Семинар 30 сағат Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ) -45 сағат СӨЖ 45 сағат

Ағартушылық дәуірінің драматургиясыныө негізгі тақырыптары..

Шериданның «Өсекшілер мектебі» комедиясының идеялық бағыты.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Франсуа Мари Вольтер – ағартудың алдыңғы сатысындағы француз драматургиясының орталық бейнесі.

Дени Дидро (1713-1789) драманың теоретигі және драматург, ағартудың екінші сатысындағы орталық бейне.

Итальян ағартушылығының ерекшеліктері.

Бомарше драматургиясы.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Вольтердің трагедиялары «Заира» және «Магомет».

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

«Дель арте» комедиясы

«Ақсүйек адам немесе Момоло. қоғамның жаны» комедиясы.

«Комедиялық театр» (1750). «Кофехана». «Жаңа пәтер» (1760), «Кьоджиндік айтысулар» (1762). «Желпуіш» (1763). «Трактирші әйел» (1753) пьесасы. «Есерсоқтар» комедиясы.

Гоцци (1720-1806) драматургиясы

«Үш апельсинге деген сүйіспеншілік». «Қарға» (1761), «Король - марал», осы жылы - «Турандот», «Әйел - жылан» (1762). «Зобейда» (1763), «Бақытты қайыршылар», «Көк құбыжық» (1764), «Жасыл торғай», «Дзеим жындардың королі» (1765), Бұдан басқа испан тәсіліндегі «Сулық пен семсер комедиялары.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Гоцци мен Гольдони арақатынасы, олардың шығармашылық бәсекелестігі.

Гоццидің «Турандот» комедиясының образдары мен идеялық – мазмұндық ерекшеліктері.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
13апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 13

Дәріс № 13Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: XVIII ғасырдағы неміс драматургиясы

Дәріс мазмұны: XVIII ғасырдағы неміс театры әлемдік мәдениетке құнды дүниелерді қосты. Неміс драматургтері - Лессинг, Гёте мен Шиллер Ағартушылық дәуіріндегі әдебиет пен театр жетістіктерінің қорытындысын шығарып, ағартушылық реализмнен XIX ғасырдағы сыни реализмге кең жол салды.

Ертедегі неміс ағартушылық классицизмнің өкілі Каролина Нейбер {1692-1760)

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Шиллердің ағартушы-реалист ретіндегі үлкен жетістігі - "Мария Стюарт" трагедиясы (1800).

Лессингтың "Мисс Сэра Сампсонды" пьесасының идеясы.

Гётенің «Фауст» пьесасы.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты ұсынылған әдебиеттер бойынша зерделеу.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Дюманың пьесалары - романтикалық драманың кәдімгі үлгілері болды.

«Антонии» (1831), «Марго ханшайымы» (1847 ),

«Нель мұнарасы» (1832), «Кин немесе Данышпандық пен оңбағандық» (1836) пьесалары .

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Романтикалық театрдың ең ірі драматург-романтигі әрі теоретигі - Виктор Гюгоның театр өнеріне қосқан үлесі.

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы француз мелодрамасын жазушы драматургтар.

Дюманың пьесалары «Антонии» ,«Марго ханшайым», «Нель мұнарасы» туралы деректер жинау.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
15 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Кредит сағат № 15

Дәріс № 15Тақырып Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Тақырыбы: Буржуазиялық революцияшыл француз драматургиясы (жалғасы)Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Дәріс мазмұны:

Революцияшыл француз драматургиясы.

Францияның романтикалық театры тарихында ерекше орынды Альфред де Мюссе алады. Мюссенің «Венециялық түн», «Марианнаның баптары», «Фантазио» драмасы, әлеуметтік пессимизмі «Лорензаччо» (1834) «Махаббатпен әэілдеспейді» пьесасы

Бальзак (1799-1850) драматургиясы.

«Үйлену мектебі» (1839), «Вотрен» (1839), «Киноланың үміттері» (1841), «Памела Жиро» (1843), «Іскер» (1844), «Өгей ана» (1848). Әр турлі көркемдік бағыттағы драматургиялық жанрлардың тәсілдері мен түрі.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

СОӨЖ мазмұны:

Фредерик-Леметр актерлер - П.Бокаж және М.Дорвальмен бірлесе отырып сахналық өнер реформасын жасаушы.

Мюссе «Венециялық түн» пьесасының идеялық маңызы.

Оноре де Бальзактың драматургиясы.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі

Аникст А.А. Театр эпохи Шекспира. М., 1965.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Бартошевич А.В. Шекспир. Англия. XX век. М., 1994.

Берковский Н.Я. Романтизм в Германий. М.. 1973.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Гасснер Дж. Форма и идея в современном театре. М., 1959.

Гвоздев А.А. Западно-Европейский театр. На рубеже 19 и 20 столетия. Л., 1939,

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Гражданская З.Г. От Шекспира до Шоу. М.. 1992.

Гринцер П.А. Ехаса. М.. 1979

Гришелева Л.Д. Театр современной Японии. М., 1977.

Данилин Ю. Парижская коммуна и французский театр. М., 1963.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Киоко Сато. Современный драматический театр Японии. М.. 1973.

Классическая драма древней Индии, Л.. 1984.

Комеди Францез. Л.,1980.

Куликова И.С. Что такое театр абсурда? М., 1967.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Театр и драматургия Японии. М._г 1965.

Театральная энциклопедия в пяти томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Финкельштейн Е. Картель четырех. Л.-М., 1974.

Эрман В.Г. Драматургия и театр Индии. М., 1961.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой трагедии. М., 197В

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Семь дней в афинском театре Диониса. М., 2004.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Рудницкий К. Л. Проза и сцена М.,1981

3. ПӘН БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУ ЖӘНЕ ТАПСЫРУ КЕСТЕСІ

«Шет ел драмасының тарихы мен теориясы » пәні бойынша білімді бағалау кестесі

	Жұмыс түрі	Тапсырманың мақсаты мен мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер	Орындау мерзімі және тапсыру уақыты (аптасы)	Балл	Бақылау түрі
1	СОӨЖ бойынша есеп және тапсырманы орындау	Берілген сұрақтар бойынша	Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980. История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.	4 – ші апта	5% (үй тапсырмасы түрінде беріледі)	Талдау, іздену, зерттеу, бақылау, топтық әңгімелесуге, диспуттарға қатысып баяндамалар дайындау.
2	СОӨЖ бойынша есеп және тапсырманы орындау	әртүрлі сұрақтары бойынша	История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).	4 – ші апта	5% (үй тапсырмасы түрінде беріледі.	Талдау, іздену, зерттеу.
3	СОӨЖ бойынша тапсырманы орындау	Қисынды ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған жұмыс	Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.	1– 15 апта		Талдау, іздену, зерттеу, бақылау, топтық әңгімелесуге, диспуттарға қатысып баяндамалар дайындау.
4	СӨЖ бойынша есеп және тапсырманы орындау	Тақырып бойынша баяндама	өзіндік ақпараттық ізденіс	13 - ші апта	5 %	Реферат және баяндама жасау.
5	СӨЖ бойынша есеп және тапсырманы орындау	талдау және танымдық, кәсіби қабілеттерін дамыту	Курс тақырыбына қатысты	0,5	0, 5 %	Жазбаша жұмыстарды тексеру
6	Аралық бақылау(әңгімелесу, және сұрақтар)	тексеру		1 – 7 апта 8 – 15 апта	18 %	және сұрақтар
7	Емтихан	Білімді кешенді тексеру		15 апта		тапсырмалар және сұрақтар

4.Пәннің әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
Кафедра « Театрлік – хореографиялық өнер және кітапханатану», тьютор Сұлтанова М.Е.

Пән «Шет ел драмасының тарихы мен теориясы »

Еуропа жеріндегі ең ежелгі театр - гректер мен римдіктердің театры саналады. Грек театрының көркейген шағы - біздің дәуірімізге дейінгі бесінші ғасыр. Ал римдіктердің театры кейінірек пайда болған, оның дамып өркендеген кезі біздің дәуірімізге дейінгі үшінші ғасырдың екінші жартысы мен екінші ғасырды қамтиды. Ежелгі дәуір бізге әдебиет пен өнер саласында өте бай мұра қалдырды. Поэзияның негізгі түрлері - эпос, лирика және драма Грецияда туды. Ежелгі архитектура, мүсін, әдебиет және театр кейінгі ғасырларда да оқып үйрену үшін үлгіге айналды. Мысалы қайта өркендеу дәуіріндегі алғашқы әдеби трагедиялар мен комедияларға ежелгі дәуір авторларының пьесалары негіз болды. Одан кейінірек батыс Еуропаның ең көрнекті драматургтері: Англиядағы Шекспир. Франциядәғы Корнель мен Расин, Германиядағы Шиллер мен Гёте, Италиядағы Альфиери және басқалар ежелгі дәуір қалдырған театрлық қазынаны үлкен етіп, өз шығармашылықтарында қолданған.

Осыдан 2500 жылдан астам уақытта жазылған ежелгі дәуір драматургиясына біз неліктен соншалық ықылас қойыл, көңіл бөлеміз? Бұған жауапты сол кездегі Грецияның экономикалық, саяси - әлеуметтік өмір ерекшеліктерінен іздеу керек.
2 апта

Тақырыбы: Дәріс мазмұны Ежелгі грек драматургиясы

Ежелгі Грек театрының халықтық бастаулары. Грек мифологиясы. Афин теартрының құрылысы. Актер өнерінің ерекшеліктері. (хор, маскалар, т.б.) Дионис құдайының құрметіне арналған мерекелер және грек драмасының пайда болуы.

Ежелгі грек драматургиясы

Дәріс мазмұны 1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:
Грецияда драманың пайда болған кезі - біздің дәуірімізге дейінгі алтыншы ғасыр. Бұл құлиеленушілік дәуірдің ең дамыған кезеңі. Элладада құлдыққа тек басқа тайпалардан келгендерді ұстайтын. Ал гректердің өздері басы бос азаматтар болып саналатын. Рулық қоғам құрлысының құлауы әрбір кішкене қалалардың жанындағы ауылдармен бірігіп жеке мемлекет құруға әкелді. Оларды аймақ (полис) деп атаған. Онда басы бос азаматтар қауымы тұрды. Олар өздеріне бөлінген жердің қожасы. Әрбір аймақтың өзіндік тұрмыс-салты, саяси, этикалық ерекшеліктері болды. Айталық Спарта сияқты ақсүйектер тұратын аймақтағы билікті ақсүйектер жүргізген. Ал Афина сияқты демократиялық аймақтарда мемлекеттік мәселелер халық жиналысында шешілді. Мұнда әр азаматтың заң алдында теңдігі сақталатын, сөз бостандығына, мемлекеттік қызмет орнына сайлануына құқы болған.

