1-дәріс Кіріспе. Квалиметрияның пайда болу тарихы. Квалиметрияның практикалық есептері. Басқа пәндермен өзара байланысы Қарастырылатын сұрақтар
Әртүрлі өнімдердің сапасын бағалау
жүктеу/скачать 433,48 Kb.
|
stud.kz-80931
stud.kz-19533
| Әртүрлі өнімдердің сапасын бағалау.
Бұл әдісте де комплекстік бағалаудағы сияқты сапаның орташа өлшемі басты болып табылады. Ол мына формула бойынша анықталады. М аК Vө = П (Өк), 64 К =1 Мұндағы Өк – К – түрдегі өнімнің сапаның көрсеткішінің қатыстық мәні. Wк Өк = б, к = 1, . . . , M; 65 Wк
көрсеткішінің мәні б Wк - көрсеткіштің базалық мәні ак - к – түрдегі өнімнің қатыстық көлемі. Ck__ ак = n ; 66 ∑ Ck K=1
∑ ак = 1, ак ≥ 0; 67 K=1
Түйірлік өнім үшін m m Ck = ξk * Sk; ∑ Ck = ∑ ξk * Sk , 68 K=1 K=1 Салмақтың коэффициенті жоспарлы тапсырмаларға және жалпы шығындарды жоспарлы түрде болуге сәйкес келеді. __ __ __ __ Ck ξk * Sk ак = m = m __ __ ; 69 ∑ ∑ ξk * Sk K=1 K=1 M __
∑ ак = 1, барлық ак ≥ 0; 70 K=1
а1, . . . , ам мәндері ауыл шаруашылығына қажеттілікте сүйгенде оптималды болып табылады. Орташа өошенген геометриялық индексті қысқарту үшін орнына орташа өлшемді арифметикалық индекс қолдануға болады. Ол тек қатыстық мәндер бір – біріне айырмашылығы жоғары болмаған жағдайда болады. Мұндай ауыстырым мүлшімдігі қателіктің қатыстық өлшеміне εмах – ке байланысты.
M Uө = ∑ ак * Өк , 71 K=1 ак , Өк – (65), (66) формулармен анықталады. Басқару звенолары үщін анықталған өндірінің сапалық индекстері көрсеткіштердің ауылшаруашылық қызығушылықтармен біріктірген схемалары құрылады. Мұндай жүйеде басты звено - өнеркәсіп иесі. Мысал: лампаның үш типті түрлерін шығарылған зауыттың сапалық индексін базалық периоттағы сапамен салыстыру керек. Лампаның әрбәр типі үшін орташа ресур – Wk, бір лампа бағасы – Sk, бір жыл көлемң\іде жығарылған лампа саны – ξк, мәлемәттер 16 кестеде. 16 – кесте.
Электролампаның әртүрлі типтерінің шың көлеміне есептеу (66) формуласы бойынша жүреді. Сонымен бірге Sk, ξк – ағым периодының шамалары жоспарын тапсырмаларға қабылданады. __ _________0, 1 * 14______________ 1, 4 a1 = 0, 1 * 14 + 0, 14 * 40 + 0, 18 *5 = 7, 9 = 0, 18. __ 0, 14 * 40 5, 6 a2 = 7, 9 = 7, 9 = 0, 71; __ 0 , 18 * 5 0, 9 a3 = 7, 9 = 7, 9 = 0, 11. Орта өлшемді геометриялық индекс формуласы: 0, 18 0, 71 0, 11 Vө = 1,13 * 1,17 * 1, 21 = 1, 16 Орташа өлшемді сапаның арифметикалық индексі Uө геометриялық көрсеткіш Vө орнына ең үлкен қателік εмах мәнінен қойылады: ∆2 мах εмах = 2 ; 72 ∆ мах = max {∆1, ∆2 }; 73
∆1 = Uө — 1; ∆2 = 1 — Uө , Мұнда Uө (71) формуламен есптеледі: Uө = 0, 18 * 1, 13 + 0, 71 + 1, 17 + 0, 11 * 1, 21 = 1, 17 1, 21 1, 13 ∆1 = 1, 17 – 1 = 0, 03, ∆2 = 1 – 1, 17 = 0, 035 ∆ мах = 0, 035 , εмах = 0, 06. Сөйтіп, ең үлкен қателік εмах 0,1 – ден аспайды, ол үгін орташа өлшенген арифметикалық міндеті Uө = 1, 17 қолдануға мүмкіндік береді. Алынған нәтиже өнімнің сапа индексі қарастырылып отырған периодте 17% - ке базалықтан жоғары. Мысал: бір ішінде шығарылытын әртүрлі размердегі бұрғылардың динамикасын бұрғылау. __ Сапалық көрсеткіштің мәлеметтері ретінде бұрғының тұрақтылығы ti қабылданады. Базалық көрсеткіштер үшін і – размері жылдық I шартысында жасалатын бұрғының tiб тұрақтылығы алынады. Мәлеметтер 17 кестеде. 17 – кесте.
