Глоссарий 1/ өзіндік сана субъектісі

1/ өзіндік сана субъектісі ретінде қалыптастыру үрдісі тұлғаның қоршаған ортамен қарым-қатынасы негізінде жүргізіледі. Оның мазмұны:

• 
  білімдік;
  
• 
  әрекеттік;
  
• 
  құндылықтық бөліктерден тұрады, олардың тығыз байланысы негізінде жүзеге асырылады. Психологтардың айтуынша, бұл құрылым субъектінің тұлғалық өзін-өзі тану негізінде пайда болатын білімі /танымы, көзқарасы/ белгілі бір әрекеттерге негіз болып, тұлғаның өз құндылықтарын құрайды /Ж. Пиаже, Л. Выготский, т.б./.
  

• 
  өз әрекетін ойша талдау,
  
• 
  өз мүмкіндігін бағалау,
  
• 
  өзіне қажетті салада өз бетімен танымдық әрекеттерін жүзеге асыру/П.Я. Гальперин, И.И. Зимняя/.
  

• 
  тұлға үшін білімнің өзектілігін туғызу;
  
• 
  өз деңгейі мен субъектілік тәжірибесі тұрғысынан қайта қарастыру;
  
• 
  өз білімін толықтыру, жаңа ақпаратты меңгеру;
  
• 
  өзіндік білім алу әрекеттерін ұйымдастыра білу/А.К. Маркова, В.К. Дьяченко/.
  

• 
  қарым-қатынас субъектілерінің өзара бір-біріне ықпал етуі нәтижесінде өздерін және бірін-бірі өзгерте алады;
  
• 
  қарым-қатынас мазмұны субъектілердің диалогтық, ынтымақтастық, бірін-бірі қолдау, көмек көрсету, жетістіктерге жетелеу т.б. адамгершілік тұрғыдан іске асырылады/В.В. Сериков, Ә.М. Мұханбетжанова/.
  
• 
  5/ өз өмірінің субъектілігі сапасы тұлғалық – рефлексиялық әрекеттер негізінде қалыптасады. Оның бөліктері:
  
• 
  - тұлғаның өз мүмкіндіктерін тани білуі;
  
• 
  өзінің өмірлік бағдарын айқындай алуы;
  
• 
  өз дамуының нақты жолдарын белгілей алуы;
  
• 
  өз әрекеттерінен күтілетін нәтижені болжай білуі;
  
• 
  проблемаларды шешу жолдарын айқындай алуы;
  
• 
  өз мүмкіндіктерін толығынан жүзеге асыруы /Дьюи, А.А. Бисенбаева, Ш. Майғаранова/.
  

Жоғарыдағы ұстанымдар, педагогикалық шарттар мен іс-әрекет мазмұны негізінде және тәжірибелік-экспериментжұмысының анықтау кезеңіндегі көрсеткіштерді талдай отырып тұлғаның субъектілік сапаларын қалыптастыратын теориялық моделі құрастырылады.