Эсхил (525 – 456 б.э.д.), оның театр өнеріне енгізген жаңалығы (екінші актерді енгізу, диологтың қарым-қатынасты күшейту). Софокл (шамамен б.э.д. 497 - 406) афин демократиясының гүлденген кезінің драматургі. «Эдип» патша трагедиясы (шамамен б.э.д. 426 ж) Софокльдың театрға енгізген реформалары (үшінші актерді енгізу т.б.) Еврипид (б.э.д. 480-406 жж.) афин демократиясының тоқырау кезеңінің драматургі. «Медея» трагедиясы (б.э.д. 431 ж)

Драма тек демократиялық аймақтарда өркендеді. Спартада өзінің драмалық театры болмады. Ал, Афина бүкіл Грецияның мәдени орталығына айналды. Мұнда аттика жерінде ғылым мен өнер гүлденді. Сол кездегі қоғамдық-саяси өмірмен байланысу халық талабына сай қызмет ету адамның рухани өміріне көңіл бөлу грек эпосы мен лирикасының жетістіктерін пайдалану – осының бәрі афиндік театрды көркемдік деңгейі жоғары театр дәрежесіне көтерді. Зорлық пен қанаушылыққа батыл қарсылық, отанына деген сүйіспеншілік, азаматтық және гуманистік пікірлерді қорғау идеялары адамзат қауымына жақын да, түсінікті. Сондықтан да ежелгі дәуір драмасы кейіпкерлерінің күресі мен күйзелісі қазіргі заманымыздың театр көрермендерінің жүрегінен орын алған.
3Тақырып Рим республикасының театры

33333//3 апта

Тақырыбы: Ежелгі грек комедиясының «әкесі» Аристофан және жаңа аттикалық комедия

Аристофанның комедиялары идеялық мазмұндылығымен театрлық пішіні арқылы көзге түседі. Аристофан - ежелгі аттика комедиясының биік шыңы, сонымен қатар, оның дамуының шегі. Біздің дәуірімізге дейінгі ғасырдағы Грецияны әлеуметтік-экономикалық жағдайы қатты өзгеріп, комедияны жандандыратын өмір тынысы жойылды. Сондықтан да Г.Белинский Аристофанды «Грецияның ең соңғы ұлы ақыны» деген.

Эллинизм дәуірінің комедиясын жаңа аттикалық комедиялар деп атайды. Оның гүлденген тұсы б.д.д. V-Ш ғасырлар. Жаңа аттикалық комедияларда б.д.д. IV ғасыр ортасындағы Грецияның әлеуметтік-саяси өміріндегі өзгерістер өзінше көрініс тапты. Жәңа аттикалық комедияның авторлары Аристотельдің шәкірті Теофрастың адам мінезінің барлық касиеті оның іс-әрекетінен туындайтындығы турәлы психологиялық теориясын кеңінен қолданды.

Жаңа комедияға Еврипидтің ықпалы да байқалады. Оның кейіпкерлерінің өмірге жақындығы мен жан-күйзелістерінің шынайылылығы жаңа комедияга арқау болды. Жаңа аттикалық комедия жанрында көптеген драматургтер жазды. Солардың ішіндегі ең белгілісі - Менандр.

Менандр IV-!!! ғасырлардың басында өмір сүрген. Ол жаңа аттикалық комедияның тамаша өкілдерінің бірі. Менандр Афин қаласында бай отбасында дүниеге келген.

1956 жылы Щвейцариялық коллекционер Александрии базарынан «Күңкілдек» комедиясы жазылған папирусты сатып алған. Бұл МенандрдыИ, біздің дәуірімізге дейін толық мәтінмен жеткен жалғыз комедиясы болып саналады. Оны 1958 жылы В.Мартен алғаш рет жариялады. Бұдан басқа «Аралық сот» және «Кесілген бұрым» комедияларынан 2300 өлең жолдары табылған. Ал «Самиянка». «Батыр» және «Жер иеленуші» комедияларынан аздаған үзінділер жеткен.

Аристофан мен Менандрдың арасында жетпіс бес жылдай уақыт айырмашылық бар. Бұл кезде Аристофан дәуіріндегідей саяси комедиялар жазылған жоқ. Грек қоғамы саяси оқиғапарға алаңдауды қойды. Аристофан мен Менандрдың арасында бірнеше комедиографтар комедия жазған. Оларды орта комедиялар деген атпен атаған. Бұлар саяси тақырыптардан қол үзіп, тұрмыстық комедия жазудың жолына түседі. Алайда орта комедияда шарттылық басым болып, күнделікті тіршіліктегі адамның өмірін керсете алмады.

Менандрдың «Аралық сот» комедиясынан 700 жолдай жетті. Соған қарамастан пьеса оқиғасының не туралы екендігі түсінікті. Комедияның негізгі тартысына отбасылық тартыс алынған.

Жаңа аттикалық комедия - Грецияда жасалған соңғы драмалық жанр. Онда қоғамдық-саяси мәселелер қозғалмады Ондағы турмыстық тақырыптар мен оқиғалар. жекелеген адамдардың тағдыры рим театрына, одан кейін жаңа дәуір театрларына көшті.

Римдіктер әдеби драманы дайын күйінде грек әдебиетінен алып, латын тіліне аударып, өздерінің талғам-түсініктеріне лайықтады. Бұл сол уақыттағы тарихи жағдайларға бәйланысты болды. Оңтүстік Италия калаларын басып алғаннан кейін грек мәдениеті римдіктерге әсер етті. Гректер Римдіктерге ең алғаш рет тұтқын, дипломатиялық оқытушылар ретінде келе бастады. Нобилердің арасында грек тілін меңгеру кеңінен тарады.

Комедиялық сахнадан көрініс

Гней Невий (б.д.д. 280-201 ж.ж.) латындағы Кампании қаласының ерікті тұрғыны. Ол өзі қатысқан бірінші Пунистік соғыс аяқталғаннән кейін Римге келіп орналасып, әдебиетпен шұғылдануға кіріседі. Б.Д.д. 235 жылдан бастап өз пьесаларын сахнаға қоя бастады. Г.Невий толық мәнде римнің алғашқы ақыны. Оның өлеңдері (сатуралары), Драмалары, "Пунистік соғыс" деген эпикалық поэмасы көркемдік және идеялық құндылығы жағынан өзіндік ерекшеліктерге толы. Оның трагедиялары да грек түпнұсқасына жақын болды. «Троялық ат». «Данай», «Гесиона». «Андромаха», «Ифигения», «Ликург».

Г.Невий драматургиядағы алғашқы қадамын грек үлгілеріне қарап, Троя мифтерінін кезеңдері тақырыбына жазудан бастады. Онымен шектелмей Рим тарихынан трагедиялар жазды. Мұндай трагедиялар римдіктерде претекста (сөзбе-сөз аударғанда жағасы қобырайған рим сенаторларының костюмі) деп аталды. Невиймен қатар және одан кейін де басқа ақындар трагедиялар жазды. Б.д.д. 111-11 ғасырларда ең атақты рим трагиктері Энний (б.д.д. 239-169 ж.ж.), Пакувий (б.д.д. шамамен 220-130 ж.ж.), Акций (б.д.д. шамамен 170-85 ж.ж.).

ПЛАВТ (Б.д.Д- шамамен 254-184)

Тит Макций Плавт - Римнің атақты комедиографы. Ол Умбрида дүниеге келді. Оның өмірі туралы нақты деректер сақталмаған. Плавт шығармашылығы плебейлік сипатқа ие. ол халықтық италискі театрының дәстүрлерімен яғни ателлаң фесценниналар, мимдермен тығыз байланысты. Плавт 130-ға жуыц комедия жазған, бірақ б.д.д. I ғәсырда емір сүрген римнің атақты ғалымы әрі әдебиетшісі Варрон осы комедиялардың 21 бөліп алып, нақты Плавтікі деп анықтап берді. Бұл комедиялардың барлыгы да бізге жетті, Олардың ішіндегі ең атақтылары «Қазына», «Менехмалар» (немесе «Егіздер»), «Мақтаншақ жауынгер», «Алдампаз қул», «Тұтқындар», «Амфитрион».

Плавттың мифология оқиғасына қүрылып жазылған жалғыз комедиясы «Амфитрион» да егіздер әуеніне құрылған. Мұнда егіздер сыңарының қос жұптан тұруы, тіпті шым-шытырық шатастыруларға әкеп соғады. Юпитер Алкменге бару үшін, оның күйеуі Амфитрионның түріне кіреді. ал Меркурий Амфитрионның қызметшісі Сосиидің кейпіне енеді. «Менехмалар» мен «Амфитрион» Шекспирдің «Қателесу комедиясының» жазылуына арқау болды.

Плавттың «Қазына» пьесасындағы шатастыру көптеген комедиялық сахналар тудырып отырады. Бұл шығарманың негізінде фольклорлық сарын бар, ол күтпеген жерден байып кеткен кедей адамның мінезіндегі өзгерістер туралы. Кедей Эвклион алтынға толы құмыра тауып алған соң, жан рахатынан айырылып, мазасыздыққа душар болады. Ол үйіне жақындаған адамдарды былай қойғанда, үй ішіндегілерді де ұрлықшы санап берекесі кетеді. Қолына алтын тиісімен әр тиынын санап қалтырайды. Тіпті қызының үйлену тойына да ақшасын жұмсағысы келмейді.

ТЕРЕНЦИЙ (Б.д.д. 185-159)

Публий Теренций Афр Карфагенде (Солтүстік Африка) дүниеге келген. Ол кішкентай бала кезінде Римге әкелініп, Рим сенаторының кұ лы болған. Оның ғажайып талабын байқаған сенатор Теренцийге жақсы білім беріп, бостандыққа жібереді. Ол көптеген атақты адамдармен достық қарым-қатынаста болып грек мәдениеті мен грек білімін дәріптеуші Сципион Кішінің үйірмесіне кіреді

Сципион Кішінің үйірмесі грек философиясы мен адамгершілік ілімдерін насихаттады, оның негізіне әлеуметтік бейбітшілікті сақтау мен адамдар арасындағы адамгершілік қасиеттерді дәріптеу кірді. Мұны түбегейлі уағыэдауға Теренций көп күш жүмсады. Теренций қаламынан 6 комедия туды. Оның барлығы сақталған.

Зерттеушілер Теренцийдің Менандрдың «Ағайындылар» комедиясының соңын өзгерткен деп есептейді. Менандрда Микионның тәрбие туралы гуманистік қағидалары талассыз жеңіске жетеді. Теренцийде Микионның педагогикалық тәсілдерінің дұрыстығын көрсете отырып ескертусіз де қалдырмаған. Себебі. Микионның педагогикалық қағидаларының толығымен жеңіске жеткендігін көрсету сол кеэеңге тән емес еді. Неліктен оның ұлдары Микионды жақсы көретінін талқылаған кезде, Демея өз ағасының балалардың сөзінен шықпай үнемі оларды құптай беретінін және оның өте қайырымды екендігін айтады.

Теренций комедиялары Рим керермендерін Плавт кейіпкерлеріне қарағанда, жан дүниесі күрделі қаһармандармен таныстырды. Бүл жағынан оның туындылары Менандр пьесаларына жақынырәқ болды. Теренций жаңа еуропалық драма тудырды. Еуропа театры оның шығармаларынә дүркін-дүркін соғып отырды. Оның «Формион» комедиясының ықпалы Мольердің «Скапеннің айласы», «Ерлер мектебі» пьесаларынан сезіледі.

Римде комедияны тогата деп атаған. Оның қатысушы кейіпкерлері тога киіп қатысқан (рим ер азаматтарының сыртқы киімі). Жаңа комедияның пайда болуы Римдегі қоғамдық-саяси өмірмен байланысты болды.