M ___ ∑ Ck = 2382. K=1 Берілген жағдайда әрбір размердегі бұрғыны қолданудан алынған жалып әсері оның жасаған бұрғының шамасының тұрақтылығынан алынады. Әр размердегі бұрғылардың қатыстық көлемі мына формулалармен анықталады: __ 351 __ 542 а1 = 2382 = 0,147 ; а2 = 2382 = 0,228; __ 427 __ 502 а3 = 2382 = 0,179 ; а4 = 2382 = 0,235; __ 560 а5 = 2382 = 0, 235 бұрғының тұрақтылық мәндерін шамыраңқылын жоғары болмағандықтан εмах < 0,1, есптеуді қысқарту үшін орташа өлшемді сапаның арифметикалық индексін Uө қолдануға болады. Сонда II квартал үшін II Uө = 0,147 * 1,08 + 0,228 * 1,04 + 0, 179 * 1, 18 0,211 * 0,9 + 0,235 * * 0, 80 = 0, 98; III квартал үшін III Uө = 0,147 *1,12 + 0,228 * 1,04 + 0,179 * 1,42 + 0,211 *, 0,87 + 0,235* * 0,86 = 1, 04 IV квартал үшін IV Uө = 0, 147 * 1,15 + 0,228 * 1,01 + 0,179 *1, 42 + 0,211 * 0,85 + 0,235 * * 0, 86 = 1,037 (64) формуланы қолданып, орташа өнімді геометриялық сапаның мәнін аламыз Vө: II III IV Vө = 0, 97Vө = 1,02 Vө = 1,01. Анализ қорытындылырнан II кварталда өнімнің сапасының орташа өлшемдегі арифметикалық индексі I кварталмен салыстырғанда 2-3% - ке төмендеді. Шаралар қолданып сапаны шикізат түсінгенімен кейін ІІІ кварталдың сапа индексі бірден 5 – 6 % - ке көтерілді және IV кварталдашамамен ІІІ кварталдың деңгейімен бірдей юолады. Мысал: заводта шығарылатын өнімнің сапа көрсеткішін бағалау керек. Аттестация нәтижелері бойынша өніледі. Үш категориялы сапаға шіктеуге және айдың І кварталында сапасын салыстыруға болады. Бағалау сапаның арифметикалық орташа өлшемнің индексі арқылы жүргізуге болады. Салмақтылық коэффициенті мына формула бойынша анықталады:
ав = C∑ , а1 = C∑ , а2 = C∑ , Мұндағы Cв, C1, C2 – ақша түрінде жоғары, бірінші және екінші сапа категорияларына C∑ = Cв + C1 + C2 сәйкес келетін өнім көлемі Uө сапа индексін есептеуге, келесі шарттар орындалу керек: жоғарғы категориялы өнімдерді базалық болып табылады жоғарғы категориялы өнімдерінің сапалық көрсеткіші Өn = 1 категориялық өнімдердің сапалық көрсеткіші Ө1 = 0,5 категориялы өнімдердің сапалық көрсеткіші Ө2 = 0. Бұл шарттарда орташа өөлшемді арифметикалық сапа индексі мына формулалар бойынша есептеледі: Cв C1 C2 Uө = C∑ Өв + C∑ Ө1 + C∑ Ө2 ;
Uө = C∑ + 0,5 C∑ ; Uө = ав + 0,5 а1 Есептеуге қажетті мәлеметтер 18 кестеде берілген. 18 - кесте
(71) формуламен айы бойынша сапа индекстерін анықтаймыз. Мамыр Uө = 0,25 + 0,5 * 0,5 = 0,5 Uө = 0, 286 + 0,5 * 0,5 = 0,536 Маусым Uө = 0,30 + 0,5 * 0,433 һ 0, 516 Алынған нәтижелер заводта мамыр айында сапа индексін жоғарлайтылым деңгеңді. Өндірістің әр түрлі звеноларындағы сапа индексін анықтау. Әр текті өнімдердің сапа индексі халық шаруашылығына сәйкес, әр түрлі звено басқаруларына сапа көрсеткіштерінің комплекстік жүйесін құрайды. Әр түрлі звено басқаруларында (І, ІІ, ІІІ) өнімнің сапа индексінің құрылыстық сүлбесі 5 суретте көрсетілген. VII өндіріс тобының (өндіріс бірлестігі, облыстар) орташа өлшенген геометриялық сапа индексі VI өндірісінің геометриялық орташа өлшенген индексіне тең және мына формуламен анықталады.
