтқыштар түрінде ауылша- руашылығында, тұрмыстық химияда пайдаланылады. Фосфор айналымы. Фосфор айналымында газ тәрізді фаза болмайды. Себебі оның қосылыстары ұшпайды. Фосфор айналымы жер- топырақ қабатында жүреді. Сілтілі, жақсы аэрацияланатын топырақтарда фосфордың көпшілік бөлігі кальций және темірмен бірге ерімейтін қосылыстар түрінде болады. Өсімдіктер оны фосфат иондар түріндегі су ерітінділерінен игереді. Сол себептен фосфордың өсімдіктің игеруіне тиімді түрде үнемі жеткіліксіздігі осыдан. Өсімдіктермен ассимиляцияланған фосфор экожүйенің барлық консументтері бойымен таралады және олардың экскременттері түрінде топыраққа қайта оралады. Фосфордың жартысы беткейлік және грунт сулары түрінде су бассейндеріне шығарылады. Бұл жерде фосфордың екінші айналымы жүреді. Фосфордың орны тау жыныстарының желденуінен, теңіз түптерін көтеру арқылы толықтырады. Топырақтағы фосфор жеткіліксіздігі минералды тыңайтқыштар ендіру арқылы жүреді. жүктеу/скачать 102,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|