Тогата комедиясының қатысушы кейіпкерлері: ауыл мен қаланың «кішкентай адамдары», яғни шаруалар, әртүрлі мамандықтагы қолөнершілер, ұсақ сауда иелері. Тогата комедиясы палиатты еске түсірді. Тогота комедиясының маскалары мен түрлеріне өзгерістер енді. Мысалы: паллиат құлдары - Тогата комедиясына кірмеді. құл өз қожайынынан ақылды болуы мүмкін емес. Әйел кейіпкерлер өзгерді: гетералар мен құлдардың орнына ерікті азаматтар- әйелдер, аналар, қыздар, өгей шешелер алынды.

Тогата оқиғасы шағын Италия қаласында, көшеде, қоленершілердің дүкенінде өтті. Кейіпкерлер латын атымен немесе өздері немен айналысса сол бойынша аталды. Тогата авторлары ірі әлеуметтік және саяси сұрақтарды көтере алмады.

Ұлттық комедия жасаушылар тогатаға соққан жоқ, Б.д.д. I ғасырдың басында Помпоний мен Новий ежелгі ателланға әдеби өңдеу жасады. Сөйтіп халық шығармашылығынан әдеби ателлана пайда болды. Помпоний мен Новий екеуі де Римде өте атақты болды. Бірақ олардың жазған шығармалары бізге жеткен жоқ.

Әдеби ателлана төмен топтағы қарапайым адамдардың өмірін бейнеледі.

Әдеби ателланаға халық қиялынан туған түрлі құбыжықтар қатысты. Олар қорқынышты маскаларда бейнеленіп балаларды шошытты. Мұндай құбыжықтар: Мандук - қомағай және Ламия. Мандуктың жақтары үлкен, тістері ақсиған арандай аузы бар. Ол маска балаларды қорқытқан кезде, сақылдап қозғалып тұратындай етіп жасалды. Ламия - балаларды жұтып жіберетін, қорқынышты кемпір ретінде бейнеленген. Сахнада оның қарнынан тірі балаларды суырып алатын сәттер болған.

Ателлана оқиғасы - фарстық рухта ойналды. Онда ойын-сауықтық ойындар мен дөрекі қалжыңдар, ашық эротика мен ұрыс-жанжал сахналары болғанына қарамастан кей тұстарда қоғамдағы саяси оқиғалар да сыналды.

Мим Рим қоғамына бұрыннан таныс. Ол әсіресе, республиканың соңғы кезеңінде кең тарады. Актерлер мимге маскасыз қатысты. Бұл мим өнерінің кеңінен тарауына жол ашты. Әйел рөлдерін әйелдер ойнады. Мим актерлері жалаңаяқ, немесе аяқтарына жұқа аяқ киім кигендіктен, жалаңаяқ болып көрініп тұрды. Сондықтан мимде ойнайтын актерлерді «жалаңаяқтар» деп атады. Мим мазмұнын астана түрғындарының өмірі мен тұрмысы құрады.

Б д.д. I ғасырдың ортасына дейін мим импровизация қалпында жүрді.

СЕНЕКА (Б.д.д. 4-65)

Император дәуірі кезіндегі трагедиялардан бізге жеткені - Сенеканың шығармалары. Луций Анней Сенека император Неронның тәрбиешісі болды, ол мемлекеттік ірі жұмыстарды басқарды. кейін императорга қарсы болды деген жала жабылған соң, Неронның бұйрығымен өз тамырын қиып өлген.

Сенека трагедиясының құрылысы. гректердікінен аз-ақ айырмашылығы бар: хор партиялары. кейіпкерлер партиясынан кейіи кезектесіп келіп отырды, сахиаға бір мезгілде 3 актерден артық актерлер шықпайды. Алайда, әлеуметтік және саяси жағдайлардың әсерінен Сенека трагедияләры жаңа бағыт алды.

Сенека адамның мақсатына жетуі бостандық пен ізгілікті әмірде, әл адамгершілікті өмір табиғатпен біте қайнасқан, әрі оған саналылық тән деген. Патшаның әділдігі жоғалған жерде «шындық, ар мен иман, жүбайлардың некеге деген адалдығы» сарайдан алыстайды («Агамемнон»). Зорлық пен жауыздыққа негізделген үкіметтің ұзаққа бармайтыны «Троялықтарда», ал тағдыр мен өлім. өзін-өзі өлтіруге қатысты ойлар «Эдип» трагедиясында айтылған.

Сенека трагедияларында қорқыныш пен үрейді бейнелеу басым: басты кейіпкерлері біреуден кек қайтзруға кіріседі. немесе керісінше сол кейіпкерлерден өзге біреулер өш алады. Мұның себебін сол кездегі Рим қоғамындагы канды атмосферадан деп түсінген жөн. Оның трагедияларындагы кейбір көріністер өзінің натурәлизмдігімен сыртқә тебеді. Мысалы: «Федра» трагедиясындағы Ипполиттің қаза табуын быләйша: «басы жартасқа соғылып, быт-шыт болып жер қанға бөкті». «жұлынған шаштар бұтақтақтарға ілініп қалды», «тастардың үстінде өліп бара жатқан дене мүшелері діріл қағады» деп суреттеген.

Сенеканың стилі сол тұстағы шешендік мектептердің әртүрлі тәсілдерімен қаныққандықтан, арасында көпірмелетіп жіберу де кездеседі. Пьеса кейіпкерлерінің монологтары тым ұзақ. риториканың ықпалы бар (Андромаханың кішкентай баласы Астианакстің өлімі туралы айтқан монологы). Афоризмдердің (нақыл сөздердің) тегіліп тұруы декламациялық стильді тудырған. Осы ерекшеліктеріне қарап, оны грек трагиктерінен ажыратуға болады. Ал екінші жағынан Сенека аяқталған ойды өткір, әрі нақты жеткізетін нақыл сөздің хас шебері.

Әдебиеттер:

- литургиялық драма, миракль, мистерия, моралите түзді.

Орта ғасыр театрының тарихы екі кеэеңнен: ертедегі кезең (\/-Х1 ғасырлар) және кемелденген (XII ғасырдан XVI ғасырдың ортасына дейін) орта ғасырдан түрады.

Шіркеу ежелгі театрлардың ізін жоюға тырысса да, театр қурыған жоқ. Ол тәғы тайпалар өмірінің жаңа жағдайында пайда болды. Орта гасыр театрының қайнар көздерін халықтың дәстүрлі ауылдық ойын-сәуықтары мен іргесі шайқалған қулиеленушілік Римнің өзінен және жер иеленушілердің турмысынан бастау алады. Бұл халықтар христиан дінін қәбылдаса да, әлі де болса путқа табынушылықтың әсерінде болды. Шіркеудің қатаң қудалауына қарамастаң ауыл турғындары ертедегі лутқа табынушылардың дәстүрі бойынша қыстың аяқталуы мен көктемнің келуін, астық жинау иауқанын мейрамдады. Адамдар қудайларға деген сенімдерін ойындармен. билермен және әндер арқылы бейнеледі. Мундай мейрамдар болашақ театрлық әрекеттердің тууына жол ашты

Ерте орта ғасырдағы театр өнеріиің тағы бір түрі - шіркеулік драма. Ежелгі театрдың қалдықтары мен ауыл шаруашылығы ойындарына және гистриондарға қарсы шыққан шіркеу қызметкерлері театрдың үгіттік қасиетін өэ мақсаттзрын жүзчге асыру ушін пайдалануға тырысты. Тіпті, IX ғасырда Иса пайғамбардың тууы мен өліп, қайта тірілуіне байланысты аңыздардың эгшзодтары тәатрландырылган түрде қойыла бастады. Бұл диалогтардан ертедегі литургиялық драма туды, Мұндай драмалардың екі кезеңі өмір сурді. Біріншісі: рождестволық - (Иисус Христос жөніндегі мифке сәйкес оның туғам күнін қастерлеп. қулшылық етуге арналған христиандардың басты мейрамдарынын, бірі) Иисустың дуниеге келуі туралы әңгімелесе. екіншісі пасхальды - оның қайта тірілуі туралы тарихты әңгімелейді.

Рождестволық литургиялық драмада храмның (улкен шіркеу) ортасына қара матамен оралған крест қойылғаң Бұл пайғамбардың денесі жерленген дегенді білдіреді. Сол куні қолына бала устаған Мария қыздың икоиасы (христиан дініндегілер сиынатын «әулиелер суреті») шығарылған: буғәч жәңа туған Иисусқа келе жатқан евангельдік малшыларды бейнелеген дін қызметшілері келген. Питургияға қызмет ететін дін қызметкері олардан кімді іздеп жүргендерін сүрайды, малшылар Иисусты іздеп жүргендіктерін айтып жауап береді.

Пасхальды литургиялық драмада уш Мария мен Христос табытының басындағы періште сахнасы ойналды (оларды төрт дін қызметкері бейнеледі). Періште былай деп тіл қатады: «Христиандар, табыт басынан кімді іздеп журсіңдер?» Мариялар хормен: «О, аспан турғыны, қол-аяғы керіліп шегеленген Иисусты» - деп жауап қайтарады. Періште оларға былай дейді: «Ол мундз жоқ, ол ертеде айтылғандай қайта тірілді. Барып даңқын жайыңдар. ол табыттан қайтә турғызылды». Будан соң хор Христостың қайтадән тірілгенін мадақтап дуға әндеткен.

Зайырлы драматургия

Жаңа реалистік бағыттың алғашқы бастамасы трувер (трубадур) Адам де Ла-Аль (шамамен 1238-1287) есімімен тығыз байланысты, Ол француэдардың Аррес қаласынан шыққан. Де Ла-Аль поээиямен, музыкамен, театрмен ерекше айналысқан. Ол Парижде және Италияда (Карл Анжуйский сарайында) тұрып ақын, музыкант, драматург ретінде кеңінен танылды.

Оның «Куркедегі ойын» атты алғашқы пьесасы 1262 жылы жазылып, Аррастағы пюи {«таңғажайып», «эстрада») деп аталатын үйірмеде ойналды. Пьесаның драматургиялық тіні үш желіден тұрады: лирикалық-тұрмыстық, сатиралық-буффонды және фольклорлы-фантастикалық.

Миракль сөзінің атауы латынның «ғажайып» деген сөзінен шыққан. Миракль -' діни өсиеттік тұрғыдағы өлеңмен жазылған драма, оның оқиғасы ғажапқа құрылған. Ол Франциядан бастау алып, кейін бүкіл Батыс Еуропада дамыған. Миракльде христиандардың адамгершілігі уағыздалған, көк күшінің адам тағдырына әсері көрсетілген.

Мистерия театрының гүлденіп дамыған уақыты - ХУ-ХУІ ғасырлар, бұл тұста қалалар көркейіп, әлеуметтік қайшылықтар күшейе түсті. Мистерияда орта ғасыр қалалары мен мәдениетінің өркендеуі көрініс тапты. Ол «мимикалық мистерия» деп аталатын діни мейрамдардың құрметіне арналғам қалалық процессиядан {топтанып салтанатты түрде жүру) және корольдардың салтанатты түрде көлікпен жүру құрметінен өсіп шықты. Осы мерекелерден біртіндеп ертедегі орта ғасыр театрлэрының әдеби және сахналық тәжірибелерін пайдаланған алаңдық мистерия қаланды.

Моралите - француз (тогаіі(е) және латын (тогаІІЕ) тілдерінен аударғанда «өнегелі» деген мағынаны білдіреді. Моралите сахнаға арналған өлең түрінде өсиет айту үшін діни және философиялық тақырыпта жазылды. Бұл шығармаларда жағымсыз кейіпкерлерді сынап, ізгілік пен қайырымдылықты, зұлымдықты көрсететін аллегориялық бейнелер болды. Жанр XV ғасырдан бастап XVI ғасырдың аяғына дейін өмір сүрді.