Мұндағы N-топтағы өндіріс саны (бірлестік, облыстар) αk - k-шы өндірістің салыстырмалы көлемі;
Салыстырмалы сапа индексінің орташа мәндері үлкен болмаса орташа өлшенген геометриялық индекстің орнына, орташа өлшенген арифметикалық индексті қолдануға болады. Бақаруы өте жоғары звеноларда өнімнің сапа индексі осылай құрылады. Мысал: Өнімнің аттестация қорытындысы бойынша өндіріс бірлестігінің төрт заводты қосқанда , бір айдың ішіндегі өнімнің сапа деңгейін бағалау керек. Есептеуге керек берілгендер 21 кестеде көрсетілген. Заводтардың A, B, C, D өнім сапасының деңгейін бағалау (71) формулада есептегендей сапа индексін анықтау жолымен жүргізіледі. Кесте 21
UA = 0,20+0,5 ∙ 0,70=0,55; UB= 0,25+0,5 ∙ 0,65=0,575; UC= 0,20+0,5 ∙ 0,3=0,45; UD= 0,35+0,5 ∙ 0,65=0,675.
Бүкіл бірлестіктің бір ай ішіндегі өнімнің сапа индексі сына формуламен анықталады. UII = αA∙0,55+αB∙0,575+αc∙0,45+αD∙0,675. α есептеу үшін 21 кестедегі берілгендерді пайдаланамыз. UII = 0,167∙0,55+0,133∙0,575+0,167∙0,45+0,133∙0,675=0,583. Осылайша өндіріс бірлестігіндегі өнімнің сапа индексі 0,583-ті құрайды. Мысал. 3 жыл ішіндегі бір саладағы 3 өндіріс бірлестігінің өнім сапасының динамикасын анализдейік. Бірінші және үшінші бірлестіктер 2 өндірістен тұрады, екінші бірлестік әртекті өнім шығаратын 3 өндірістен тұрады. VІ өндірісінің өнімінің сапа индексі және салмақтылық коэффициенті αk бірлестіктегі өнімнің сапа индексін есептеуге қажет, ол 22 кестеде көрсетілген. Базалық индекске сапа индексінің 1975 жылға сәйкес мәндері алынған. Кесте 22
Бірлестіктің өнімінің сапа индексінің геометриялық орташа өлшемі формуламен есептеледі. Бірінші бірлестікке 1976 ж. 1977 ж. 1978 ж. екінші бірлестікке 1976 ж. 1977 ж. 1978 ж. үшінші бірлестікке 1976 ж. 1977 ж. 1978 ж. Алынған көрсеткіштер 23 кестеде көрсетілген. Осы кестеде бірслетсіктердің салмақтылық коэффициенттері бар. Кесте 23
23 кестеден 1978 ж. бірінші бірлестікте ең үлкен сапа индексіне жеткенін көреміз. 23 кестені пайдаланып бүкіл саладағы өнімнің сапа индексінің геометриялық орташасын мына формуламен анықтауға болады.
Формуланы есептеу көрсеткіші жыл бойындағы өнімнің саласындағы сапа индексінің мәндері келесідей. Алынған көрсеткіштерден бүкіл саладағы өнім сапасының орташа өлшенген геометриялық индексі жылдан жылға өседі. 1978 ж. базалық 1975 ж. салыстырғанда 12% өскен. жүктеу/скачать 433,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||