1-дәріс Кіріспе. Квалиметрияның пайда болу тарихы. Квалиметрияның практикалық есептері. Басқа пәндермен өзара байланысы Қарастырылатын сұрақтар

1. Фомин В.М. Квалиметрия. Управление качеством. Сертификация. Курс лекций. – М.: ЭКМОС, 2000 – 320 с.

2. Кириллов В.И. Квалиметрия и системный анализ: учебник/В.И. Кириллов.-М. : ИНФРА, 2012,-440с.

3. Федюкин З.К., Дурнев В.Д., Лебедев В.Г. Методы оценки и управление качеством промышленной продукции: Учебник. – М.: Филинъ, 2000. – 328 с.

1. Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасының неше типі болады?

2. Өнімнің қасиеттерін органолептикалық бағалағанда қолданылатын градация межелігі (шкаласы).

3. Бірнеше сарапшылар қатысқанда баллдардан салмақтылық коэффициенттерге өту.

Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын таңдау кезінде анықталады:

- біртекті өнімнің тобы және оған кіретін топшалар мен түрлері;

- сапа көрсеткіштері тобының номенклатурасы;

- топтар мен топшалардың сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы.

Негізгі сапа көрсеткіштерінің өнімнің класстары және топтары

бойынша қолданылуы

Өнімнің сапа көрсеткіштері	Бірінші класс өнімдері (Қолдану процесінде шығындалатын)				Екінші класс өнімдері (Ресурс шығыны жүреді)
	1-ші топ (Шикізат және табиғи отын)	2-ші топ (Шығындық материал дар мен ресурстар (өнімдер)	3-ші топ (Шығын дық бұйым дар)	4-ші топ (Жөндеуге келмейтін бұйымдар)		5-ші топ (Жөндеуге келетін бұйымдар)
Тағайындалуы	+	+	+	+		+
Тиімділігі	+	+	+	+		+
Сенімділігі: -тоқтаусыздығы	-	-	-	+		+
- ұзақ мерзімділігі	-	-	-	+		+
- жөндеуге жарамдылығы	-	+	+	-		+
- сақталғыштығы	+	+	+	+		+
Эргономикалық	-	+	+	+		+
Эстетикалық	-	+	+	+		+
Технологиялылық	+	+	+	+		+
Тасымалдаушылық	+	+	+	+		+
Стандарттау және уни-фикациялау	-	-	+	+		+
Патенттік-құқықтық	-	+	+	+		+
Экологиялық	+	+	+	+		+
қауіпсіздік	+	+	+	+		+

Ескерту:

« - »- қолданылмауы.

Өнімнің 2-ші және 3-ші топтары үшін жөндеуге жарамдылығы көрсеткіштің орнына қалпына келу көрсеткіші қолданылады.
Салмақтылық коэффициенттерді анықтау

Өнімнің әртүрлі сапа көрсеткіштерінің салмақтылығын анықтау қажеттілігі оның сапасын салыстырмалы бағалауды жүзеге асыру үшін және орта өлшемді көрсеткіш әдісі қолдану кезінде көрсеткіштердің шектеулі жиынтығын таңдау кезінде қажетті болады. Бұлардан бірінші тапсырма өнім көрсеткіштерінің номенклатурасының анықтау тапсырмасы, бұл үш түрінен тұруы мүмкін.

Бірінші түрі - бастапқы берілген тізімінен қандай да бір (алдын ала белгісіз) кейбір таңдалған маңызды көрсеткіштердің саны.

Екінші түрі – маңызды (жүзеге асырылған) көрсеткіштер тізімін қалыптастыру (таза беттен).

Үшінші түрі - берілген тізімнен біршама “салмақты” көрсеткіштердің белгілі санын таңдау (олардың бекітілген мөлшері кезінде).

Сараптамалау әдісінен салмақтық коэффициентін анықтау үшін құрамына біліктілігі жоғары мамандар мен бұйымдардың авторлары кіретін әртүрлі сараптаушы комиссиялар құрылады. Сараптаушы комиссия қабылданған әдістемесінің сұранысына байланысты шешім қабылдайды.

Сонымен қатар нақты нәтиже алу үшін субъективтілікті азайтатын шаралар орындау керек. Осы мақсатта, әдетте, сұраудың бірнеше түрлері жүреді. Мысалы, бірінші сарапшылар бір - біріне тәуелсіз салмақтылық коэффициент мәндерін қояды, сонан – соң жалпы таңдау жасау жүреді де сарапшылар тағы да бір–біріне тәуелсіз мәндерін ұсынады.

Жүретін турлар саны жеке сарапшылардың ойына байланысты және жалпы комиссия күрделелігіне байланысты әдетте нақты жауап 2 – 3 турдан соң қабылданады.

Сарапшылар сапаны көрсеткіш коэффициентерін балл түрінде анықтайды.

1, 2, 3 бағандар 1-нұсқадағы кестенің бағандарына сәйкес келеді. Бұл жерде өнімнің сенсорлы қабылданатын қасиеттеріне баллдық баға беріледі.

4, 5 бағандар бұл шкалаға әдістің қарастырылатын тапсырмаға пайдалануын көрсетеді.

Бұл жағдайда сарапшы жауабының уәжделуі өнімнің сенсорлы қабылданатын қасиеттерін органодептикалық бағалау кезінде сарапшы жауабының уәжделуіне сәйкес келетіні анық.

Бірлік көрсеткіштердің сәйкесінше баллдарынан салмақтылық коэффициенттеріне өтуі келесі формула бойынша іске асырылады:

где: m_{i -} i-көрсеткішінің салмақтылық коэффициенті;