Фарс - алаңдық плебейлік өзіндік театрлық жанр ретінде XV ғасырда пайда болды. Бүл латынның іагіа («ішіне салынған») деген сөзінен шыққан. Бірақ фарстың негізгі көздері тереңге кеткен - ол гистриондар мен ойын-сауықтық мерекелік қойылымдардан басталған. Гистриондардың әңгімелері фарстың тақырыптың аясы мен диалогтардың ортақ белгісін анықтап берді.
6 апта

Тақырыбы: Италья театры

Дәріс мазмұны Итальядағы Ренессанс мәдениетінің пайда болуы. Италья театрының өзіндік бейнесі. XVI ғ. Италья театрындағы екі бағыт: оқу гуманистік театры және халық театры. XVI-XVII ғғ. театр ғимараты және италия театрының сахнасы. Жылжымалы декорацияларды ойлап табу. Кәсіпқой актерларды қалыптастыру. Комедия дель – арте маскалы комедияның өзіндік орындауы. Негізгі бет перделерінің сипаттамасы.

Әдебиеттер:

1.

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Ренессанс енері өзінің ақырғы сатысына жетті. Суретші-гуманистердің жарқын армандары әлі де өз өмірін жалғастырды, бірақ олар феодалдық-католиктік реакциядан қорғануға мәжбүр болды. Мұның бәрі комедия жанрынан айқын көріне бастады.

Жаңа театрдың шырағын ұлы Италия ақыны, дүние жүзіне әйгілі «Қаһарлы Ролланд» («Неистовый Ролланд») поэмасының авторы Лудовико Ариосто (1474— 1533) жақты. Оның «Сандық туралы комедиясы» 1508 жылы карнавал кезінде Феррар сарайы жанында көрсетілген болатын.

Дель арте комедиясы

Дель арте комедиясы {соттесііә сІеІГагіе — нақты аудармада «кәсіби театр» мағынасын білдіреді. Итальяндық халықтық импровизациялық театры, кейінірек маскалар комедиясы атын алған) Едәуір мөлшерде барлық еуропалық сахналық өнердің кәсібиленуіне жағдай жасаған. Қайта өрлеу заманнының итальян театрының ең үздік жетістігі. Реакция күшейген жылдары, XVI ғасырдыңортасында пайда болған комедия дель арте итальян қоғамының демократиялық топтарының оппазициялық рухы мен өміршеңдік ой бостандығын айқындады. Дель арте комедиясының спектакльдеріндегі сатира итальяндық қоғамның темендеуіне әкелген дворяндық паразитиэмге, буржуазиялық сараңдыққа және схоластикалық ақылдың кемдігіне қарсы бағытта болды.

Карнавал буффонадасы мен маскалардың. халықтық фарстардың реалистік дәстүріне негізделген импровизациялық дель-арте комедиясы итальян театрының зор табысына айналды

Ғашықтардың поэзия тілі - әдеби италиян тілі болып есептелді.

Әр кейіпкер өз маскасына тән театрлық костюм киді. Арлекиннің жейдесі оның кедейлігін көрсететіндей жамаулардан керінбейтін

Пантолоне қызыл шалбар, қызыл кеудеше, ақ шұлық пен қара плащ киіп жүрді. Доктор ақ жабомен (қатпарланған ақ жаға) безендірілген біріңғай қара түсті киім мен кең жиекті қалпақ киді. Ғашықтар ең соңғы сәнмен киініп шыққан. Дель арте комедияларының спектакльдері жарқындығымен, динамикалылығымен ерекшеленді. Онда сөз, би, ән, трюк бірге қосылып өмір сүрді.

Импровизациялық комедияның сахнасында театрдың ең басты заңы - әрекеттің үзілмес тіні сақталды. Осында тұтас спектакль құрылды, ұжымның шығармашылығы (ансамбль) секілді сахналық ойынның нормалары бекіді және ең маңыздысы. ойын көрсетуші актердің шығармашылық белсенділігі қалыптасты. Актерлердің көшпелі труппалары Италиядан басқа елдерді –Франция, Австралия, Испания, Англияны аралап ойын көрсетеді. Олардың шығармашылығы осы елдердегі үлттық комедиялық драматургия мен сахналық өнердің қалыптасуына әсерін типзді. Дель арте комедиясының Мольер драматургиясына ықпалы болғаны көрінеді.
7 апта

Тақырыбы: Қайта өрлеу дәуірінің театры. (XVI-XVII ғғ.)

Испан театры драматургиясы

Дәріс мазмұны: 1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:
Италияға қарағанда ренессанс заманы Испанияда кешірек, тек XV ғасырдың соңында басталды. Бірақ Испанияның қайта өрлеу театры бірінші болып сахнасына гумәнистік идеяларды көтерген қаһарманды шығарды.

Қәйта өрлеу дәуірінің испан театры халықтың бай батырлық рухымен және халық поэзиясының дәстүрлерімен тығыз байланыста болды. Ұлттық классикалық драманың негізін қалаған Сервантес, Попе де Вегажә не Кальдерон шығармаларында Испания өмірінің әр алуандығы: бостандық үшін эпикалық күресі де, ұлт ретінде қалыптасуы да және оның жаңа тарихының қайшылықтары дә көрініс тапты.

Өзінің гуманистік кезеңін испан театры тәжірибелі итальян бауырластэрынан алды. Осындай пасторальдық пьеса-эклогтар жаэған бірінші испан драмәтургтері Хуан дель Энсина (1469 - 1534) және итальяндық «оқу комедиясы» тәжірибесі бойынша жазған Торрес Наарро (1531 жылы қайтыс болған) болды.

Наарро испан театры үшін барлық жанрлардың бірыңғай атын анықтады. Ол - комедия Оның анықтамасына сәйкес «комедия - аяғында тамаша бітетін, кейіпкерлер арқылы жеткізілетін шебер әрі тапқыш үйлестіру арқылы ойлагі табылған жайдары оқиға». Сайып келгенде. трагедия мен комедияны дәстүрлі қарама-қарсы қойып салыстырудан бас тартып. бір пьесаға «тамэша» (яғни, қаһаріиандық) әрекетті де және сатираны да кіргізуге мумкіндік туды. Сонымен катар, барлық коллизиялар жақсы аяқталу керек деген талап қойылды,

«Солдатсымақтар» сатиралық комедиясы испан әскеріне қарсы бағытталған.

Испан ұлттық театрының ру басы, туған халқы мен театр өнеріне бар жанымен берілген адам Лопе де Руэда (1510—1565) болды. Кейін Лопе де Вега осы қарапайым кезбе актердің шығармашылығы туралы: «комедия Руэдадан басталады» деп айтып кетеді.

Испан театры әртүрлі жанрдағы пьесаларға бай болды. Мұнда халықтық батырлар туралы аңыздарының негізінде жазылған тарихи драмалар, Сенека рухындағы қанды трагедиялар, таңқаларлық шатасулардан тұратын романтикалық комедиялар мен ойдан шығарылған сюжеттерге құрылған пасторальдық туындылар қойылды. Драматургия халықты сахнадағы іс-әрекетке құрылған материал ретінде қанағаттандырды, бірақ өзі толық әдөби туынды ретінде керіне алмады. Бір кездері көркемдік жағынан құнды пьесалар болғанымен, сахналық жағы әлсіз болды. Сондықтан да тек қана әуесқойлардың күшімен шағын орталарда ғана қойылды. Тәжірибе жүзінде театр өз ғасырының барлық талаптарын бейнелеп көрсетіп бере алмады.

Театр мықты таланттардың келуін күтті. Яғни адамдарды жаңа қырынан танытатын, ашық және күшті поэтикалық формадағы гуманистік идеалын паш ететін жаңа формалар қажет болды.

Жаңа драматургияның басында атақты «Дон Кихот» шығармасының авторы, данышпан Мигель де Сервантес Сааведра (1547-1616) тұрды. Сервантес комедияны адам өмірінің айнасы болу керек деп есептей келе, мінездер мен ақиқаттың үлгі-өнегесін көрсетті және кейінгі драматургиядағы сюжеттердің бей-берекетсіздігін. жөнсіздігін ұнатпады.

Интермедиялардың сүйікті кейіпкері пикаро - қалалық алаяқтар болды. Оларға Сервантес «Жесір қалған алаяқ» және «Жалған атты Бискайлық» интермедияларын арнаған. Оның «Қызғаншақ шал» интермедиясында бірін-бірі жақсы көрген жастарға кедергі жасағаны үшін кәрі шал жазаға ұшырайды.

Сервантес өз пьесаларында үлкен азаматтық тақырыптарды көтерді, ынтымақтастық. Бостандықты сүю, патриотизм сынды сезімдердің даңқын шығарды. Оның пьесаларының басты кейіпкерлері халықтың өзі болды. Бірақ, қатал сюжеттік құрылымынан айырылған, үлкен әңгіме түрінде баяндалатын элементтермен және аллегориялық пішіндерге толы бұл шығармалар жанды театрға ескірген пьесалар ретінде көрінді. Тіпті Сервантестің интермедиялары да ескіргеи пасос жанрына ұқсас болды. Адамның ішкі әлемін терең және жүйелі ашу үшін драматург көп санды кейіпкерлер галереясынан басты қаһармандарды бөлмей көрсетті. .

Поэзиядағы қажетті синтез бен шындық Сервантестің сөзімен айтқанда «театр империясының билеушісі» болған тек қана Лопе де Веганың шығармашылығында пайда болды.

ЛОПЕ ДЕ ВЕГА (1562-1635)

«Театр империясының билеушісі» Лопе Фелис де Вега Карпьо Испанияның ең ұлы драмалық ақыны. Дүниежүзілік драматургияда оның есімі Шекспир және Мольер аттарымен қатар тұруы заңды. Лопе де Веганың даңқы жоғары болғаны совшалықты испан тілінде £$ тиу іоре («бұны Лопе істеді») деген сөз де бар.

Лопе де Веганың шығармашылығында аңызға тән таңғажайып нәрселер көп кездеседі. Мәселен, әлі күнге дейін ол қанша пьеса жазғаны нақты анықталмаған. Ақынның замандастары екі мыңнан (1800 ақсүйектік шығармалар мен 400 ауто-діни пьесалары) асады деп айтып кеткен. Лопенің 500 пьесасы сақталғанын есептесек бұл саннан әлі бір де бір драматург асқан жоқ. Веганың тақпақпен жазған пьесаларының жазылуы да аңызға айналған таңертең бір акт, екі-үш күнде бір пьеса тудырған.

Ұлттық поэтикалық комедияның бірыңғай жүйесін құрған Лопе де Вега жанрлық шығарма тақырыбының түрлілігін және олардағы шиеленіс драматизмінің дәрежесін жақсы түсінді.

Драматургтің барлық пьесаларын екі үлкен топқа: қаһармандық драмалар мен комедиялар деп бөлуге болады.

Лопе де Веганың қаһармандық драмаларының ішіндегі ең үздік үлгісі - «Фуэнта Овехуна». Бұл пьеса халықтық-эпикалық кең планда 1604 пен 1618 жылдар аралығында жазылды (Бастапқы кезде Лопенің шығармалары автордың рүқсатынсыз және жазылған уақыты көрсетілмей басылды. 1604 және 1618 жылдары Лопе өзінің бірқатар драмалық шығармаларының жазылған уақыты қойылған тізімін басып шығарды). Шығармада Фуэнта Овехуна деревиясының шаруалары озбыр әрі зорлықшыл Калатрав орденінің командорына қарсы көтеріледі және феодалдармен күресінде олар корольдің көмегіне сүйенеді.

Оның шығармалары XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап орыс тіліне аударыла бастады. 1961 жыпы «Шеп қорыған ит» комедиясы М.О.Әуезов атындағы Қаэақ мемлекеттік академиялық драма театрында «Қызғаныштан махаббат» деген атпен қойылды.

Тирсо де Молина (шын есімі - Габриэль Тельес) Лопе де Веганың дәстүрін тікелей жалғастырушы бола турып ұстазынан өзгеше өмірге деген прозалық көзқарасымен ерекшеленді.

Тирсо де Молинаның ең танымал комедиясы Дон Жуанның бастан кешірген оқиғаларының бірінші өңделген түрі берілген «Сивильдік бұзақы, немесе Тас мейман» (шамамен 1616 жыл). Бұл комедияның сюжетінің негізіне драматург әйелдердің жүрегін жаулап алатын, атақты идальго Хуан Тенорьо туралы халық аңызын негізге алған.

Тирсо де Молинаның өмірге деген құштарлығы оның бүкіл әлем репертуарындағы ең керемет жаэылған «жағдай комедиясы» «Дон Хиль көк шалбар» (1615) пьесасында байқалады.

Лопе де Веганың ізбасарлары және оның мектебін құраған драматургтер (Тирсо де Молинамен бірге Руис де Аларкон т.б.) ұстаздарына қарағанда шындыққа жақындай түсті, өмірдің қарама-қайшылықтары мен қиыншылықтарын көре білді. Сондықтан да олардың комедияларында сыни аспект айқынырақ көрінді, бірақ поэтикалық деңгейі төмендеді. Дәстүр бойынша комедиялар өлеңмен жазылса да, ондағы поэзияның рухы жоғалды. Сонымен бірге комедия үлкен философиялық мазмұннан да айырылды,

Испанияның Қайта өрлеу дәуірінің соңғы ұлы ақыны Педро Кальдерон де ла Барка есімімен сахнаға күшті поэтикалық сарын мен терең философиялық ой қайта оралды.

Педро Кальдерон де ла Барка - XVII ғасырдағы Испанияның үлы драматургі. Ол Мадридте, ауқатты әулетте дүниеге келді. Әкесі II Филипп пен ІП Филипптің билік қурған түсында министрдің көмекшісі қызметін атқарған.

XVII ғасырдың 20 жылдарының екінші жартысынан бастап Кальдерон өз шығармашылығының басты кезеңіне жетеді де. философиялық драма негізгі жанрына айналады.

Бастапқыда драматург комедиялық пьесаларға деген қызығушылығын жоғалтпады. Біртіндеп оның қаламынан комедия жанрының түрі өзгере бастады, Оған мысал ретінде «Елес әйел» (1629) комедиясын келтіруге болады.

Кальдеронның философиялық ойларға толы тағы бір пьесасы - «Өмір дегеніміз тұз» (1632-1635) шығармасы. Кальдеронның ен тамаша шығармалары Сервантес. Лопе де Вега, Тирсо де Молина пьесаларымен қатар әлем репертуарына с-нді. Бұл пьесалар испан театрының «алтын ғасырының» улы да мәңгі тірі ескерткіштері болып қалды.

Қоғамның феодалдық негізінің жойылуы демократизацияға әкелді.

Жаңа драманы қалыптастырушылар демократиялық ортадан шыққандар болды. Олар тәуелсіэ кәсіби жазушылар. халық аудиториясына жақын қайратты ойшылдар болды. Оларды универстиеттік білімпаздар деп атады.

«Глобус» театры Лондонда 1599 - 1644 жылдары жумыс істеді, Ғимараттың алдында иығымен жерді көтерген Геркулестің мүсіні тұрғандықтан театр «Глобус» атанды. Глобусқа рим жазушысы Петронийдің «Бүкіл әлем ойнайды» деген сөзі жазылған болатын. Онда 1642 жылға дейін театрдың бас актері трагик Ричард Бербедж (1567 - 1619) жетекшілік еткен

«Лорд Камергердің қызметшілері» труппасы қызмет етті. Кейіннен труппаға Бербеджбен бірге Уильям Шекспир де басшылық жасады. «Глобуста» Шекспирдің және Қайта өркендеу дәуірінің басқа да туындыларының қойылуы - бұл театрды елдің мәдени өмірінің ең басты орталықтарының біріне айналдырды.

ШЕКСПИР (1564-1616)

Уильям Шекспир шығармашылығы-ағылшын және жалпы еуропалық театрдың қайта өрлеу дәуірінің қорытындысы және биік шыңы болды. Ол әлемдік мәдениеттің қол жеткізген бар жетістіктерін өэіне сіңірді.

Шекспир 37 пьесасымен қатар кептеген сонеттер, «Венера мен Адонис» (1593 жыл), «Лукреций» (1594 жыл) т.б. поэмалар жазды.

Шекспирдің шығармашылығы үш кезеңді қамтиды:

Бірінші кезең - 1590-1600 жылдар аралығындағы пьесалар оптимистік сарында болып келеді. Бұл кезде драматург адамдәрдың табиғи қайырымдылығына деген гуманистік сезім, жеке тулғаның еркін дамуы және жалпы үндестіктің салтанат құрәтынына сенімді көзқараста болды. Бұл кеэеңде комедия мен драмалық хроникалар жазылды. Комедияларында адамдардың бақытқа ұмтылу жолындағы кеэдесетін қиындықтармен күресі суреттеледі («Қателіктер комедиясы», «Асауға тусау». «Екі верондықтар». «Жазғы тундегі тұс», «Бұл сізге қалай унайды?», «Он екінші түн» т.б.). Шекспирдің Бұл пьесалары қуанышқа, күлкіге, әзіл-оспаққа және поэтикалық махаббатқа толы.

Шекспирдің саяси көзқарасы пьеса-хроникаларында айқын көрінеді. «VI Генрих», «III Ричард» т.б. пьеса-шежірелерінің негізгі идеясы - мемлекеттік бірліктің қажеттілігі. Уильям Шекспир пьесаларында дуние жузінде алғаш рет драматургияда саяси күресті мифтік емес, реәлистік әдіспен бейнеледі.

Шекспирдің бірінші атақты трагедиясының кейіпкерлері — жас Ромео мен Джульетта бірін-бірі жақсы көреді. Бірақ олардың махаббаты үлкен кедергіге - отбасыларының ертеден келе жатқан араздығына тіреледі. Ғасырлық нанымға, қанды әрі мағынасыз заңдарға қарсы куресу устінде Ромео мен Джульетта қаза табады.

Бұл жылдары ол бірқатар әлеуметтік-филссофиялық пьесалар жазды: «Гамлет», «Отелло», «Король Лир», «Макбет», «Антоний мен Клеопатра». «Афиналық Тимон». «Кориолан» т.б. Шекспир туындылары шындыққа қалтқысыз сенуді. өмірді суюді уәғыздайды.

Трагедия - ашу мен кайғы. қуанышты бір-бірімен қарама-қайшылықтә уштаушы. Трагедияның сюжеті қашанда курбан болған адамдар. әсіресе емірде жақсылықты жақтаушы қайырымды адамдардың қаза болуы - трагедиядағы шарт Осындай қатынаста Шекспир ез трэгедияларын жан-жақты аша білген. Шекпир трагедияларының ерекшелігі - тек бір сарынмен емес, бірнеше курделі тақырыптарды қамтуында.

Қайғыдан кезі ашылған гуманистер мен ренессанстық ұйлесімнің қулдырауы - Шекспир трагедияларында айқын көрінеді.

Шекспир шығармашылығының үшінші кезеңінде (1609 - 1612) бурынғысыиша зұлымдық пен адамгершіліктің күресін арқау ете отырып, тартысты көбіне үнамды қасиеттің иесіне мораль мен шындықты жеңдіру арқылы шешеді {«Перикл. «Цимбелин». «Қысқы ертегі», т.б.). Бұл льесаларында Шекспир ертегі әлемін. махаббатты, армандардың орындалуын бейнелейді, өмір қайшылықтарын қиял әлемінен іздеді.

Шекспирдің комедиялары ағылшын Қайта өрлеу дәуірінің ең оптимистік

кезеңінде дүниеге келіп. заманның ең жаксы жақтарын көрсетіп кетті.

«Асауға тұсауда» Шекспир «оқу комедиясы»» мен халықтық фарс тәжірибесіне сүйенеді. Ариостоның «Ауыстырып алынғәндар» комедиясынан Шекспирдің пьесасына ғашығының үйіне басқа кейіппен енген жігіттің оқиғзсы алынады (Люченцо мен Бьянканың желісі).

«Екі верондықтар» Шекспирдің бірінші романтикалық комедиясы. Бұл шығармадағы фарстық сахналар екінші планға тускен. «Екі верондықтардың» негізгі тақырыбы - жоғарғы сезімдердің романтикасы, шытырман оқиға.

Шекспир комедияларының ішіндегі ең поэтикалық сарынға толы шығармасы - «Дуалы түнгі думан». Мүнда ғажайып түрде нәзік лиризм, сиқырға толы қиял мен дөрекі-шмедиялық түрмыс қызықты байланысқан. Бұл шығарма Шекспирдің қуанышқа толы ең қызықты дуниесі болып келеді.

Романтикалық драмалар

Романтикалық драмалары жақсылыққә толы болса да, Шекспирдің комедиялары жарқын қуанышынан айырылған. Қияли, таңғажайып оқиғалардың артында дәуірдің шынайы драматизмі көрініп тұр. Сондықтан да, романтикалық драмаларының трагедиялардағы оқиға сарынын қайталап отьіруы да кездейсоқтық емес. «Қысқы ертегідегі» король Леонтты жиі Отелломен салыстырады. «Цимбелин» пьесасындағы жауыз Якимо Ягоға ұқсайды «Боран» шығармасындағы оқиғалардың бірі - монархты ағасының тақтан түсіруі - «Гамлеттің» сюжетін еске түсіреді.

Бірақ трагедияларда күйреуге әкелетін қақтығыстар романтикалық драмаларда жақсылықпен аяқталады.

Философиялық символдық «Боран» ертегісі - Шекспирдің ең мүлтіксіз үйлесімді дүниелерінің бірі.

Классицизм дәуіріндегі француз театры XVII ғасырдың екінші жартысында күллі Еуропа театр өнерінің көш басшысы болды,

Комедияда драматург замандастарының өмір салтын, тыныс-тіршілігін көрсете алса, ал трагедияда көбінесе корольдер, қолбасылар, ел билеушілер, қудайлар бейнеленетін. Трагедия оқиғаларын драматургтер мен жазушылар Эсхид Софокд Еврипид, Сенека сынды антикалық авторлардан немесе тарихи шежірелерден алатык

Классицизм эстетикасы «өмірді боямалап, әсірелеп, штермелеп бейнелеу устанымына негізделді. Тілдік шектеу бойынша трагедия көтеріңкі, поэтикалық тілмен, нақты өлең өлшемімен (александрлық өлең деп аталатын) жазылуы керек болды

КОРНЕЛЬ 1606-1684

Классицизм дәуірінің көрнекті өкілі, жаңа қаһармандық трагедияны жасаушы Пьер Корнель болды. Корнельдің 1636 жылы жазылған «Сид» трагедиясы француз театрының елеулі кезеңін бастады; классицистік трагедия жанры дуниеге келді.

Парижге қоныстанған Корнель әртүрлі комедиялар, трагикомедиялар жазып жүрді. Жас драматургтің

Пьер Корнель

1636 жылы Корнель «Сид» трагедиясын жазды. Туынды желісі

испан драматургі Гильен де Кастроның «Сидтің жастық

шағы» пьесасынан алынды. 1637 жылдардың қысқы маусымында Мзре театрының сахнасында трагедияның премьерасы болды.

1640 жылы Парижге «Гораций» және «Цинна» пьесаларын әкеледі. Екеуі де классицизмнің ережесіне сай, сезім мен пзрыз, жеке тулға мен қоғам арәсындагы тартысты көрсететін. Осылардан кейін «Полиевкт», «Помпей» трагедиялары мен «Өтірікші» (1643) комедиясы жазылады. Бұл пьесалар Корнельді Францияның бірінші драматургі болып саналуына эсер етеді. Ал Корнельдің туындылары қойылған Маре театры керермендер арасында аса танымал болды.

«Сидтің» Академия талқысына түсуі Корнельдің осыдан кейінгі шығармашылығына едәуір ықпалын тигізді. Оның «Горацилер» трагедиясы классицистік қағиданың барлық ережелеріне сай жазылды.

РАСИН 1639-1699

Классицистік трагедия жанры дамуының екінші кезеңі Жан Расиннің есімімен байланысты. Ол бұл жанрды терең этикалық мәселелермен және кейіпкерлерді психологиялық нәзіктікпен сипаттап, суреттеумен байытты.

Расин «Андромаха» (1667) трагедиясын жазды, мұнда ол мінез-құлықтарды айқын бейнелей білетін, қоғамдық ой-сананы терең, жан-жақты аша алатын суреткер ретінде қалыптасқанын байқатты.

Трагедияны 1667 жылы қараша айында «Бургунд отелінде» көрсетті. Залдағы көрерменнің көпшілік көзіне жас алып, ду қол шапалақтарымен қоштап отырды. Күллі Париж «Андромаханы» керуге құлшынды. «Ол «Сид» сияқты соншама көп шу шығарды, - деп жазады замандасы. - Ас пісіруші, көшір, ат бапкері, тіпті, су тасушыға дейін «Андромаханы» талқылауды жөн көрді».

Расин зұлымдықтың негізгі бастауын қоғамда орын алған менменшілдік құштарлықтардан көреді және жақсы адамдар оларға төтеп бере алмайды деп есептеді. Ақын мұндай ойларын «Береник» (1670), «Баязет» (1672). «Митридат» (1673) трагедияларында жалғастырды, пьесалардағы кейіпкерлердің ішкі жан-дүниесінің тереңдігі, жан-жақтылығы және жоғарғы поэтикалық құрылымымен айрықша көзге түседі.

МОЛЬЕР 1622-1673

Мольер - француз ұлттық комедиясының атасы. Театр тарихында Мольердің есімі комедияның ұлы реформаторы ретінде қалды Ол комедия жанрын терең қоғамдық мағынамен толықтырып, сатиралық бағыт берді және жарқын театрлық пішінін қосты.

Мольердің келесі туындысы - «Сганарель, немесе жалған ашына» (1660) фарсынан бейненің психологиялық мінездемесінің жан-жақты тереңдей түскенін. мінездер комедиясына қарай бет бұрғанын байқауға болады.

Мольердің атын күллі әлемге паш еткен оның «Тартюф» комедиясы еді, Ол 1664 жылы жазылғанымен үлкен сахнаға тек бес жылдан (1669) кейін ғана шығуға мүмкіндік алды.

1666 жылы Мольер «Мизантроп» атты комедиясын аяқтайды. Мунда драматург дүниетәнымының азаматтық негіздерін толықтай көрсетеді.

XVIII ғасырда тарихта жаңа дәуір - Ағартушылық дәуірі басталды. Бұл уақытта феодализмге қарсы күрес экономикада, саясатта, мәдениетте жаппай жүрді. Ағартушылық алдындағы комедияның көшбасшысы Уильям Конгрив (1670-1729). Ол өзінің алғашқы «Кәрі бойдақ» (1692) комедиясымен белгілі жаэушылар қатарына қосылды. Ең үздік ағылшын комедияларының қатарына оның «Қосжанды» (1653), «Махаббаттан соң махаббат» (1695). «Зайырлы өмірге жолдар» (1700) пьесалары жатқызылады. Әсіресе «Махаббаттан соң махаббат» комедиясының сахналық тағдыры табысты болды. Бұл Англияда қазіргі күндері де қойылып жүр.

«Көңілді комедия» мектебі XVIII ғасырдағы ағылшынның ірі драматургі Ричард Бринспи Шериданның (1751-1816) келуіне жол ашты. 24 жасында ол өзінің алғашқы комедиясы «Бақталастарды» (1775) қойды. Оның соңынан «Дуэнья» балладалық операсын және «Киелі Патрик күні немесе ибалы лейтенант». «Өсекшілер мектебі» (1777), 1779 жылы соңғы комедиясы «Сыншы» пьесасы жазылды. Шеридан -комедиографтың шығармашылығы бес жылға толар -толмас уақытты қамтиды. Тек 20 жыл өткен соң «Писсарро» (1799) трагедиясын жазды.

XVIII ғасырдағы француз тарихы осы елде болған төңкерістің нәтижесінде пісіп жетілді Үшінші дәрежелі бұқара халық пен француз қоғамының жоғарғы сатысындағы феодалдардың арасында қақтығыстар он жылдықтан келесі он жылдыққа дейін созылып күшейіп отырды. Осы жылдары бостандық туралы идеялар кеңінен тарай бастады.

Франсуа Мари Аруз кейіннен Вольтер деген жасырын атты қабылдаған ол «дворян мантиясынан» шыққан. Оның әкесі жағынан ата-бабасы бай буржуа болған, сондықтан да оларды осылай атаған.

Вольтер Бастилияда өзінің бірінші трагедиясы «Эдипті» (1718) аяқтайды.

Вольтердің жазғандарының ішінде жеңіске ие болған трагедиялары «Заира» және «Магомет».

«Заира» - бұл Отеллоның ағартушылық және классицистік түсіндірмесі. Вольтер өзінің бастауынан қанша алыс кетсе де Шекспирдің әсері бары сезсіз.

Вольтердің ағартушылық ойлары «Фанатизм немесе Магомет пайғамбар» трагедиясында анықталады. Бұл пьеса 1739 жылы жазылды.

Вольтер барлық әдеби жанрда жұмыс істеді, сөйтсе де өэін драматургпін деп есептеді. Ол елу терт драмалық шығарма онын ішінде трагедия, комедия, либретто т.с.с. бар. Осы санның ішінен тек он үш трагедиясы үшін «нағыз трагедия драматургі» деген лауазымға ие болды. «Эдип» трагедиясынан бастап ол театр үшін жұмыс істей бастады және алпыс жыл өткен соң «Ирена» (1778) трагедиясының алтыншы қойылымында Вольтерді ағартушылық пен театрға сіңірген еңбегін бағалап лавр жапырағынан жасалған венок тақты.

ДИДРО (1713-1784) драматургиясы

Дидроның үлкен өмір шындығының өзгешелігімен ерекшелентен пьесасы «Отағасы» (1758). Мұнда да рахымдылық жеңеді. Әкесі баласының теңі болмаса да, оның үйленуіне ешбір ішкі қарсылықсыз рұқсат береді. Буржуазиялық пайдакүнемдікке адами ізгіліктері қарсы шығады. Алайда пайдакүнем ол емес, тіпті буржуа Орбессон да емес. феодалдық мемлекетте өсіп тәрбиеленген және өзінің пасық жоспарларын соған сүйеніп жасайтын оның балдызы командор Овил болып шығады. «Асыранды ул» пьесасын ары қарай «Асыранды бала әңгімесі» трактаты, ал «Отағасы» пьесасын - «Драмалық поэзия женінде ой-толғаулары» жалғастырды.

Дидронын, тікелей жолын қуушы XVIII ғасырдың ірі француз комедиографы Бомарше болды. Оның ертеректегі «Евгения» (1767) және «Екі дос» (1770) пьесалары Дидроның тәсілімен жазылды. Рақымдылық нәпсіні, жақсылық зұлымдықты жеңеді.

Алайда автор ретіндегі нағыз жетістікке Бомарше өзінің көңілді комедиялары «Севильдік шаштаразшы» мен «Фигароның үйленуі» атты жаңа шығармаларымен қол жеткізді.

Бомаршенің атақты кейіпкері алғаш рет «Севильдік шаштаразшыда» пайда болды.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

12апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

Тақырыбы: «Дель арте» комедиясы және Гольдони, Гоцци драматургиясы. Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.) Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.) Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.) Ағарту дәуірінің театры. (XVIII ғғ.)

Дәріс мазмұны: «Дель арте» комедиясы құрылғаннан кейін екі ғасыр бойыИталияның драмалық театрының тарихында ешбір жаңалық болған жоқ.

Ағартушылық идеалогиясы барған сайын дамып елдің рухани дүниесін жаулап алды және бұған дейін қалыптасып қалған көэқарастарды ысыра бастады. Театр айналасында әдет-ғурыптар комедиясын құру негізгі мақсат етіп қойылды, Бұл арада өмірге деген ағартушылық көэқарасты қорғай отырып, италия көрермендерінің әдетінше айшықты қойылымды сақтап қалды. Біз білетін маска театрының актерлері суырыпсалмалықты және өз сөзін өзі ойлап табумен шектелген болатын. Олар әдеби мәтінді жаттауды қарастырмаған еді. Актерлер үнемі бір масканы киіп бір кейіпкерді ойнағандықтан, әртүрлі бейнелер жасау қиынға соқты. Театр өнеріне езгерістер қажет болды.

1750 жылы «Комедиялық театр» атты пьесасында драматургия мен сахналық өнерге деген көзқарасын білдірді Мұндай пьесаларға «Кофехана». «Жаңа пәтер» (1760), «Кьоджиндік айтысулар» (1762). «Желпуіш» (1763) және басқалары жатқызылады. Әсіресе «Кьоджиндік айтысулар» ерекше көңілді комедия. Онда балықшылардың тұрмысы қызьіқ суреттелген.

«Екі қожайынға бір қызметші» (сценариі 1745. мәтіні - 1749) пьесасында Труфальдино бейнесі арқылы дель арте комедиясының күрделі кейіпкерлерін сомдаған. Гольдонидің «Трактирші әйел» (1753) пьесасындағы Мирандолинаның аты әлемге жайылды. «Есерсоқтар» комедиясында әпербақандық қылықтар сынға алынған. Оның әрбір кейіпкері өзінің жеке тұлға екенін ұмытпай еске салып отырады.

Гоцци (1720-1806) драматургиясы

Карло Гоцци кедейленген графтық титулы бар отбасында дүниеге келген. Жиырма жасында әскери қызметке алынған. 1744 жылы Венецияға оралады. Жастайынан поэзиямен. театрмен әуестенген. Поэзияны, ертегілерді және «Италияның мақтанышы» болып табылатын комедия дель артені жақсы көрген.

Гоцци моральдің негізі - сенім деген. Оның «Үш апельсинге деген сүйіспеншілігі» фьябы (театрва арналәан ертегі) Антонио Сакки труппасының ойнауымен сәтті қойылды. Бес жылдың ішінде фьяб жанрында он пьеса жазды. «Үш апельсинге деген сүйіспеншілік». «Қарға» (1761), «Король - марал», осы жылы - «Турандот», «Әйел - жылан» (1762). «Зобейда» (1763), «Бақытты қайыршылар», «Көк құбыжық» (1764), «Жасыл торғай», «Дзеим жындардың королі» (1765), Бұдан басқа испан тәсіліндегі «Сулық пен семсер комедиялары» бойынша жиырма үш пьеса жазған, олар бірақ фьябтарындай табысты болмады..

Ертедегі неміс ағартушылық классицизмнің өкілі Каролина Нейбер {1692-1760)

Германиядағы Ағартушылықтың көрнекті өкілі Готгапьд Эфраим Лессинг К.Нейбер театрымен араласып тұрды. Бұл театрда 1747-1748 жылдары классицистік тәсілмен жазған жеті пьесасының үшеуі қойылды.

Лессинг саксондық Каменц қаласында пастордың отбасында дуниеге келген.

"Мисс Сэра Сампсонды" драматург ағылшын үлгілеріне, соның ішінде Лиллоның "Лондондық көпес" пьесасына ұқсатып жазды. Лессингті адам сезімдері туралы айта алу мүмкіндігі қызықтырды,

«Минна фон Барнхельм, немесе солдат бақыты» (1767) комедиясында Лессинг қаһармандарын Германиядан әскери ортадан табады.

1772 жылы Лессинг он бес жыл бұрын ойластырған «Эмилия Галотти» трагедиясын аяқтаған соң соңғы пьесасы - «Данышпан Натанды» (1779) жазады.

Гёте Страсбургте атақты «Гёц фон Берлихинген» (1773) атты алғашқы пьесасын жазды. Бұл бүкіл халық өміріне арналған немістің бірінші тарихи драмасы болды және ол жаңа әдебиеттің қалыптасуында үлкен роль атқарды. Пьесадағы тартыс отбасылық-тұрмысқа емес, әлеуметтік-саяси мәселелерді көтерді.

Гётенің кейін жазылған драмалық туындылары - «Клавихо» (1774, оқиғасы Бомаршенің «Мемуарларымен» байланысты), Джонатан Свифттін, өмірбаянынан алынған эпизодтарға негізделген «Стелла» трагедиясы( 1776) және «Сезімталдықтың салтанат құруы» (1777) атты комедиялық қалжыңы жазылды.

Гётенің «Фауст» пьесасын оның шығармашылығының белгілі бір кезеңіне жатқызу қиын. Гёте «Фаустқа» бүкіл өмірін арнаған. «Дауыл мен шабуыл» кезеңінде-ақ «Фаусты» жазу туралы ой келіп, 1790 жылы бірінші бөлімнен үзінді жарияланған уақытпен екінші бөлімнін (1832) аралығында қырық екі жыл өткен.

Шиллер (1759-1805) драматургиясы

Германияда Ағартушылық дәуірде драматургиялық қабілеті Гётемен деңгейлес Иоганн Кристофор Фридрих Шиллер болған. Оның ата-тегі (әкесі жағынан да, шешесі жағынан да) наубайшылар болды, бірақ әкесі шіркеу шаштаразынан "хирургиялық өнерді оқып жастык, өмірін фельдшер ретінде әскери жорықтарда өткізеді.

"Қарақшыларды" жазуды Шиллер Академияда оқып жүргенде бастады. Жазылып болған сахналарды ол түнгі уақыттарда жолдастарына сабақ ретінде оқып беретін. Олардың мінез-құлықтары пьесаның кейбір кейіпкерлеріне негіз болды. Шиллер 1781 жылы шекарамен көршілес герцогтық Мангеймге қупия түрде өтіп. сол жердің театрына пьесасын ұсынды. 1782 жылы қаңтарда болған премьера Шиллердің салтанатты мерекесіне айналды.

Шиллердің абақтыда бастап жазған "Фиеско қастандығы" мен "Зұлымдық пен махаббаты" (бірінші нұсқада "Луиза Миллер") Карл Евгенийдің қуғынына түспей тұрғанда-ақ қойылған болатын. 1784 жылдың 11 қаңтарында орташа табыспен "Фиеско қастандығы", сол жылдың 15 сәуірінде "Зулымдық пен махаббат" көрсетілді,

Шиллердің ағартушы-реалист ретіндегі үлкен жетістігі - "Мария Стюарт" трагедиясы (1800). Мұнда неміс драмасының жаңа ғасыр алдындағы керемет табысы байқалады. Шиллер "Мария Стюартты" аналитикалық (талдау) драма деп атады. Автор оқиғаның барлық желісін көрсетпейді, тек олардың нәтижесіне талдау жасайды. Пьеса оқиғаның шексіз шарықтау шегін бейнелейді. Мұндай шығарманың үлгісі "Эдип патша" деп шешті драматург. Ол бірақ Софокл трагедиясының сыртқы формасын дәлме-дәл беруді көздемеді, антикамен әуестену оған психологиялық трагедияның жаңа түрін жасауға көмектесті.

XIX ғасырда қоғамдық өмір мен мәдениеттің барлық салалары өркендеп, биік шыңға көтерілді. Өмірге болашақта дүниежүзілік аренада классик атанатын суретшілер келді. «Франция 1789 жылдан бастап бүкіл Еуропаның тарихында үлкен роль атқарды», - деп Энгельс бекер айтпаған.

Төңкерістік классицизмнің асқар шыңында Мари-Жозеф Шенье (1764 - 1811) тұрды. Оның «IX, Карл немесе корольдерге сабақ» атты трагедиясы театр тарихында маңызды орын алды. Пьесаның публицистикалық күшін Дантон «Егер «Фигаро» дворяндықты өлтірсе, онда «IX Карл» корольдік билікті өлтіреді» - деп дәл анықтап берді. Шенье трагедиясы — корольдік өкіметке көрсетілген айыптау актісі болды. Король керөрмен алдына кісі өлтіруші және жауыз ретінде көрсетілді.

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы француз мелодрамасы

Напалеон тағынан құлап 1848 жылы Екінші республиканың орнауына дейінгі ширек ғасырдан астам уақыт бойы Франция қарқынды саяси өмір сүрді. Антифеодалдық жағдайды сынау, кейде ашық, кейде жасырын түрде шыға бастады. Баспасөз бетінде әдеби сын, керкем әдебиет шығармаларында, тарихи деректерде сонымен қатар театрда бой көрсетті.

Төңкерістен кейінгі мелодрама жанрын қалыптастырушы және осы жанрдың «классиктерінің» бірі Гильбер де Пиксерекур (1773—1844) болды. Оның пьесалары халықты өзінің атымен-ақ тартып қызықтырды: «Виктор немесе Орман сәбиі» (1797), «Селина немесе құпия сәби» (1800), «Үш бетті адам туралы» (1801) және т.б. Бұл пьесалар керерменді - таңғажайып оқиғасымен және сахналық эффектілерімен таңқалдырды. Пиксерекур пьесалары гуманистік және демократиялық тенденциялардан алыс емес еді.

Гюго (1802-1885) драматургиясы

Романтикалық театрдың ең ірі драматург-романтигі әрі теоретигі - Виктор Гюго болды. Ол нәполеондық әскер генералының отбасында дүниеге келгек Жазушының анасы монархист көзқарастарды берік устаған бай буржуазиялық отбасынан еді. Гюгоның ерте әдеби тәжірибелері монархист пен классик ретінде әтын шығарды. Бірақ төңкеріс алдындағы Францияның саяси атмосферасы Гюгоның идеялық-эстетикалық көзқарасын жеңіп. романтикалық қозғәлысты жақтәп, кейін — прогресшід демократиялық романтизмнің басшысы болды.

Егер Гюгоның жас шағында жарияланбаған трагедияларын есепке алмасақ. драматургиясының басы деп «Кромвель» (1827) романтикалық драмасын айтуға болады. Ол бұл драманың алғысөзінде классицизмге және оның эстетикалық заңдарына қарсы екенін бүкпесіз айтты.

«Кромвель» сахнаға шығарылмады. Композицияның әлжуаздығы, көп сахналылық пен әрекетсіздік Гюго шығармасының сахнаға шығуына кедергі болды. Гюго «Марион Делорм» (1829) атты келесі пьесасында романтизмнің идеялық-шығармашылық принциптерін керемет іске асырды. Бұл драмада Гюго алғаш рет «төменгі» тектен шыққан романтикалық бейнені ақсүйектік қоғамға қарама-қарсы қойған.

«Эрнани» драмасы 1830 жылы «Комеди Франсез» театрында қойылды. Ол француз сахнасында романтизм драмасының бекітілгенін паш етті.

Романтикалық драманың күрескері Гюгоның ең жақын серіктесі. мушкетерлер туралы белгілі трилогия мен «Граф Монте-Кристо» романының авторы Александр Дюма. Ол 20 жылдардың соңы мен 30 жылдардың басында романтикалық қозғалыстың ең белсенді қатысушыларының бірі болды.

Дюманың әдеби мұрасынан маңызды орынды драматургия алады. Ол барлығы алпыс алты пьеса жаэды, оның көбісі 30-40-жылдардың еншісіне жатады. Дюмаға өдеби және театрлық табысты- 1829жылы «Одеон» театрында қойылған «III Генрих және оның ауласы» атты бірінші пьесасы әкелді. Одан кейін оның «Антонии» (1831), «Нель мұнарасы» (1832), «Кин немесе Данышпандық пен оңбағандық» (1836) және тағы басқа пьесалары танымал болды.

Дюманың пьесалары - романтикалық драманың кәдімгі үлгілері болды.

1847 жыл «Марго ханшайым» спектаклімен Дюма өзі құрған «Тарихи театрын» ашты. Оның сахнасында Францияның ұлттық тарихи оқиғаларын көрсету жоспарланған болатын. Театр ұзақ өмір сүрмесе де (ол 1849 жылы жабылып қалды), ол Париж Бульварлы театрларының тарихында белгілі орын алды. Жылдар өткен сайын Дюма драматургиясынан прогресшіл тенденциялар кете бастайды. 1848 жылдың қазанында Дюма өз «Тарихи театрының» сахнасында А.Макемен бірге жазылған «Каталина» пьесасын қойды.

театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

30 жылдарда жазылған Мюссе пьесалары («Венециялық түн», «Марианнаның баптары». «Фантазио») жаңа үлгіде ұсынылған романтикалық комедиялардың керемет үлгілері болды. Мысалы, «Венециялық түн» (1830) пьесаның соңы дәстүрлі махаббатқа қызғаншақтыққа және өлімдерге толы қанды драманы алдын ала болжайды.

«Махаббатпен әэілдеспейді» пьесасындағы оқиғалар маңызды емес, бірақ кейіпкерлердің психологиялық әсерленгіштігі олардың рухани дуниесін ашып береді.

Мюссенің әлеуметтік пессимизмі «Лорензаччо» (1834) драмасында айқын көрініс тапқан. Бұл драмада Мюссенің көтеріліс жолымен тарихты өзгерту жөніндегі трагедиялық әрекеттер туралы ойлары тоғысқан.

30-40 жылдардағы француз драмасының реалистік бағыты Францияның ұлы романистерінің бірі Оноре де Бальзактың драматургиясында ерекше толысқан күшпен көрінді.

7. 
   Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар.
   

Театр өнерінің спецификалық ерекшеліктері.

Грецияда туған поэзияның негізгі түрлері - эпос, лирика және драма туралы . Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы. Афина бүкіл Грецияның мәдени орталығы ретінде. Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.
2 апта

СОӨЖ мазмұны:

Эсхил (525 – 456 б.э.д.),

Софокл (шамамен б.э.д. 497 - 406)

Еврипид (б.э.д. 480-406 жж.)

Әдебиеттер:

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

Әдебиеттер:

3Тақырып Рим республикасының театры

Менандрдың «Аралық сот» комедиясының мазмұны. 2. Теренций.Трагик Сененаның шығармалары.

Комедиялары мазмұнында нетуралы баяндалған.

Әдебиеттер:

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Б.д.д. 111-11 ғасырларда ең атақты рим трагиктері Энний (б.д.д. 239-169 ж.ж.), Пакувий (б.д.д. шамамен 220-130 ж.ж.), Акций (б.д.д. шамамен 170-85 ж.ж.) шығармашылығы.

Әдебиеттік драманың пайда болуы.

Плавт. Теренций шығармалары.

Әдебиеттер:

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой

Ежелгі Грек театрының халықтық бастаулары. Грек мифологиясы. Афин теартрының құрылысы. Актер өнерінің ерекшеліктері. (хор, маскалар, т.б.) Дионис құдайының құрметіне арналған мерекелер және грек драмасының пайда болуы.

Ежелгі Грек театрының халықтық бастаулары. Грек мифологиясы. Афин теартрының құрылысы. Актер өнерінің ерекшеліктері. (хор, маскалар, т.б.) Дионис құдайының құрметіне арналған мерекелер және грек драмасының пайда болуы.
5 апта

СОӨЖ мазмұны:

Мистерия – орта ғасыр театрының негізгі жанры.

Миракль – әулиелер жөніндегі аңыздардың драматизациясы.

Фарс жанрында жазлған шығ армалар сипаттамасы

Әдебиеттер:

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Буффонада жанры туралы.

Әдебиеттер:

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного теа. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц.в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.
7 апта

СОӨЖ мазмұны:

Мигель Сервантес (1547-1616) және оның «Нурмансия» (1588) трагедиясы.

Сервантес интермедиялары.

Лопе де Вега (1562-1635) шығармашылығы.

Кальдеронның сүйікті жанры ауто туралы. (Ауто - пролог пен интермедиямен жандандырылып, би-әндермен аяқталатын бір актілі пьесалар).

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского т, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Театральная энц в5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Англияның ірі актеры Ричард Бербедж (1567-1619)

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного теат. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.
9 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

СОӨЖ мазмұны:

Пьер Корнель (1606-1684) классицизмінің батырлық трагедиясының негізін салушы. Оның «Сид» (1636) трагедиясы.

Жан Расин (1639-1699) және оның «Федро» (1677) трагедиясы.

Әдебиеттер:

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

1961 - 1967.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Театральная энц. в 5 томах. Т.1-5. (Гл ред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:

1.4.Сабақ мазмұны мен кестесі.

1 апта

Кредит сағат №

Дәріс №1

Тақырыбы: Кіріспе
Дәрістің мазмұны:
10 апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

СОӨЖ мазмұны:

Ағартушылық дәуірінің драматургиясыныө негізгі тақырыптары..

Шериданның «Өсекшілер мектебі» комедиясының идеялық бағыты.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
11апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

СОӨЖ мазмұны:

Вольтердің трагедиялары «Заира» және «Магомет».

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Гоцци мен Гольдони арақатынасы, олардың шығармашылық бәсекелестігі.

Гоццидің «Турандот» комедиясының образдары мен идеялық – мазмұндық ерекшеліктері.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
13апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

СОӨЖ мазмұны:

Шиллердің ағартушы-реалист ретіндегі үлкен жетістігі - "Мария Стюарт" трагедиясы (1800).

Лессингтың "Мисс Сэра Сампсонды" пьесасының идеясы.

Гётенің «Фауст» пьесасы.

Әдебиеттер:

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.
Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.
14апта Ағылшын гуманизмінің өзіндік бейнесі. XVI ғ. ағылшын театрының дамуы. Ағылшын кәсіпқой театрының қалыптасуы. Глобус театры және Шекспир. Ричард Бербедж (1567-1619) қайта өрлей дәуіріндегі Англияның ірі актеры.

СОӨЖ мазмұны:

Романтикалық театрдың ең ірі драматург-романтигі әрі теоретигі - Виктор Гюгоның театр өнеріне қосқан үлесі.

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы француз мелодрамасын жазушы драматургтар.

Дюманың пьесалары «Антонии» ,«Марго ханшайым», «Нель мұнарасы» туралы деректер жинау.

Әдебиеттер:

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного т. (Под ред Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Фредерик-Леметр актерлер - П.Бокаж және М.Дорвальмен бірлесе отырып сахналық өнер реформасын жасаушы.

Мюссе «Венециялық түн» пьесасының идеялық маңызы.

Оноре де Бальзактың драматургиясы.

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Аникст А.А. Театр эпохи Шекспира. М., 1965.

Античная литература. (Под ред. А.А.Тахо-Годи). М.. 1980.

Бартошевич А.В. Шекспир. Англия. XX век. М., 1994.

Берковский Н.Я. Романтизм в Германий. М.. 1973.

Бояджиев Г.Н. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973.

Бушуева С. Полвека итальянского театра. (1880-1930). П., 1978.

Великобритания: драматургия и театр. М._г 1992.

Гасснер Дж. Форма и идея в современном театре. М., 1959.

Гвоздев А.А. Западно-Европейский театр. На рубеже 19 и 20 столетия. Л., 1939,

Головня В.В. История античного театра. М., 1972.

Гражданская З.Г. От Шекспира до Шоу. М.. 1992.

Гринцер П.А. Ехаса. М.. 1979

Гришелева Л.Д. Театр современной Японии. М., 1977.

Данилин Ю. Парижская коммуна и французский театр. М., 1963.

Дживелегов А.К Итальянская народная комедия. М., 1962.

История зарубежного театра. Т.І. М. 1971. (под. Ред. ПН. Бояджиева).

История зарубежного театра. (Под редакцией Г.Бояджиева, А.Г.Образцовой). М., 1981.

История Западноевропейского театра, (под.ред. С.Мокульского). Т.1. - М., 1956.

Кагарпицкий Ю.М. Театр на века. Театр эпохи просвещения: тенденции и традиции. М., 1987.

Киоко Сато. Современный драматический театр Японии. М.. 1973.

Классическая драма древней Индии, Л.. 1984.

Комеди Францез. Л.,1980.

Куликова И.С. Что такое театр абсурда? М., 1967.

Кун Н.А. Ежелгі Греция мифтері мен аңыздары. А., 1979 г.

Неуетроев В. Литература скандинавских стран (1870- 1970). М , 1980

Обрацова А. Синтез искусств и Английская сцена на рубеже XIX - XX веков. М.. 1984.

Ступников И. Английский театр. Конец XVII - начало XVIII вв. М., 1986.

Театр и драматургия Японии. М._г 1965.

Театральная энциклопедия в пяти томах. Т.1-5. (Глред.С.С.Мокульский). М.. 1961 - 1967.

Тройский И.М. История античной литературы. П., 1957.

Финкельштейн Е. Картель четырех. Л.-М., 1974.

Эрман В.Г. Драматургия и театр Индии. М., 1961.

Ярхо В.Н. Драматургия Эсхила и некоторые проблемы древнегреческой трагедии. М., 197В

Ярхо В.Н. Древнегреческая литература. Комедия. М., 2002.

Ярхо В.Н. Семь дней в афинском театре Диониса. М., 2004.

Граник Г.Г. Концевая Л.А. Драматурги.Драматургия.Театр. М., 1999.

Рудницкий К. Л. Проза и сцена М.,1981
10. Оқу, өндірістік және дипломалды сараманды өткізу оқу жоспарында қарастырылмаған.
11. Студенттің оқу жетістіктерін бақылау және бағалау материалдары (бақылау тапсырмалары, тесттік тапсырма, өзін-өзі даярлау сұрақтар тізімі, емтихандық билеттер және т.б.)

- білімді бағалау схемасы

- білімді бағалау саясаты
Білімді бағалау жөніндегі мәлімет

Білім бағалау мәліметінде білім бағалау шкаласы, критериясы, жұмыс түрлерінің тізімі және осы жұмыстарды орындау талаптары беріледі.

Әдетте силлабуста келесі мәліметтер көрсетіледі:

• 
  барлық жұмыс түрлерін бағалау ережесі (максималды балл, айыптық және көтермелеу балдары);
  
• 
  қорытынды (емтихан) бағасын қою критериялары және аппеляция ережесі;
  
• 
  сабаққа кешігу, сабақты қалдыру, дәрісханадағы тәртіп, жұмысты кеш тапсыру, емтиханға қатыспау т.б. мәселелер.
  

«Білімді бағалау схемасы»

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 60% құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші - 40%).

Пән бойынша қорытынды емтихан бағасы аралық бақылаулар және қорытынды аттестациялаудың максималды көрсеткіштер сомасы ретінде анықталады.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)

Бағалау саясаты

Бағалау саясаты келесі принциптерге негізделу керек: шынайлық, әділдік, айқындылық, икемділік, жоғары дифференциация.

Қорытынды бағалауға рейтингтік бақылау және емтихан кіреді.

Ќорытынды бағалау мен рейтингті бақылау

• 
  Семестрдің 7(8) аптасында (1-7 апта нәтижесі бойынша) және 15 аптада (8-15 апта нәтижесі бойынша) оқытушы 100 балдық шкала бойынша рейтингті бақылау нәтижелерін шығарады және оқытушы өткізген рейтингке қойылатын баға, ағымды, рубеждік бақылау балдарының сомасын көрсетеді.
  
• 
  Қорытынды баға мына формула бойынша есептеледі
  

P1 - бірінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

P2 - екінші рейтингті бағалаудың цифрлік эквиваленті

Е – емтихандағы бағалаудың цифрлік эквиваленті

Яғни 30% (1 рейтинг) + 30% (2 рейтинг) + 40% (емтихан).

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.

Театр өнерінің дамуындағы негізгі этаптары: антикалық театр, орта ғасырлар театры, қайта өрлеу, ағарту дәуірлеріндегі театр, жаңа кезең театры.

Ежелгі грекия драматургиясы.

Ежелгі Рим спорттық ойындары (гладиаторлар шайқасы, гимнастардың дөңгелек арбамен жарысы.)

Орта ғасыр театрының негізгі жанрлары.

Орта ғасыр драматургиясы.

Сервантес «Алтын ғасыр» драматургиясы.

Шекспир – қайта өрлеу дәуірінің ұлы драматургі.

Жан–Батист Мольер – ұлттық француз комедиясының негізін қалаушы.

Шиллер драматургиясы.

Бомарше драматургиясы.

Вольтер драматургиясы.

Дюма драматургиясы.

Шеридан драматургиясы.

Гоцци драматургиясы.

Гольдони драматургиясы.XVIII ғ. Англия сахна өнері

Сентимитальды -дидактикалық комедиясы мен буржуазиялық драмасының дамуы.